رابطه فقهی-حقوقی متقاضیان انجماد گامت با گامت‌های منجمد موجود در بانک‌های انجماد

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

نازلی محمودیان ¹ , سید محمد رضا یتی ² , محمود عباسی ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار و رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1397/02/21 تاریخ پذیرش : 1397/05/09 تاریخ انتشار : 1396/12/01

کلید واژه: گامت منجمد, مالیت, مالکیت, بانک‌های انجمادی,

چکیده مقاله :

پیشرفت دانش پزشکی در ابعاد مختلف هرچند که باعث بهبود زندگی بشر شده ولی به موازات آن برخی از دستاوردهای علمی با موازین قانونی و اخلاقی جوامع هم‌خوانی ندارد. امروزه پیشرفت علم پزشکی در زمینه انجماد تا حدی می‌باشد که نه تنها توانمندی انجماد اعضا و اجزای بدن را دارد انجماد کامل بدن انسان هم میسر می‌باشد. انجماد و نگهداری گامت در بانک‌های انجمادی به منظور حفظ باروری افراد یکی از شاخه‌های مهم انجماد می‌باشد که مسائل پیچیده فقهی، حقوقی، اخلاقی و اجتماعی را در پی دارد. یکی از این مسائل تعیین افرادی است که صلاحیت تصمیم‌گیری در رابطه با سرنوشت گامت‌های منجمد بخصوص گامت‌های رها شده بعد از اتمام دوره انجماد را داشته باشند که این امر با عنایت به این‌که گامت‌های منجمد از اجزای جدا شده بدن محسوب می‌شوند مستلزم تبیین رابطه افرادبا گامت‌های منجمدشان می‌باشد. با توجه به ماهیتفقهی حقوقیگامت‌های منجمد و مال تلقیشدن آن‌ها و این‌که سلول‌های جنسی جزء اجزای بدن محسوب می‌شوند و با عنایت به این‌که رابطه انسان با اعضا و اجزای بدن خود از نوع رابطه مالکیت ذاتی و حق دائمیمی‌باشد لذا رابطه افراد با گامت‌های منجمد شان نیز همین رابطه می‌باشد که در نتیجه صاحبان گامت تنها کسانی هستند که حق تصمیم‌گیری در مورد سرنوشت آن‌ها را دارند و در رابطه با گامت‌های رها شده در صورتی‌که مراکز انجماد بتوانند با صاحبان گامت ارتباط برقرار کنند از آن‌ها خواسته می‌شود که برای تعیین سرنوشت گامت‌های منجمد خود مراجعه کنند و اگر صاحبان گامت در قید حیات نباشند با توجه به ماهیت حقوقی و مال بودن گامت‌های منجمد از ورثه خواسته می‌شود که برای تعیین سرنوشت آن‌ها تصمیم‌گیری کنند. و در صورت عدم دسترسی به ورثه گامت‌های منجمد رها شده مجهول المالک تلقی شده و تعیین سرنوشت آن‌ها به حاکم شرع سپرده می‌شود که البته با توجه به قابلیت بالقوه گامت‌های منجمد برای انسان شدن و آثاری که در پی دارند ورثه و حاکم صرفاً می‌توانند تصمیم به اهدا برای تحقیقات یا دورریزی آن‌ها بگیرند و نمی‌توانند آن‌ها را به منظور تولید مثل به افراد نابارور انتقال دهند.

چکیده انگلیسی:

Although the development of medical knowledge about human and his organs has caused  better life but some of them caused legal and ethical problems. One of this aspects is Cryopreservation. Nowadays, inside of freezing human organs  complete freezing of whole body is possible, too. That one of its important utilization is human gametes freezing that causes complex jurisprudent, legal, ethical, and social problems. Determination of legal persons for decision about the frozen gametes fate is one of this problems. According to the legal nature of frozen gametes and considering them as property, and as the human gametes are one part of the organs of his body, all of theories about relation between man and his body in law is true in relation between man and his gametes. So, there is a ownership relation between the man and his frozen gametes. Therefore, only the gamete owners can decide about their fate. For having decision about the abandoned frozen gametes the Cryopreservation centers try to have contacts whit gamete owners, but when there is no accessibility to their owners, then they ask the inheritors to decide about them, so if they be inaccessibility situation after that in order to determine their fate as properties, the governor is permitted to make decisions about their disposal or donation for researches.

منابع و مأخذ:

منابع

قرآن 

اصغری آقمشهدی، فخرالدین، کاظمی افشار، هاجر، «نحوه ارتباط انسان با بدن خود از دیدگاه فقه و حقوق»، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال اول، شماره یک، زمستان 1388ش.

امامی، سید حسن، حقوق مدنی، چاپ ششم، تهران، انتشارات اسلامیه، ج1، 1371ش.

توحیدی، محمد علی، مصباح الفقاهه فی المعاملات (تقریرات درس آیت الله خویی)، قم، مکتبه الداوری، ج 1و2، 1418ق.

جعفری لنگرودی، محمد جعفر، حقوق اموال، چاپ ششم، تهران، گنج دانش، 1388ش.

جوادی آملی، عبدالله، حق و تکلیف در اسلام، چاپ دوم، قم، مرکز نشر اسراء، 1385ش.

حسینی روحانی، سید محمد صادق، المسائل المستحدثه، بیروت، دارالزهراء، ج9، 1393ق.

رشیدی، رشید، لزوم مالیت در معاملات معوض، تهران، پایان نامه ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، 1376ش.

شهیدی، مهدی، وضعیت حقوقی کودک آزمایشگاهی روش‌های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق، مجموعه مقالات، چاپ دوم، تهران، سمت و پژوهشکده ابن سینا، ج1، 1382ش.

صفایی، حسین، حقوق اشخاص و محجورین، تهران، میزان، 1383ش.

عاملی، سیدمحمد جواد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج4، بی تا.

کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، اموال و مالکیت، تهران، بنیاد حقوقی میزان، 1387ش.

محسنی، محمد آصف، الفقه و المسائل الطیبه، چاپ اول، قم، مطبعه یاران، 1377ش.

محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه بخش مدنی، چاپ چهارم، تهران، مرکز نشر علوم انسانی، 1382ش.

مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهه، قم، مدرسه الامام امیرالمومنین، ج2، 1411ق.

منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، قم، المرکز العامی للدراسات الاسلامیه، ج2، 1409ق.

موسوی خمینی، روح الله، کتاب البیع، چاپ اول، نجف اشرف، مطبعه آداب، ج1، 1390ش.

مومن قمی، محمد، کلمات السدیده فی مسائل الجدیده، قم، موسسه نشر اسلامی، 1415ق.

میلانی فر، علیرضا، مصاحبه حضوری، دفتر وکالت جناب آقای دکتر میلانی فر، مورخه 16/12/1393.

نظری توکلی، سعید، پیوند اعضا در فقه، چاپ اول، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1388ش.

Atherton R., En Ventre sa Frigidaire: Posthumous Children in the Succession Context, Legal Studies, 19, 2, 1999.

Churchill, I.J., “Patenting Humanity: The Development of Property Rights in the Human Body and the Subsequent Evolution of Patentability of Living Things”, July 1994, 8, Intellectual Property Journal.

Dierk Ullrich, “Concurring Visions: Human Dignity in the Canadian Charter of Rights and Freedoms and Basic Law of the Federal Republic of Germany”, Global Jurist Frontiers, v.3, 2003, n.Articale 1.

Hardcastle R., Law and the Human Body: Property Rights, Ownership and Control, Oxford, Hart Publishing, 2007.

Laurie, Graeme. Genetic privacy a challenge to medico-legal norms, Cambridge university press, 2007.

Pawlowski, Mark, Property in Body Parts and Products of the Human Body, Liverpool Law Rev, 30, 2009.

Rick Weiss, Washington Post Staff Writer, Babies in Limbo: Laws Outpaced by Fertility Advances,1998.

Skene, Loane, Legal Rights in Human Bodies, Body Parts Tissue, Bioethical Inquiry, 4, 2007.

Strong C., Ethical and Legal Aspects of Sperm Retrieval after Death or Persistent Vegetative State, J law Med Ethics, 27(4), 1999