نگاه تحلیلی به نقش توبه در حدود (سرقت) و تعزیرات براساس فقه و قانون مجازات اسلامی 1392

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

محمد جلیل رضایی ¹ , جواد پنجه پور ² , هرمز اسدی کوه باد ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد خوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد خوراسگان، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
3 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

تاریخ دریافت : 1348/10/11 تاریخ پذیرش : 1348/10/11 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: توبه, حدود(سرقت), تعزیرات, سقوط مجازات,

چکیده مقاله :

توبه از موضوعات مهم و مشترک میان علوم قرآنی و حقوق اسلامی است و در هر کدام نگاه اصلاحی و سعادتمندانه برای بشر، براساس آن بنا نهاده شده است. در فقه جزایی اسلام توبه، یکی از عوامل سقوط، عفو و تخفیف مجازات‌های حدی به جزء حد قذف می‌باشد. انسان براساس اصل آزادی اراده، مسوول کارهایی است که انجام می‌دهد. نگارنده با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای، به تحلیل این موضوع پرداخته است. یافته‌ها حاکی از رویکرد نوین قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 در اقدام بدیعی این مفهوم ارزشمند را به صورتی قاعده‌مند وارد نظام کیفری ایران نموده و نظرگاه شریعت، نقش عملی توبه را در اصلاح، بازپروری و رشد معنوی انسان مجرم، بیشتر نمایان می‌سازد و نظام کیفری اسلام با پیش‌بینی نهاد توبه به عنوان یکی از عوامل سقوط مجازات، کمک شایانی در شناساندن هدف نظام کیفری خود کرده است.

چکیده انگلیسی:

Repentance is one of the most important issues among the Qur'anic sciences and Islamic law, and it is based on a generous and humane look at human beings. In the Penal Penal Code of Islam, repentance is one of the factors of the fall, amnesty and reduction of punitive damages, except for the Qazf. According to the principle of free will, man is responsible for what he is doing. The author analyzes this issue through a descriptive-analytical research based on library studies. The findings suggest that the new lawmaker's approach to the Islamic punishment law of 92 in the original Islamic law introduces this valuable concept to the Iranian criminal system in a regular manner, and the Shari'a view reflects the practical role of repentance in the improvement, rehabilitation and spiritual practice of the perpetrator, and the criminal system Islam, with the prediction of the body of repentance as one of the causes of the fall of punishment, has been instrumental in identifying the purpose of the criminal system.

منابع و مأخذ:

منابع

قرآن کریم.

ابن حمزه، الوسیله، مکتبه المرعشی، خیام، قم، 1408ق.

ابن فارس، احمد، مقاییس اللغه، دارالاحیائ الترات العربی، 1422ق.

ابن منظور، ابوالفضل، لسان العرب، دارالفکر، 1414ق.

ابوزهره، محمد، الجریمه، دارالفکر، بی‌تا.

اردبیلی، سید عبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، دانشگاه مفید، 1427ق.

اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، نشر میزان، چاپ 19، 1387ش.

امینی، جهاندار، طاهری، محمدعلی، «توبه و تأثیر آن بر حدود از دیدگاه فقه مقارن و قانون مجازات اسلامی»، مجله حقوقی دادگستری،  1379ش.

برهانی، محسن، الهام، غلامحسین، درآمدی بر حقوق جزای عمومی، میزان، ج 2، 1394ش.

بهنسی، احمد فتحی، الموسوعه الجنابی فی الفقه المقارن، دارالنهضه العربیه، 1421ق.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، 1387ش.

همو، مبسوط ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، 1387ش.

جمعی از نویسندگان، مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری، نشر قضاء، 1383ش.

جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغه، دارالعلم، 1410ق.

حاجی ده آبادی، احمد، «تاملی بر مقررات توبه در قانون مجازات اسلامی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1394ش.

حر عاملی، محمدبن حسن، وسایل الشیعه، موسسه آل البیت، 1409ق.

حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، کتابخانه امام امیرالمومنین، 1403ق.

حلی، جعفربن حسن، (علامه حلی)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، الوفاء، 1419ق.

خالقی، علی، آئین دادرسی کیفری، شهر دانش، 1392ش.

