رابطه امید به تحصیل و تحصیل‌گریزی:‌نقش واسطه‌ای خودنظم‌جویی تحصیلی

محورهای موضوعی : روان‌ شناسی تحولی

حمید بارانی ¹ , سمیرا راه‌پیما ² , فرهاد خرمایی ³

1 - دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی دانشگاه شیراز
2 - دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی دانشگاه شیراز
3 - دانشیار گروه روان‌شناسی تربیتی دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت : 1398/04/12 تاریخ پذیرش : 1398/04/12 تاریخ انتشار : 1398/01/01

کلید واژه: امید به تحصیل, خودنظم‌جویی, تحصیل‌گریزی, مدرسه‌گریزی,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش بررسی نقش واسطه‌ای خودنظم‌جویی تحصیلی در رابطه بین امید به تحصیل و تحصیل‌گریزی بود. شرکت‌کنندگان پژوهش 265 نفر از دانش‌آموزان (170 دختر، 95 پسر) مقطع متوسطه دوم بودند که با روش نمونه‌برداری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند و به مقیاس امید به تحصیل (خرمائی و کمری، 1396)، پرسشنامه خودنظم‌جویی تحصیلی (بوفارد، بویس‌ورت، وزیو و لاروچه، 1995) و پرسشنامه تحصیل‌گریزی (خرمائی و صالح‌اردستانی، 1395) پاسخ دادند. به‌منظور پاسخگویی به فرضیه‌های پژوهش از مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که امید به تحصیل، هم به‌صورت مستقیم و هم به‌طور غیر‌مستقیم و از طریق خودنظم‌جویی تحصیلی بر تحصیل‌‌گریزی اثر منفی دارد. در مجموع، یافته‌های این پژوهش بیانگر اهمیت توجه به نقش امید به تحصیل و خودنظم‌جویی تحصیلی در کاهش تحصیل‌گریزی دانش‌آموزان است.

چکیده انگلیسی:

The present study aimed to investigate the mediating role of academic self-regulation in the relationship between academic hope and academic avoidance. A sample of 265 senior high school students (170 girls, 95 boys) were selected by the random cluster sampling method. The participants completed the Self- Regulation Questionnaire (Bouffard, Boisvert, Vezeau & Larouche, 1995), the Academic Hope Scale (Khormaei & Kamari, 2017) and the Academic Avoidance Questionnaire (Khormaei & Saleh Ardestani, 2017). The results of structural equation modeling indicated that academic hope had a negative direct effect on academic avoidance. The academic hope had a negative indirect effect on academic avoidance through academic self-regulation. The findings suggested the importance of academic hope and academic self-regulation in reducing academic avoidance

منابع و مأخذ:

ابراهیمی، ن.، صباغیان، ز. و ابوالقاسمی، م. (1390). بررسی رابطه امید با موفقیت تحصیلی دانشجویان. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 2، 16 -1.

استادزاده، ز.، داوودی، ح. و زارع، ا. (1395). بررسی رابطه یادگیری خودنظم‌جویی و انگیزه پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان دختر دبیرستانی استان قم. پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری، 1 (2)، 66 -57.

افشاری، م.، شیرزادی‌فرد، م. و قربان‌جهرمی، ر. (1396). چشم‌انداز زمان آینده و پیشرفت تحصیلی: نقش واسطه‌ای خودنظم‌جویی بلندمدت و ادراک سودمندی تکالیف تحصیلی. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 4 (54)، 134 -121.

پورمحمد، ژ. و اسماعیل‌پور، خ. (1394). اثربخشی آموزش خودنظم‌جویی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر هنرستانی تبریز. آموزش و ارزشیابی، 8 (31)، 102 -93.

حاج‌‌شمسایی، م.، کارشکی، ح. و یزدی، س. ا. ا. (1393). آزمون مدل نقش میانجی‌گرانه خودنظم‌جویی در رابطه بین جو روانی اجتماعی کلاس و ناسازگاری کلاسی دانش‌آموزان دوره راهنمایی. مجله روان‌شناسی مدرسه، 3 (3)، 37 -21.

خالق‌خواه، ع.، رضایی‌شریف، ع.، زاهدبابلان، ع. و هاشمی، س. ز. (1394). بررسی اثربخشی آموزش یادگیری مشارکتی از نوع جیگ‌ساو بر خودنظم‌جویی و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان ابتدایی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 7 (2)، 182 -154.

خرمائی، ف. و صالح اردستانی، س. (1395). پیش‌بینی تحصیل‌گریزی بر اساس رویکرد یادگیری با میانجی‌گری جهت‌گیری اهداف. سومین همایش ملی روان‌شناسی مدرسه، دانشگاه الزهرا (س)، تهران.

خرمائی، ف. و کمری، س. (1396). ساخت و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس امید به تحصیل. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 5، 37 -15.

