اثربخشی درمان شناختی- رفتاری بر ملال تحصیلی و اضطراب امتحان دانش‌‏آموزان دختر دبیرستانی

فارسی‌نژاد, معصومه; کرمی, ابوالفضل; اسدزاده, حسن

کد مقاله : 663432 بازدید : 280 صفحه: 119 - 143

نوع مقاله: پژوهشی

اثربخشی درمان شناختی- رفتاری بر ملال تحصیلی و اضطراب امتحان دانش‌‏آموزان دختر دبیرستانی

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

معصومه فارسی‌نژاد ¹ , ابوالفضل کرمی ² , حسن اسدزاده ³

1 - دانشجوی دکترای تخصصی روانشناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.
2 - دانشیار گروه دکتری روانشناسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
3 - دانشیار روانشناسی تربیتی، دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1397/04/19 تاریخ پذیرش : 1397/10/12 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: اضطراب امتحان, درمان شناختی- رفتاری, ملال تحصیلی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی روش درمان شناختی- رفتاری بر ملال تحصیلی و اضطراب امتحان دانش آموزان دختر دبیرستانی انجام شد. بدین منظور 383 نفر از دانش‌آموزان دختر ۱۵ تا ۱۸ مدارس دولتی شهر تهران در سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶، به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب و با مقیاس ملال تحصیلی و پرسشنامه ی اضطراب امتحان (TAI) مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس تعداد 30 نفر از دانش آموزانی که مجموع نمرات اضطراب امتحان و ملال تحصیلی بیشتری داشتند به عنوان آزمودنی انتخاب و به طور تصادفی و مساوی در دو گروه کنترل و آزمایش، قرار داده شدند و نمرات کسب شده آنان در جریان نمونه گیری به عنوان نمرات پیش آزمون در نظر گرفته شد. سپس گروه آزمایش در 8 جلسه 2 ساعته، تحت مداخله ی "درمان شناختی- رفتاری" قرار گرفت؛ این در حالی بود که افراد گروه کنترل، هیچ مداخله ای دریافت نکردند. پس از پایان مداخله از هر دو گروه پس آزمون و 3 ماه پس از آن پیگیری به عمل آمد. در نهایت داده های به دست آمده با استفاده از تحلیل کوواریانس یک طرفه، مورد ارزیابی آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که آموزش گروه درمانی شناختی-رفتاری بر کاهش ملال تحصیلی و اضطراب امتحان دانش آموزان اثربخش بوده است. بر طبق یافته ها با توجه به سودمندی درمان شناختی- رفتاری بر بهبود ملال تحصیلی و اضطراب امتحان و نظر به کوتاه مدت بودن این مداخله، به نظر می‌رسد می توان این روش را بر روی طیف وسیعی از مشکلات رفتاری و شناختی به کار بست که البته نیاز به تحقیقات تکمیلی دارد.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to the effectiveness of cognitive-behavioral therapy on academic dysphoria and test anxiety in high school girl students. For this purpose, among all 15- to 18-year-old female students of Tehran's public schools in the academic year of 2016-2017, a multi-stage cluster random sampling method was used to select 383 students. Then, 30 students who had a higher test anxiety and academic dysphoria scores were included in the study and were randomly enrolled as the control group (15 member) and experimental group (15 member). Afterward the scores obtained from the questionnaires in during the sampling were considered as pre-test scores. The experimental group was then subjected to an intervention of "cognitive-behavioral therapy" in 8 sessions of 2 hours; while the control group did not receive any intervention. After the end of the intervention, both groups were followed up and followed up 3 months after the intervention. The data were evaluated using one-way analysis of covariance (ANCOVA) by statistical software SPSS-20. The findings showed that cognitive-behavioral group therapy was effective on reducing the academic dysphoria and test anxiety. According to the findings, considering the beneficial effects of cognitive-behavioral therapy on improving academic dysphoria and test anxiety and considering the short duration of this intervention, it seems that this method can be applied to a wide range of behavioral and cognitive problems. Of course, there is a need for additional research.

منابع و مأخذ:

امیری، برزو؛ قنبری هاشم‏آبادی، بهرام‏علی و آقامحمدیان، حمیدرضا (1384). مقایسه اثربخشی شیوه گروه درمانی شناختی- رفتاری، آموزش مهارت‏های مطالعه و روش تلفیقی بر کاهش اضطراب امتحان. فصلنامه مطالعات تربیتی و روانشناسی، 6(2)، 72-55.