خویی، سید ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، مطبعه الاداب النجف الاشرف، بی تا.

سرخسی، محمد، المسبوط، مطبعه الاستقامه، قاهره، بی‌تا.

داوریان، محمدعلی، «توبه در سقوط مجازات»، مطالعات اسلامی، شماره 67، 1384ش.

دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، دانشگاه تهران، ج 6، 1377ش.

شمس ناتری، محمد ابراهیم، قانون مجازات اسلامی در نظم کنونی (حقوقی)، میزان، 1393ش.

شهید اول (المکی العاملی، محمد)، القواعد و الفوائد، با تحقیق: الحکیم سید عبدالهادی، مکتبه المفیده، بی‌تا.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، انتشارات حقوق اسلامی، 1387ش.

صادقی، محمدهادی، «نقش توبه در حدود و تعزیرات»، پژوهشنامه حقوق کیفری، 1392ش.

صابر، محمود، علی رفیع زاده، «مقررات ماهوی و شکلی توبه در نظام قانون‌گذاری کیفری ایران»، 1392ش.

صاحب بن عماد، کافی الکفاه، اسماعیل بن حماد، المحیط فی اللغه، بیروت، ج 5،  1414ق.

عابدینی، احمد، احکام و حدود الهی در تفسیر سوره نور، بوستان کتاب، 1392ش.

عبدالهی، سامان و سپیده سفیدی، «جایگاه توبه در قانون مجازات اسلامی»، 1392ش.

علی آبادی، عبدالحسین، حقوق جنایی، انتشارات بانک ملی، ج 1، 1470ق.

طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلایل، نشر اسلامی، قم، ج 13، 1422ق.

طوسی، ابوجعفر (شیخ طوسی)، الاستبصار فیما اختلف فی الاخبار، (فقه روایی) ، ج 3، 1390ش.

طوسی، ابی جعفر محمد بن علی، المنهاج فی المجرد الفقه و الفتاوی، نشر قدس، 1420ق.

طوسی، محمدبن علی بن حمزه، الوسیله الی نیل الفضیله، کتابخانه مرعشی نجفی، 1408ق.

فضایلی، محمدحسین، «مبانی کلامی و فقهی توبه در حقوق کیفری اسلام»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، 1396ش.

فاضل مقداد، سیوری، کنزالعرفان فی فقه القرآن،ترجمه عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، 1393ش.

طاهری، حبیب الله، «نقش توبه در اسقاط حدود»، پژوهش‌های فقهی، 1384ش.

فیض، علیرضا، تطبیق در حقوق جزای عمومی در اسلام، امیرکبیر، 1369ش.

فیض کاشانی، محمدبن مرتضی، الصافی فی تفسیر القرآن، دارالکتب الاسلامیه، 1419ق.

گلریز، امین، شرح کامل قانون مجازات اسلامی در نظام عدالت کیفری ایران، با نظارت حقوقی و فقهی فرج الهی و موسوی، مجد، 1393ش.

معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضائیه، «قانون مجازات اسلامی»، روزنامه رسمی، 1392ش.

موسوی، اردبیلی، سیدعبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، موسسه مفید، 1427ق.

موسوی، بجنوردی، سید محمد، فقه تطبیقی، بخش جزایی، سمت، 1384ش.

مصدق، محمد، شرح قانون مجازات اسلامی، (حدود)، نتشارات جنگل، 1396ش.

منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی (فقه استدلالی)، 1409ق.

معاونت حقوقی ریاست جمهوری، مجموعه قوانین و مقررات جرایم و مجازات‌های مشتمل بر قانون مجازات اسلامی، معاونت تدوین و تنقیح و انتشار قوانین و مقررات، 1395ش.

نجفی، کاشف الغطلاء کشف العظلاء عن مبهمات الشریعه، داراحیاء التراث العربی، بی تا.

نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، داراحیاء التراث العربی، 1981م.

نراقی، ملااحمد، معراج السعاده، انتشارات جاویدان، 1409ق.

ولیدی، محمد صالح، حقوق جزای عمومی، نشر داد، 1374ش.

هاشمی شاهرودی، سید محمود و دیگران، معجم فقه الجواهر، (فقه استدلالی)، میزان، 1417ق.