زارع، ح.، محبوبی،‌ ط. و سلیمی،‌ ح. (1394). تأثیر آموزش شناختی ارتقا امید بر کاهش اهمال‌کاری و خودناتوان‌سازی تحصیلی دانشجویان دانشگاه پیام‌نور بوکان. فصلنامه آموزش و ارزشیابی، 32، 110 -93.

شریفی، ح. پ.، شریفی، ن. و تنگستانی، ی. (1392). پیش‎بینی پیشرفت تحصیلی از روی خودکارآمدی، خودنظم‌جویی و خلاقیت دانشجویان دانشگاه رودهن در سال تحصیلی 91 -90. تحقیقات مدیریت آموزشی، 4 (4)، 178 -157.

صادقی، م.، ویس‌کرمی، ح. ع. و چهری، پ. (1395). بررسی تأثیر آموزش امید بر درگیری تحصیلی دانش‌آموزان دختر کم‌توان ذهنی. تعلیم و تربیت استثنایی، 2، 37 -30.

صالح‌اردستانی، س. (1397). تبیین تحصیل‌گریزی بر اساس حمایت والدین و ادراک از محیط کلاس: نقش واسطه‌ای ادراک از خود و اهداف پیشرفت. رساله دکتری. دانشگاه شیراز. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی تربیتی.

علی‌نژاد، م. و سعید، ن. (1394). رابطه تعامل، یادگیری خودنظم‌جویی با رضایتمندی از تحصیل در مدارس هوشمند. فناروری آموزش، 4، 320 -311.

قاسمی، ع. و فولادچنگ، م. (1390). بررسی نقش تاکیدات هدفی والدین در خودنظم‌جویی یادگیری دانش‌آموزان. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 7 (11)، 86 -69.

کاوسیان، ج.، کدیور، پ. و فرزاد، و. ا. (1391). رابطه متغیرهای محیطی، تحصیلی با بهزیستی مدرسه: نقش نیازهای روان‌شناختی، خودنظم‌جویی انگیزشی و هیجان‌های تحصیلی. پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 6 (1)، 25 -10.

کمری، س.، فولادچنگ، م.، خرمائی، ف.، جوکار، ب. و شیخ‌الاسلامی، ر. (1396). تبیین علّی مشغولیت تحصیلی بر اساس شناخت اجتماعی: نقش واسطه‌ای هیجان‌های مثبت تحصیلی و اجتماعی. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 4 (55)، 284 -269.

کیافر، م. س.، کارشکی، ح. و هاشمی، ف. (1393). نقش باورهای امید و خوش‌بینی در پیش‌بینی انگیزش تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 14 (6)، 526 -517.

محمدی‌درویش‌بقال، ن.، حاتمی، ح. ر.، احدی، ح. و اسدزاده، ح. (1392). بررسی تأثیر آموزش راهبردهای خودنظم‌جویی (شناختی و فراشناختی) بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 27، 66 -49.

میرز، ل.، گامست، گ. و گارینو، ج. (1391). پژوهش چندمتغیری کاربردی. ترجمه ح. حسن‌آبادی و دیگران. تهران: رشد (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2006).

میکائیلی‌منیع، ف.، فتحی، گ.، شهودی، م. و زندی، خ. (1394). تحلیل روابط بین امید، خودکارآمدی، انگیزش و تنشگرها با سازگاری تحصیلی در میان دانشجویان کارشناسی دانشگاه ارومیه. اندیشه‌های نوین تربیتی، 11 (1)، 78 -57.

نریمانی، م.، محمدامینی، ز.، زاهد، ع. و ابوالقاسمی، ع. (1394). مقایسه اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودنظم‌جویی و حل‌مسئله بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان اهمال‌کار. مجله روان‌شناسی مدرسه، 1 (4)، 155 -139.

یاوری، ه.، درتاج، ف. و اسدزاده، ح. (1395). بررسی اثربخشی آموزش امید بر سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه. پژوهش در نظام آموزشی، 35، 33 -21.

 

Alexander, E. S., & Onwuegbuzie, J. A. (2007). Academic procrastination and the role of hope as a coping stategy. Personality and Individual Differences, 42(7), 1301-1310.

Alexander, K. L., Entwisle, D. R., & Dauber, S. (2003). On the success of failure (2nd Ed.). New York: Cambridge University Press.

Animasahun, R. A. (2009). Psycho demographic predictors of school attendance behavior among secondary school students in Osun State, Nigeria. The Social Sciences Year, 4 (6), 662-672.

Azevedo, R. (2009). Theoretical, conceptual, methodological, and instructional issues in research on meta-cognition and self-regulated learning: A discussion. Meta Cognition Learning, 4, 87-95.

Bouffard, T., Boisvert, J., Vezeau, C., & Larouche, C. (1995). The Impact of goal orientation on self-regulation & performance among college students. British Journal of Educational Psychology, 65, 317-329.

Broadhurst, K., Paton, H., & May-Chahal, C. (2005). Children missing from school systems: Exploring divergent patterns of disengagement in the narrative accounts of parents, carers, children and young people. British Journal of Sociology of Education, 26 (1), 105-119.

