روابط ساختاری بین خرد و رفتار اخلاقی: نقش واسطه‌ای خودمهارگری

محورهای موضوعی : روان‌ شناسی تحولی

منیر آزادمنش ¹ , خدیجه ابوالمعالی ² , اکبر محمدی ³

1 - دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران
2 - دانشیار گروه روانشناسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی،
3 - استادیار گروه روانشناسی، واحدگرمسار، دانشگاه آزاداسلامی، گرمسار، ایران

تاریخ دریافت : 1399/01/25 تاریخ پذیرش : 1399/01/25 تاریخ انتشار : 1399/01/01

کلید واژه: خرد, خودمهارگری, رفتار اخلاقی,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش بررسی روابط ساختاری بین رفتار اخلاقی و خرد با نقش واسطه‌ای خودمهارگری بود. طرح این پژوهش، همبستگی وجامعهآماریآن،دانشجویاندانشگاهجامععلمیکاربردیتهراندرسال1397بود. 370 نفر به روش نمونه‌برداریخوشه‌ایچندمرحله‌ای انتخابشدندوسیاهه سبک‌هایرفتاراخلاقی (تقی‌لو، 2017)، مقیاسخودمهارگری(تانجنی، بامیستر و بون، 2004) و مقیاس خردمندی (اشمیت، مالدون و پاندرز، 2012) را تکمیل کردند. برای تحلیل داده‎ها از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که اثر خودمهارگری بر مردم‌محوری اخلاقی و وظیفه‌محوری اخلاقی به‌صورت مستقیم و در جهت مثبت و بر خودمحوری اخلاقی به‌صورت مستقیم و در جهت منفی بود. اثر مستقیم خرد نیز بر خودمهارگری مثبت معنادار بود ولی بر مردم‌محوری، وظیفه‌محوری و خود‌محوری اخلاقی معنادار نبود. اگرچه خرد از طریق نقش واسطه‌ای خودمهارگری، بر مردم‌محوری و وظیفه‌محوری اخلاقی تأثیر مثبت و بر خودمحوری اخلاقی تأثیر منفی داشت که نشانگر اهمیت نقش خودمهارگری است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که برای ترویج رفتار اخلاقی، بهتر است بر تقویت خودمهارگری در برنامه‌ریزی‌های تربیتی و آموزشی تأکید شود.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study was to predict moral behavior based on wisdom with the mediating role of self-control. The study design was correlational and the statistical population included students of University of Applied Sciences and Technology in 2019 in Tehran. 370 students were selected by random cluster sampling method and completed Moral Behavior Questionnaire (Taqhiloo, 2017), Self-Control Questionnaire (Tangney, Baumeister & Boone, 2004) and Wisdom Questionnaire (Schmit, Muldoon, Pounders, 2012). For data analysis, structural equation modeling method was used. The results indicated that the self-control affects people-oriented and task- oriented moral behavior positively and self-centered moral behavior negatively. The direct effect of wisdom was also positive and significant on self-control while it was not significant on people-oriented, task-oriented and self-centered moral behavior, But through the mediating role of self-control, wisdom had a positive effect on people-oriented and task-oriented moral behavior and a negative effect on moral self-centeredness, indicating the importance of the role of self-control. Therefore, it can be concluded that in promoting moral behavior in educational planning, it is better to emphasize on improving self-control

منابع و مأخذ:

احمدی، ا. (1393). خلاقیت و ناراستگویی: توانایی توجیه رفتار غیراخلاقی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 11(41)، 41 -31.

اسعدی، س.، امیری، ش.، مولوی، ح. و باقری نوع‌پرست، خ. (1392). معرفی مفهوم خردمندی در روان‌شناسی ‌و کاربردهای آموزشی آن. دو فصلنامه علمی پژوهشی رویکردهای نوین آموزشی، 2(8)، 28 -1.

اصانلو، ب. و خدامی، س. (1394). طراحی مدل رفتار اخلاقی کارکنان با تأکید بر نقش ارزش‌های اخلاقی سازمان. فصلنامه اخلاق در علوم و فنّاوری، 10(1)، 105 -95.

اکبری، ع.، هاشمی، س. و خبازی کناری، م. (1395). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامه خردمندی. پژوهش‌نامه روان‌شناسی مثبت، 2(2)، 34 -19.

آرین‌پور، ا.، هاشمی، ت. و ماشینچی عباسی، ن. (1393). نقش جهت‌گیری اجتماعی بر رفتار اخلاقی با توجه به نقش میانجی معنویت. دوفصلنامه علمی‎ـ‎پژوهشی شناخت اجتماعی، 9(3)، 124 -111.

برک، ل. (1396) روان‌شناسی رشد: از لقاح تا کودکی (جلد اول). ترجمه ی. سیدمحمدی. تهران: نشر ارسباران (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2001).

خانزاده، ع.، همتی علمدارلو، ق.، آقابابایی، ح.، مرادی، ح. و رضایی، ص. (1390). پیش‌بینی ظرفیت خودمهارگری از طریق انواع جهت‌گیری‌های مذهبی و نقش آن در کاهش بزهکاری. پژوهشنامه حقوق کیفری، 2(2)، 36 -19.

رسولیان، س. و دشت‌بزرگی، ز. (1396). رابطه پایبندی مذهبی، شخصیت اصیل، آبدیدگی و انعطاف‌پذیری با خردمندی در سالمندان با میانجی‌گری انسجام خود. مجله روان‌شناسی پیری، 4(3)، 241 -229.