ایزدی فرد، راضیه و سپاسی آشتیانی، میترا (1389). اثربخشی درمان شناختی- رفتاری با آموزش مهارت حل مسئله در کاهش علایم اضطراب امتحان. مجله علوم رفتاری، 4(1)، 27-23.

آقائی، الهام؛ عابدی، احمد و جمالی‌پاقلعه، سمیه(1391).فراتحلیل اثربخشی مداخلات شناختی-رفتاری در کاهش اضطراب امتحان در ایران. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، ۱۸(۱)، 12-3.

بختیارپور، سعید؛ حافظی، فریبا و بهزادی شینی، فاطمه (1388). رابطه بین جایگاه مهار، کمالگرایی و خودکارآمدی با اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی در دانشجویان. فصلنامه روان‏شناسی اجتماعی (یافته‏های نو در روان‏شناسی)، 5 (13)، 52-35.

پسندیده، محمدمهدی و طاهری، معصومه (1394). اثربخشی گروه درمانی به شیوه شناختی رفتاری بر کاهش اضطراب امتحان و افزایش خودکارآمدی دانش آموزان دختر اول دبیرستان. فصلنامه روانشناسی بالینی و شخصیت (دانشور رفتار)، 13(2) ، 14-7.

جناآبادی، حسین؛ ناستی‏زایی، ناصر و جلال زایی، سمیه (1395). تأثیر آموزش مدیریت زمان بر کاهش اضطراب امتحان دانشجویان. فصلنامه آموزش پرستاری، 5(1)، 22-12.

حیدریان فرد، زینب؛ بخشی‏پور، باب‏الله و فرامرزی، محبوبه (1394). اثربخشی درمان شناختی-رفتاری گروهی بر اضطراب اجتماعی، خودکارآمدی اجتماعی و نشخوار فکری در دانشجویان با اختلال اضطراب اجتماعی. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، 6(21)، 175-151.

دغاغله، رباب؛ ابافت، حمیده و حسینی، سیداحمد (۱۳۹۴). اثربخشی درمان شناختی- رفتاری در بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان دارای افت تحصیلی دانشگاه علوم پزشکی اهواز. کنفرانس بین المللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژی، استانبول، موسسه مدیران ایده پرداز پایتخت ویرا.

سالمی اجیرلو، فرشته (1394). آزمون نظریه کنترل-ارزش در حوزه ملال تحصیلی درس ریاضی دانش‏آموزان سال اول دوره متوسطه دوم شهر ارومیه در سال 94-93. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی تربیتی، دانشگاه ارومیه.

صاحبالزمانی، محمد و زیرک، آیدا (1390). راهبردهای مطالعه و یادگیری دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و ارتباط آن با سطح اضطراب امتحان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، سال 11، شماره 1، صص 68-58.

عباسی دادگر، شهرام (1394).اثربخشی هیپنوتیزم درمانی شناختی رفتاری بر کاهش اضطراب امتحان و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان. دومین کنفرانس بین المللی مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، استانبول، ترکیه.

عراقی، یحیی؛ اصل‌فتاحی، بهرام و سیدغلامی، فرزانه (1390). اثربخشی مشاوره گروهی به شیوه شناختی- رفتاری بر کاهش علایم اضطراب دانش‌آموزان دختر دوره پیش‏دانشگاهی شهرستان شبستر. فصلنامه علوم تربیتی، 4(15)، 24-13.

فتوحی، راشد (1391). مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری و آموزش راهبردهای مطالعه در کاهش علایم اضطراب امتحان دانش‌آموزان پیش دانشگاهی. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی تربیتی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.

قدم‏پور، عزت‏الله؛ سبزیان، سعیده و بیرانوند، ساناز (1392). اثربخشی آموزش ‌شناختی- رفتاری بر اضطراب امتحان دانش‌آموزان دختر دبیرستان‌های شهر اصفهان. فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 1(1)، 49-60.

کدیور، پروین؛ فرزاد، ولی‏الله؛ کاوسیان، جواد و نیکدل، فریبرز (1388). رواسازی پرسشنامه هیجان‏های تحصیلی پکران. فصلنامه نوآوری‏های آموزشی، 8(32)، 38-7.

لطافتی‌ بریس، رامین و یونسی، سیدجلال (1390). تأثیر مشاوره ‌شناختی- رفتاری گروهی بر عزت نفس، منبع کنترلی بیرونی و افسردگی. فصلنامه تازه‏های روان‏درمانی، 17(۶۲-۶۱)، 73-61.

