ماهیت و دلایل قاعده‌ی تنجیز در فقه مدنی با محوریت مبانی مرحوم صاحب عروه
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامیکاظم غلام حضرت حجت 1 , محمود قیوم زاده 2 * , امیر ملامحمدعلی 3
1 - دانشگاه آزاد واحد خمین
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد ساوه
3 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق، دانشکده شهید محلاتی، قم، ایران.
کلید واژه: فقه, قراردادها, تنجیز در قرارداد, تعلیق در قرارداد, فقه مدنی.,
چکیده مقاله :
در حوزه مباحث اجتماعی و حقوقی فقه اسلامی، بحث قراردادها از اهمیت و حساسیت ویژه‌ای به لحاظ گستردگی، تأثیرگذاری و کارکرد برخوردار است. شرایط عمومی انعقاد قراردادها و عقود و ایقاعات بیانگر این جایگاه می‌باشد. یکی از مباحث مهم در این زمینه لزوم منجز بودن عقد و ایقاعات و یا امکان تعلیق در انشاء و منشأ در عقود و ایقاعات و قراردادها است. مشهور این است که در فقه مدنی و حوزه قراردادها تعلیق جایگاهی ندارد و باید به صورت منجز در انشاء و منشأ، قرارداد را منعقد ساخت. مرحوم شیخ اعظم انصاری به‌صورت مستدل و مستوفی در این بحث ورود پیدا کرد و پس‌ازآن عموم دانشیان فقه آن را دنبال نمودند. در این میان مرحوم سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، صاحب عروه این بحث را تعقیب و نتایج چندی در فقه قراردادها از آن به دست آورد. در نوشتار حاضر به شیوه‌ی توصیفی، تحلیلی و تبیین محتوایی با ابزار داده‌های مطالعاتی و کتابخانه‌ای به این بحث پرداخته و به ابهامات و سؤالاتی در این زمینه پاسخ داده شده است.
The discussion of contracts in the field of social and civil jurisprudence has a special place in terms of influence, effectiveness and function. The general terms and conditions of concluding contracts and agreements indicate this position. One of the most important parts in this field is the necessity of completeness of contracts and contracts or the possibility of suspending the composition and execution of contracts and contracts. The famous opinion in civil jurisprudence and the field of contracts is that suspension has no place and the contract should be concluded in a complete manner in its composition and origin. they did in the meantime, the late Seyyed Mohammad Kazem Tabatabai Yazdi Saheb of Urwa developed this discussion and obtained several results in the jurisprudence of contracts. In this article, this discussion has been discussed in a descriptive, analytical and content-explanatory manner with the tools of study and library data, and the ambiguities and questions in this field have been answered.
منابع
آخوند خراسانی، محمد کاظم (1406). حاشیه کتاب المکاسب، سیدمهدی شمس الدین. تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
ابوالبوغیش، قاسم (۱۳۹۶). بررسی قاعده تنجیز. سومین کنفرانس بین المللی علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
اردبیلی، احمد (1403). مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، تصحیح مجتبی عراقی، علی‌پناه اشتهاردی و حسین یزدی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ایروانی، علی (1431). حاشیه کتاب المکاسب. قم: ذوی القربی.
تهانوی، محمدعلی (1996). کشاف اصطلاحات الفنون. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
حسینی حائری، سید کاظم (1428). فقه العقود. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
حسینی عاملی، سیدجواد (1419). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، تصحیح محمدباقر خالصی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حسینی مراغی، سیدمیر عبدالفتاح (1417). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
زرقاء، مصطفی (1425). المدخل الفقهی العام. دمشق: دارالقلم.
سبزواری، محمدباقر (1423). کفایه الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
شهید اول، محمد (بی‌تا). القواعد و الفوائد، سیدعبدالهادی حکیم. قم: کتاب فروشی مفید.
شهید ثانی، زین‌الدین (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه معارف اسلامی.
شهیدی، مهدی (1380). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: مجد.
صادقی تهرانی، محمد (1392). تبصرة اللفقهاء بین الکتاب و السنه علی تبصره المتعلمین. قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
صیمری، مفلح (1420). غایه المرام فی شرح شرایع الإسلام، جعفر کوثرانی عاملی. بیروت: دارالهادی.
طباطبایی حکیم، سید محسن (1430). مستمسک العروه الوثقی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1419). العروه الوثقی فیما تعم به البلوی، (محشی)، احمد محسنی سبزواری. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1429). حاشیه کتاب المکاسب، عباس محمد آل ضیاع قطیی. قم: علمیه نور.
طوسی، محمد (1407). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
عراقی، علی (1414). شرح تبصره المتعلمین، محمد حسون. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عراقی، علی (1421). حاشیه المکاسب، به کوشش ابوالفضل نجم‌آبادی. قم: انتشارات غفور.
علامه حلی، حسن (1414). تذکره الفقهاء. قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).
علامه حلی، حسن (1420). تحریر الأحکام الشرعیه علی مذهب الإمامیه، ابراهیم بهادری. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
فاضل مقداد، مقداد (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، سید عبداللطیف حسینی کوه کمری. قم: کتابخانه مرعشی نجفی.
فیاض، محمد اسحاق (1422). محاضرات فی اصول الفقه، تقریرات درس آیت الله سید ابوالقاسم خویی. قم: موسسه احیاء آثار الامام خویی.
کلینی، محمد (1407). الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
گلباغی ماسوله، سید علی جبار و همکاران (۱۳۹۸). واکاوی تاریخی قاعده تنجیز با رویکرد به آرای محقق یزدی در نقد دیدگاه مشهور. فصلنامه فقه و حقوق دانشگاه فردوسی مشهد، (۱۱۶)، صص ۱۳۵_۱۵۷ .
محقق کرکی، علی (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
مکی، بی بی صدیقه و مظهر قراملکی (۱۳۹۴). بررسی اشتراط تنجیز در عقود و ایقاعات. مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، 48(2)، دانشگاه تهران، صص ۳۱۹_۳۳۵ .
موسوی خمینی، سید روح الله (1367). البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1377). مصباح الفقاهه. به کوشش محمد علی توحیدی. قم: انتشارات داوری.موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1409). مبانی العروه الوثقی. سیدمحمد تقی موسوی خویی. قم: مدرسه دارالعلم.
موسوی خمینی، سید مصطفی (1418). البیع. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
نایینی، محمد حسین (1413). المکاسب و البیع، تصحیح محمد تقی آملی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نایینی، محمد حسین (1413). منیه‌الطالب فی شرح المکاسب، موسی نجفی خوانساری. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نراقی، احمد (1422). رسائل و مسائل. قم: کنگره نراقیین.
واسطی، زبیدی (1413). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر.