الگوهای ارتباطی خانواده و جو یادگیری با حل مسئلة خلاق:نقش واسطه‌ای بازخوردهای خلاقانه

محورهای موضوعی : روان‌شناسی بالینی

زهرا دلنواز ¹ , محبوبه البرزی ² , فریبا خوشبخت ³

1 - کارشناس ارشد دانشگاه شیراز
2 - دانشیاردانشگاه شیرازi,
3 - دانشیار دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت : 1397/10/26 تاریخ پذیرش : 1397/10/26 تاریخ انتشار : 1397/07/01

کلید واژه: الگوهای ارتباطی خانواده, واژه‌های کلیدی: حل مسئلة خلاق, بازخورد خلاقانه, جو یادگیری,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش واسطه‌گری بازخورد خلاقانه بر حل مسئله خلاق با روی‌آورد به متغیرهای الگوهای ارتباطی خانواده و جو یادگیری انجام شد. 300 دانش‌آموز دختر و پسر کلاس‌های پنجم و ششم مقطع ابتدایی شهرستان لارستان انتخاب شدند و به زمینه‌یاب بازخورد خلاقانه (اسکافر، 1991)، سیاهه ویژگی‌های حل مسئله خلاق (چو و لین، 2010)، پرسشنامه الگوهای ارتباط خانواده (فیتزپاتریک و ریچی، 1990) و زمینه‌یاب جـو یـادگیری (ویلیامز و دسی، 1996) پاسخ دادند. نتایج تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر نشان داد بازخورد خلاقانه در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و جو یادگیری با حل مسئله خلاق سهم معناداری ندارد. همچنین جهت‌گیری گفت و شنود و جو یادگیری، پیش‌بین مثبت و معنادار حل مسئله خلاق و بازخورد خلاقانه بودند. این پژوهش نقش اساسی الگوهای ارتباطی خانواده و جو یادگیری در پرورش تفکر حل مسئله خلاق و اهمیت بازخورد را برجسته می‌سازد.

چکیده انگلیسی:

T his study aimed to investigate the mediating role of creativity attitudes on creative problem solving with regard to the patterns of family communicationand the learning climate. In this study, the patterns of family communicationand learning climate as predictor variables, creativity attitudes as mediator and creative problem solving as dependent variable was examined.The sample included 300male and female students in fifth and sixth grades from primary schools of the Larestan participated in the study. Students completed “Creative Problem SolvingAttributes Inventory, Creativity Attitude Survey, Learning Climate Survey and Family Communication Patterns Questionnaire. Results of regression analysis and path analysis showed that creativityattitudes in the relationship between the patterns of family communicationand learning climate with creative problem solving wasnot significant. Conversation - orientation and learning climate were positive and significant predictor of creative problem solving and creativity attitudes. َAlso it was found that in creative problem solving, scores of girls was significantly higher than the scores of boys. Finally, this study showed the fundamental role of the patterns of family communication and learning climate to foster of creative problem solving thinking, and showed attitude is an important variable that influences the impact of social variables.  

منابع و مأخذ:

البرزی، م. (1393). رابطه ادراک از والدین و خلاقیت اجتماعی در کودکان با واسطه‌گری باورهای انگیزشی در روابط دوستانه. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 2(6)، 81- 68.

برک، ل. (1391). روان‌شناسی رشد (چاپ بیست و دوم). ترجمۀ ی. سیدمحمدی . تهران: ارسباران (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2007).

جوکار، ب. و رحیمی، م. (1386). تأثیر الگوهای ارتباطی خانواده بر شادی در گروهی از دانش‌آموزان دبیرستانی شهر شیراز. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 13 (4)، 384- 376.

چراغ‌چشم، ع. ( 1386) بررسی تأثیر شیوه‌های تدریس مبتنی بر تکنیک‌های خلاقیت در آموزش و یادگیری دانش‌آموزان. مجله تربیت اسلامی، 5، 57- 36.

حسـن‌زاده، م. و یوسفی، ف. (1392).بررسـی رابطـه بـین ‌الگوهای ارتباطی خانواده، خودکارآمـدی اجتمـاعی و خلاقیت اجتماعی دانش‌آموزان مدارس راهنمـایی شیراز. مجله علوم رفتاری، 109(7)، 116- 112.