نظری، علی‏محمد و اسدی، مسعود (1390). بررسی تاثیر گروه درمانی شناختی برکاهش افسردگی دانش‏آموزان. مجله دانش و تندرستی، 6(1)، 48-44.

نیکدل، فریبرز؛ کدیور، پروین؛ فرزاد، ولی‏الله؛ عرب‌زاده، مهدی و کاوسیان، جواد (1392). بررسی نقش واسطه‏ای هیجان های تحصیلی در ارتباط میان اهداف پیشرفت و راهبردهای خودگردانی یادگیری: ارائه الگوی ساختاری. فصلنامه مطالعات آموزش و یادگیری، 5(2)، 136-113.

یعقوبی، ابوالقاسم؛ محققی، حسین؛ عرفانی، نصرالله؛ الفتی، ناهید (1392). تأثیر آموزش مدیریت زمان بر کاهش اضطراب امتحان در دانش‌آموزان دختر پایه اول متوسطه همدان.مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 21(1)، ۷۰-۷۷.

Abbasi-Dadgar, S. (2014). The Effectiveness of Cognitive Behavioral Therapy Hypnotherapy on Reducing Test Anxiety and Students' Academic Achievement. Second International Management Conference, Economics and Humanities, Istanbul, Turkey [in Persian].

Aghaie, E., Abedi, A., & Jamali Paghale, S. (2012). Meta-analysis of the Effectiveness of Cognitive-Behavior Interventions. IJPCP, 18(1), 3-12 [in Persian].

Amiri Majd, M., & Shah Moradi, A. (2009). The Effect of Cognitive-Behavioral Therapy on Reducing Students' Anxiety Test. Journal of Behavioral Sciences, 1(1), 53-64 [in Persian].

Amiri, B., Ghanbari Hashem-Abadi, B., & Aghamohammadian, H. (2005). Comparison of the effectiveness of cognitive-behavioral group therapy, studying study skills and compilation method on reducing the test anxiety. Journal of Educational and Psychological Studies, 6(2), 55-72 [in Persian].

Amos, A., Wiltshire, S., Haw, S., & McNeill, A. (2006). Ambivalence and uncertainty: experiences of and attitudes towards addiction and smoking cessation in the mid-to-late teens. Health Educ Res, 21(2),181-91.

Ansary, N.S., McMahon, T.J., & Luthar, S.S. (2017). Trajectories of emotional-behavioral difficulty and academic competence: A 6-year, person-centered, prospective study of affluent suburban adolescents. Development and psychopathology, 29(1), 215-234.

Bakhtiarpour, S., Hafezi, F., & Behzadi Sheini, F. (2009). Relationship between the place of containment, perfectionism and self-efficacy with test anxiety and academic performance in students. Journal of Social Psychology (New Findings in Psychology), 5(13), 35-52 [in Persian].

Beck, A. T. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorders. Oxford, England: International Universities Press.

Ciarrochi, J., Bilich, L., & Godsel, C. (2010). Psychological flexibility as a mechanism of change in acceptance and commitment therapy. In R. Baer (Ed). Assessing mindfulness and acceptance: illuminating the processes of change. Oakland, CA: New Harbinger Publications.

Crisan, C., Albulescu, I., & Copaci, I. (2014). The relationship between test anxiety and perceived teaching style, Implications and consequences on performance self-Evaluation. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 142, 668-672.

Daghaghale, R., Abafat, H., & Hosseini, S.A. (2014). The Effectiveness of Cognitive-Behavioral Therapy on Improving Academic Performance of Students with Academic Disability in Ahvaz University of Medical Sciences. International Conference on Engineering, Science and Technology Research, Istanbul, Institute of Managers of the Idea Capital of Vieira [in Persian].

Daniels, L.M., Haynes, T.L., Stupnisky, R.H., Perry, R.P., Newall, N.E., & Pekrun, R. (2008). Individual differences in achievement goals: A longitudinal study of cognitive, emotional, and achievement outcomes. Contemporary Educational Psychology, 33(4), 584-608.

Ellis, A. (1973). Are cognitive behavior therapy and rational therapy synonymous? Rational Living, 8(2), 8-11.

Eraghi, Y., Asl-e-Fattahi, B., & Seyyed Golami, F. (2011). A study of the group counseling with the behavioral – cognitive method on the reduction of anxiety symptoms among the pre – university Female student in Shabestar. Instruction and evaluation quarterly Journal, 4(15), 13-24 [in Persian].

Fotouhi, R. (2011). Comparison of the Effectiveness of Cognitive-Behavioral Therapy and Educational Study Strategies in Reducing Test Anxiety Symptoms among Pre-University Students. Master's thesis, Faculty of Educational Psychology, Shahid Rajaee Tarbiat Modares University [in Persian].