رفیعی‌هنر، ح. و جان‌بزرگی، م. (1389). رابطه جهت‌گیری مذهبی و خودمهارگری. فصلنامه روان‌شناسی و دین، 1(3)، 42 -31.

شیرین‌کام، م. و پیرخائفی، ع. (1394). نقش خودکارآمدی و خودمهارگری در اعتیاد به اینترنت. ویژه‌نامه روان‌شناسی معاصر، 10، 914 -911.

علیوردی‌نیا، ا. و صالح‌نژاد، ص. (1390). خودمهارگری، جنسیت و تأثیر آن بر رفتارهای انحرافی. زن در توسعه و سیاست، 4(9)، 26 -5.

قربانی، ر. و خرمائی، ف. (1395). تبیین خردمندی بر اساس هوش موفق و خودکارآمدی مقابله. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 13(49)، 55 -43.

کردنوقابی، ر. (1396). روان‌شناسی خرد. تهران: انتشارات ارجمند.

کریمی، ع. (1390). مراحل شکل‌گیری اخلاق در کودکان. تهران: انتشارات عابد.

کرین، و. (1396). نظریه‌های رشد (مفاهیم و کاربردها). ترجمه غ. خوی‌نژاد و ع. رجایی. تهران: انتشارات رشد (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2001).

ملک‌محمدی، ح.، رحمانی‌شمس، ح.، حشمت، ق. و فرامرزی‌راد، ب. (1396). بررسی مفهوم خرد در بزرگسالان با استفاده از صفات شخصیتی. ویژه‌نامه سومین کنفرانس بین‌المللی نوآوری‌های اخیر در روان‌شناسی، مشاوره و علوم رفتاری، 3(19)، 28 -21.

هومن، ح. (1397). مدل‌یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم‌افزار لیزرل. تهران: سمت.

 

Baumeister, R. F., & Exline, J. J. (2000). Self-Control, Morality, and Human Strength. Journal of Social and Clinical Psychology, 19(1), 29-42.

Cole, T. R. (1984). The Prophecy of Senescence: G. Stanley Hall and the Reconstruction of Old Age in America. The Gerontologist, 24(4), 360-366.

Desi, D., & Rodelando, O. (2017). Levels of moral intelligence virtues and wisdom development among selected Filipino working adults. The Bedan Journal of Psychology, 1, 61-66.

Doris, J. M. (2012). The Moral Psychology Handbook Research Group. New York: Oxford University Press Inc.

Ellemers, N., van der Toorn, J., Paunov, Y., & van Leeuwen, T. (2019). The Psychology of Morality: A Review and Analysis of Empirical Studies Published From 1940 Through 2017. Personality and Social Psychology Review, 23(4), 332-366.

Ferrari, M. O., & Potworowski, G. (2009). Teaching for wisdom cross-cultural perspectives on fostering wisdom. Netherlands: Springer.

Gillebaart, M. (2018). The “Operational” Definition of Self-Control. Frontiers in Psychology, 9.

Gino, F., Schweitzer, M. E., Mead, N. L., & Ariely, D. (2011). Unable to resist temptation: How self-control depletion promotes unethical behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 115(2), 191-203. 

Higgins, G. E., & Ricketts, M., L. (2004). Motivation or Opportunity: Which Serves as the Best Mediator in Self-Control Theory? Western Criminology Review, 5(2), 77-96.

Nikolova, H., Lamberton, C., & Haws, K. L. (2016). Haunts or helps from the past: Understanding the effect of recall on current self-control. Journal of Consumer Psychology, 26(2), 245-256.

Pasupathi, M., & Staudinger, U. M. (2001). Do advanced moral reasoners also show wisdom? Linking moral reasoning and wisdom-related knowledge and judgement. International Journal of Behavioral Development, 25(5), 401-415.

 Reynolds, S. J., & Ceranic, T. L. (2007). The effects of moral judgment and moral identity on moral behavior: An empirical examination of the moral individual. Journal of Applied Psychology, 92(6), 1610-1624.

Schmit, D. E., Muldoon, J., & Pounders, K. (2012). What is Wisdom? The Development and Validation of a Multidimensional Measure. Journal of Leadership, Accountability and Ethics, 9(2) 39-54.

Schwartz, B. (2011). Practical wisdom and organizations. Research in Organizational Behavior, 31, 3-23.

Staudinger, U. M., & Glück, J. (2011). Psychological Wisdom Research: Commonalities and Differences in a Growing Field. Annual Review of Psychology, 62(1), 215-241. 

Sternberg, R. J. (1995). Wisdom: Its nature, origins, and development. United Kingdom: Cambridge University Press.

Sternberg, R. J., & Jordan, J. (2005). A Handbook of Wisdom Psychological Perspectives. Publisher: Cambridge University Press.

Taghiloo, S. (2017). Developing and validation of Moral Behavior Styles Inventory. Interdisciplinary Journal of Education, 2(2), 17-27. 

Tangney, J. P., Baumeister, R. F., & Boone, A. L. (2004). High Self-Control Predicts Good Adjustment, Less Pathology, Better Grades, and Interpersonal Success. Journal of Personality, 72(2), 271-324.

Zhang, Q., & Zhao, H. (2017). An analytical overview of Kohlberg’s Theory of Moral Development in College Moral Education in Mainland China. Journal of Social Sciences, 5(8), 151-160.