خاوندی‌زاداقدم، س. (1382). بررسی بازخورد مردم نسبت به ارائه تسهیلات و خدمات ویژه به خانواده‌های شهدا، جانبازان و ایثارگران (زیرنظردکتر حیدرعلی هومن). دفتر تحقیق و پژوهش اداره تحقیقات و مطالعات، معاونت پژوهش و تبلیغات بنیاد شهید انقلاب اسلام.

رستمی، ر. (1392). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و احساس تنهایی: بررسی نقش واسطه‌ای هویت معنوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی تربیتی دانشگاه شیراز.

رشیدبیگی، ل. و یوسفی، ف. (1393). نقش تجربه‌های دینی درپیش‌بینی حل مسئله اجتماعی. فصلنامه روانشناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 41(11)، 81- 67.

رجبی، غ.، چهاردولی، ح. و عطاری، ی. (1387). بررسی رابطه عملکرد خانواده و جو روانی‌ـ‌اجتماعی کلاس با ناسازگاری دانش‌آموزان دبیرستانی شهرستان ملایر. مجله علوم تربیتی و روان‌شناسی، 14(1 و2)، 128-113.

رمضانی، ع. (1388). بررسی خلاقیت دانش‌آموزان با بازخوردهای فرزندپروری والدین در مدارس مقطع راهنمایی پسرانه و دخترانه استعدادهای درخشان شهر ارومیه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه ارومیه.

زارع، ح.، خدایی، ع. و شکری، آ. (1393). خستگی شناختی و حل مسئله شناختی: آزمون الگوی اثرتعدیل‌کننده خوش‌بینی گرایشی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 11(42)، 145- 135.

ساکن‌آذری، ر.، هاشمیان، ک.، و شریفی، ح. (1393). اثر آموزش مهارت حل مسئله ابداعی بر تفکر خلاق، تفکر انتقادی، تفکر علمی و خودکارآمدی دانشجویان علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، تحت شرایط بیوریتم فکری متفاوت. نشریه علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی، 7 (27)، 22- 7.

شهنی‌ییلاق، م.، حاجی‌یخچالی، غ.، حقیقی، ج. و بهروزی، ن. (1388). تأثیر آموزش فرایند حل مسئله خلاق (CPS) بر تفکر علمی، خلاقیت و نوآوری در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. مجله دستاوردهای روان‌شناختی، 4(2)، 70- 37.

صبری، م.، البرزی، م. و بهرامی، م. (1392). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده، هوش هیجانی و خلاقیت هیجانی در دانش‌آموزان دبیرستانی. فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی، 34، 64- 35.

فراهتی، م.، فتحی‌آشتیانی، ع. و مرادی، ع. (1390). رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده با منبع کنترل و عزت نفس نوجوانان. مجله علوم رفتاری، 5 (3)، 285- 279.

مرادی، ر. (1396). رابطه جو یادگیری و خودکارآمدی معلم با پیشرفت تحصیلی درس علوم: بررسی نقش واسطه‌گری بازخورد به علوم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد آموزش و پرورش ابتدایی. دانشگاه شیراز.

ملتفت، ق.، ساداتی‌فیروزآبادی.، س. و اداوی، ح. (1396). رابطه بین جهت‌گیری ارتباطی خانواده وبازخورد نسبت به خلاقیت با نقش میانجی انگیزش تحصیلی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 73، 123- 105.

معینی‌کیا، م.، زاهدبابلان، ع، جبارنژاد، ر. و عظیم‌پور، آ. (1396). پیش‌بینی بازخورد دانش‌آموزان نسبت به مدرسه براساس کیفیت زندگی در مدرسه و ادراک از کلاس درس. نشریه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 5(19)، 32- 21.

میرلوحی، ف.، مولوی، ح. و آتش‌پور، ح. (1386). رابطه بین جو عاطفی خانواده و خلاقیت دانش‌آموزان کلاس چهارم و پنجم دبستان شهر اصفهان. مجله دانش و پژوهش در روان‌شناسی، 31، 82- 69.