Cazan, A. M., & Anitei, M. (2010). Motivation, learning strategies and academic adjustment. Romanian Journal of ExperimentalApplied Psychology, 1(1), 50-58.

Cedeno, L. A., Elias, M. J., Kelly, S., & Chu, B. C. (2010). School Violence, adjustment, and the influence of hope on low-income, African American youth. American Journal of Orthopsychiatry, 80, 213-226.

Chang, E. C., & DeSimone, S. L. (2001). The influence of hope on appraisals, coping, and dysphoria: A test of hope theory. Journal of Social and Clinical Psychology, 20, 117-129.

Feldman, D. B., & Kubota, M. (2015). Hope, self-efficacy, optimism, and academic achievement: Distinguishing constructs and levels of specificity in predicting college grade-point average. Learning and Individual Differences, 37, 210-216.

Gabb, S. (1997). Truancy, Its Measurement and Causation: A Brief Review of the Literature. London: Her Majesty’s Stationary Office.

Gase, L. N., Butler, K., & Kuo, T. (2015). The current state of truancy reduction programs and opportunities for enhancement in Los Angeles County. Children and Youth Services Review, 52, 17-25.

Gottfried, M. A. (2009). Excused versus unexcused: How student absences in elementary school affect academic achievement. Educational Evaluation and Policy Analysis, 31(4), 392-415.

Gottfried, M. A. (2011). Absent peers in elementary years: The negative classroom effects of unexcused absences on standardized testing outcomes. Teachers College Record, 113(8), 1597-1632.

Gottfried, M. A. (2014). Chronic absenteeism and its effects on students’ academic and socioemotional outcomes. Journal of Education for Students Placed at Risk, 19, 53-75.

Hallfors, D., Vevea, J. L., Iritani, B., Cho, H., Khatapoush, S., & Saxe, L. (2002). Truancy, grade point average, and sexual activity: A meta-analysis of risk indicators for youth substance use. Journal of School Health, 72(5), 205-211.

Hansen, M. J. (2013). Academic hope theory implications for promoting academic success. Council on Retention and Graduation (GRG).

Kinder, K., Harland, J., Wilkin, A., & Wakefield, A. (1995). Three to Remember: Strategies for Dissatisfied Pupils. Slough: NFER, UK.

Kline, R. B. (2005). Methodology in the social sciences. Principles and practice of structural equation modeling (2nd Ed.). New York, NY, US: Guilford Press.

Kwon, P., Birrueta, M., Faust, E., & Brown, E. R. (2015). The Role of Hope in Preventive Interventions. Social and Personality Psychology Compass, 9(12), 696-704.‏

Magno, C. (2010). Assessing academic self-regulated learning among Filipino college students: The factor structure and item fit. The International Journal of Educational and Psychological Assessment, 5, 61-76.

Marques, S. C., Lopez, S. J., Fontaine, A. M., Coimbra, S., & Mitchell, J. (2015). How much hope is enough? Levels of hope and students' psychological and school functioning. Psychology in the Schools, 52, 325-334.

Parker, P. D., Ciarrochi, J., Heaven, P., Marshall, S., Sahdra, B., & Kiuru, N. (2015). Hope, friends, and subjective well-being: A social network approach to peer group con- textual effects. Child Development, 86, 642-650.

Pintrich, P. R., & DeGroot, E. V. (1990). Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance. Journal of Educational Psychology, 82(1), 33-40.

Rand, K. L., Martin, A. D., & Shea, A. M. (2011). Hope, but not optimism, predicts academic performance of law students beyond previous academic achievement. Journal of Research in Personality, 45, 638- 686.

Reid, R., Trout, A., & Schwartz, M. (2005). Self-regulation interventions for children with attention deficit/hyperactivity disorder. Journal of Exceptional Children, 71(4), 361-377.

Rohrman, D. (1993). Combating truancy in our Schools: A community efforts. NASSP Bulletin, 76(549), 40-45.

Satici, S. A. (2016). Psychological vulnerability, resilience, and subjective well-being: The mediating role of hope. Personality and Individual Differences, 102, 68-73.

Snyder, C. R. (1994). The psychology of hope: You can get there from here. New York: Free Press.

Snyder, C. R. (2000). Handbook of hope: measures, and applications. San Diego, CA: Academic Press.

Snyder, C. R. (2004). Hope and the Other Strengths: Lessons from Animal Farm. Journal of Social and Clinical Psychology, 23(5), 624-627.

Strand, P. S., & Lovrich, N. P. (2014). Graduation outcomes for truant students: An evaluation of a school-based, court-engaged community truancy board with case management. Children and Youth Services Review, 43, 138-144.‏

Vaughn, M. G., Raynard, B. R., Salas-Wright, C. P., Perron, B. E., & Abdon, A. (2013). Prevalence and correlates of truancy in the US: Results form a national sample. Journal of Adolescence, 36, 767-776.

Zimmerman, B. J., & Pons, M. M. (1986). Development of a structured interview for assessing student use of self – Regulated learning strategist. American Educational ResearchJournal, 23(4), 614-628.