Ghadimpoor, E., Sabzian, S., & Beyranvand A. (2014). The Effectiveness of cognitive-behavioral Education on test anxiety in high school girl students of Isfahan city. Journal of cognitive strategies in learning, 1(1), 49-60 [in Persian].

Goetz, T., Pekrun, R., Hall, N., & Haag, L. (2006). Academic emotions from a social-cognitive perspective: antecedents and domain specificity of students' affect in the context of Latin instruction. The British journal of educational psychology, 76(Pt 2), 289-308.

Harris, M.B. (2000). Correlates and Characteristics of Boredom Proneness and Boredom. Journal of applied social psychology, 30(3), 576-598.

Hays, P.A., & Iwamassa, G.Y. (2006). Culturally responsive cognitive-behavioral therapy: Assessment, practice, and supervision. Washington, DC: American Psychological Association.

Hazlett-Stevens, H. (2008). psychological approaches to generalized anxiety disorder: Aclinician’s guide to assessment and treatment. New York, NY: Springer.

Heidarian Fard, Z., Bakhshipour, B., & Faramarzi, M. (2016). The Effectiveness of Group Cognitive-behavioral Therapy on Social Anxiety, Social Self-efficacy and Rumination. Clinical Psychology Studies, 6(21), 152-172 [in Persian].

Hill, K. T., Wigfield, A. (1984). est Anxiety: A Major Educational Problem and What Can Be Done about It. Elementary School Journal, 85(1),106-126.

Hyun, M.S., Chung, H.L., & Lee, Y.J. (2005). The effect of cognitive-behavioral group therapy on the self-esteem, depression, and self-efficacy of runaway adolescents in a shelter in South Korea. Journal of Applied Nursing Research, 18, 160-166.

Izadi Fard, R., & Sepasi Ashtiani, M. (2010). The Effectiveness of Cognitive-Behavioral Therapy with Problem-Solving Skills Training in Reducing Test Anxiety Symptoms. Journal of Behavioral Sciences, 4(1), 23-27 [in Persian].

Jelvani, R. (2011). Studying the efficacy of the cognitive-behavioral teaching on mental optimism and wellbeing. Journal of Science Signatum, 63(2), 2-19.

Jenaabadi, H., Nastiezaie, N., & Jalalzaei, S. (2016). The Effect of Time Management Training on Student’s Test Anxiety. JNE, 5(1), 12-22 [in Persian].

Kadivar, P., Farzad, V., Kavosian, J., Nikdel, F. (2009). Validiting the Pekrun's achievement emotion questionnaire. Journal of Educational Innovations, 8(32), 7-38 [in Persian].

Keogh, E., & French, C.C. (2001). Test anxiety, evaluative stress, and susceptibility to distraction from thread. Eur J Personal, 15, 123-41.

Larson, R.W., & Richard, M.H. (1991). Boredom in the Middle School Years: Blaming School vs. Blaming Students. American journal of education, 4, 418–430.

Leddy, M.A., Anderson, B.L., & Schulkin, J. (2013). Cognitive-behavioral therapy and decision science. New Ideas in Psychology, 31(3), 173-183.

Letafati Beris, R., & Younesi, S. J. (2011). Effect of group cognitive-behavioral counseling on self-esteem, external control and depression. Journal of Psychotherapy, 17(61-62), 61-73 [in Persian].

Morris, L.W., & Engle, W.B. (2006). Psychodiagnostic processes: Personality interventions and scale assessing various coping strategies and their effects on test performance and anxiety. J Clin Psychol, 37(1), 167-71.

Nazari, A., & Asadi, M. (2011). The Effect of Cognitive Therapy on Decreasing Depression in Students. Journal of Knowledge and Health, 6(1), 44-48 [in Persian].

Nett, U., Götz, T., & Daniels, L.M. (2010). What to do when feeling bored? Students' strategies for coping with boredom. Learning and Individual Differences, 20(6), 626-638.

Nett, U.E., Goetz, T., & Hall, N.C. (2011). Coping with boredom in school: An experience sampling experience. Contemporary educational psychology, 36, 49–59.

Newberry, A.L., & Duncan, R.D. (2001). Roles of Boredom and Life Goals in Juvenile Delinquency. Journal of applied social psychology, 31(3), 527–541.

Nikdel, F., Kadivar, P., Farzad, V., Arabzadeh, M., & Kavosian, J. (2012). Investigating the Mediating Role of Excitement in Relationship Between Goals of Progress and Self-Reaching Learning Strategies: Providing Structural Modeling. Journal of Education and Learning, 5(2), 113-136 [in Persian].