واحدی، ش.، لطفی‌نیا، ح. و یوسفی‌شهیر، ن. (1388). رابطه شیوه‌های فرزندپروری و جو عاطفی خانواده با خلاقیت کودکان در مراکز پیش دبستانی شهر تبریز. مجله زن و مطالعات خانواده، 3، 122- 107.

 

Allport, G. W. (1935). Attitudes. In: Murchison, C., Ed., A Handbook of Social Psychology, Clark University Press, Worcester.

Ajzen, I., & Madden, T. J. (1986). Prediction of goal directed behavior: Attitudes, intentions, and per­ceived behavioral control. Journal of Experi­mental Social Psychology, 22, 453-470.

Amabile, T. M. (2001). Beyond talent: John Irving and the passionate craft of creativity. American Psy­chologist, 56(4), 333-336. 

Campell, J. R., & Mandel. F. (1990(. Connecting math achievement to parental in fluency. Contemporary Education Psychology, 15, 64-74.

Ceserani, J. (2014). Creative problem solving: taking imagination through to action. Fist edition, book­boon.

Chan, D. W. (2005). Family environment and talent de­velopment of Chinese gifted students in Hong Kong. Gifted Child Quarterly, 49, 211.

Cho, S., & Lin, Ch. (2010). Influence of family pro­cesses, motivation, and beliefs about intelligence on creative problem solving of scientifically tal­ented individuals. Special Issue: Cross-Cultural Research on Academic Olympiad Competitions, 33,215-231.

Fitzpatrick, M. A., & Ritchie, L. D. (1994). Communi­cation schemata within the family: Multiple per­spectives on family interaction. Human Commu­nication Research, 20(3), 275-301.

Hajizadeh, H., Refahi, Z., Bordbar, F., & Haghighi, H. (2012). Relationship between family communica­tion patterns with creativity and the sense of com­petence of the pre-university male students in Bandar Abbas. Journal of Life Science Biomedi­cine, 2(5), 260-266.

Hee Lee, S., Workman, J., & Jung, K.(2016). Percep­tion of time, creative attitudes, and adoption of in­novations: A cross-culture study fromChinese’s and US College Students. Sustainability, 8, 2-18.

Lin Yang, Ch., Hwa Huang, R., & Ling Wei, W. (2013). Applied Modified TRIZ for New Product Develop­ment Project. Journal of ChineseManagement Re­view, 16(4), 132-143.

Loukas, A., & Robison, S. (2004). Examining the mod­erating role ofperceived school climate in early adolescent adjustment. Journal of Research on Adolescence, 14(2), 209-233.

Robinson, J. R., Freeburg, B.W., & Workman, J. (2013). Family environment and creativity in fashion design students. International Journal of Fashion Design,Technology and Education, 6(3), 200-209.

Schaeffer, G. I. (1991). The creative attitude survey. Jacksonville, I. L. psychology & educator. INC.

Springer, K.; Morganfield, B.; & Diffily, D. (2007). Actual versus Preferred Classroom Experience among Secondary Teachers and Their Students. American Secondary Education, 35 (2), 17-35.

 

Thurstone, L. L., & Chave, E. J. (1929). The measurement of attitude. Chicago: The University of Chicago Press.

Pastorelli, C., Caprara, G. V., Barbaranelli, C., Rola, J., Rozsa. S., & Bandura, A (2001). The structure of children’s perceived self-efficacy: A cross-na­tional study. Europen Journal of Psychological Assessment, 17(2), 87-95.

Sophonhiranraka, S., Suwannatthachoteb, P., & Ngudgratokec, S. (2014). Factors affecting crea­tive problem solving in the blended learning envi­ronment: a review of the literature. Procedia - So­cial and Behavioral Sciences 174, 2130 – 2136.

Treffinger, D. J., Selby, E. C., & Isaksen. S. G. (2008). Understanding individual problem-solving style: A key to learning and applying creative problem solving. Learning and Individual Differences, 18, 390–401.

Thurstone, L. L., & Chave, E. J. (1929). The measure­ment of attitude. Chicago: The University of Chicago Press.

Williams, G. C., & Deci, E. L. (1996). Internalization of biopsychosocial values by medical students: A test of self – determination theory. Journal of Per­sonality and Social Psychology, 70, 767-779.