Pasandideh, M., & Taheri, M. (2014). Effectiveness of cognitive-behavioral group therapy on reducing the test anxiety and increasing the self-efficacy of high school girl students. Journal of Clinical Psychology and Personality (Daneshvar Behavior), 13(2), 7-14 [in Persian].

Pekrun, R., Goetz, T., Daniels, L.M., Stupnisky, R.H., & Perry, R.P. (2010). Boredom in achievement settings: exploring control value antecedents and performance outcomes of a neglected emotion. Journal of Educational Psychology, 102(3), 531–549.

Pekrun, R., Götz, T., Titz, W., & Perry, R.P. (2002). Academic emotions in students' self-regulated learning and achievement: a program of qualitative and quantitative research. Educational Psychologist, 37(2),91-105.

Pekrun, R., Lichtenfeld, S., Marsh, H.W., & Murayama, K., Goetz, T. (2017). Achievement Emotions and Academic Performance: Longitudinal Models of Reciprocal Effects. Child development, Epub ahead of print.

Putwain, D.W., & Daniels, R.A. (2010). Is the relationship between competence beliefs and test anxiety influenced by goal orientation? Learn Indiv Diff, 20(1), 8-13.

Saheb Alzamani, M., & Zirak, A. (2011). Student’s Learning and Study Strategies in Isfahan University of Medical Sciences and their relationship with Test Anxiety. Iranian Journal of Medical Education. 11(1), 58-68. [in Persian]

Salemi-Ajirlu, F. (2014). Test-control theory-value in the field of malpractice in the mathematical lessons of the second year students of secondary school in Urmia in 2013-14. Master's thesis, Faculty of Educational Psychology, Urmia University. [in Persian]

Sarason, I. G. (1980). Test anxiety: Theory, research, and applications. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

Simos, G. (2005). Cognitive behavioral therapy. Tehran: Padra Publication.

Sommer, B. (1985). What's different about truants? A comparison of eighth graders. Journal of Youth and Adolescence, 14, 411-422.

Spielberger, C. D. (1995). Test anxiety: Theory, assessment and treatment. Taylor Francis Washington, DC, US; XV.

Sud, A., & Sharma, S. (1990). Two short-term, cognitive interventions for the reduction of test anxiety. Anxiety Research, 3(2), 131-147.

Tze, V.M.C., Klassen R.M., & Daniels, L.M. (2014). Patterns of Boredom and Its Relationship with Perceived Autonomy Support and Engagement.Contemporary Educational Psychology, 39(3), 175-187.

Tze, V.M.C., Klassen R.M., Daniels, L.M., Li, J. C.-H., & Zhang, X. (2013). A cross-cultural validation of the Learning-Related Boredom Scale (LRBS) with Canadian and Chinese college students. Journal of Psychoeducational Assessment, 31, 29-39.

Wang, M.T., Chow, A., Hofkens, T., & Salmela-Aro, K. (2015). The trajectories of studentemotionalengagement and school burnout with academic and psychologicaldevelopment: Findings fromFinnish adolescents. Learning and Instruction, 36, 57–65.

Wang, W.T., Hsu, W.Y., Chiu, Y.C., & Liang, C.W. (2012). he hierarchical model of social interaction anxiety and depression: the critical roles of fears of evaluation. Journal of Anxiety Disorders, 26(1), 215-224.

Wasson, A. S. (1981). Susceptibility to Boredom and Deviant Behavior at School. Psychological Reports, 48(3), 901-902.

Wegnera, L., Flisher, A.J., Chikobvu, P., Lombardd, C., & King, G. (2008). Leisure boredom and high school dropout in Cape Town, South Africa. Journal of Adolescence, 31, 421–43.

Yaghobi, A., Mohagheghi, H., Erfani, N., & Olfatii, N. (2013). The Effect of Time Management on Test Anxiety of First Grade High School Girls in Hamadan City. sjimu, 21(1), 70-77. [in Persian]

You, J.W., & Kang, M. (2014). The role of academic emotions in the relationship between perceived academic control and self-regulated learning in online learning. Computers & Education, 77, 125-133.

Zhen, R., Liu, R.-D., Ding, Y., Wang, J., Liu, Y., & Xu, L. (2017). The mediating roles of academic self-efficacy and academic emotions in the relation between basic psychological needs satisfaction and learning engagement among Chinese adolescent students. Learning and Individual Differences, 54, 210-216.

_||_