نقدی بر حکم قطع دست سارق، براساس تعمیم نظریه ی مقاصد شریعت

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

مریم خلیلی ¹ (دانش آموخته ی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور، واحد کرج، رشته ی حقوق جزا و جرم شناسی، کرج، ایران.)
رامین پورسعید ² (استادیار دانشگاه پیام نور، واحد هشتگرد، گروه حقوق، هشتگرد، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/04/26 تاریخ پذیرش : 1393/04/26 تاریخ انتشار : 1391/10/01

کلید واژه: مجازات, قطع دست سارق, نظریه­ ی مقاصد شریعت, عدالت, شاطبی,

چکیده مقاله :

برابر بند الف ماده ی 201 قانون مجازات اسلامی، حد سرقت در مرتبه ی اول قطع چهار انگشت دست راست سارق است. شاطبی بر آن بود که فهم مفسران از کتاب و سنت نباید با اغراض اصلی شارع نظیر حفظ جان، مال، عقل، نسل و دین معارض شده و منجر به تضییع این مقاصد گردد. برخی از فقهای معاصر، مانند ابوالقاسم گرجی با تعمیم مقاصد شارع به عدالت و اصلاح جامعه مبنایی را معرفی کردند که براساس آن، برداشت لفظ مدار از ظاهر آیه ی 38، سوره ی مائده؛ یعنی قطع فیزیکی دست سارق، قابل بازنگری خواهد بود.

چکیده انگلیسی:

According to the first clause of article 201 Eslamic penal law, the punishment for theft at first time is cutting off four fingers of his right hand. Abu-AL-Ishagh AL- shattebi believed that interpreter’s understanding of Holy Quran and tradition should not contrast with other’s main ends of legislator such as securing life, reason, Capital of , generation and religion, and also should not squandering them .    Some contemporary jurists such as Abolghassem Gorji have introduced a new ground through expanding the legislator’s ends to justice and social reform.    Based on this new ground, literal understanding of verse 38 Maeideh, cutting off thief’s hand is seriously under question.

منابع و مأخذ:

آبادیان، محبوبه، عدالت­ اجتماعی در فقه­ امامیه با رویکردی بر نظرات امام­خمینی(ره)، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، پایان­نامه کارشناسی­ارشد فقه و حقوق­ اسلامی، 1389ش.

ایوب البارونی، عیسی، الرقابه المالیه فی عهد الرسول و الخلفاء راشدین، چ1، طرابلس، منشورات جمعه الدعوه الاسلام، 1986م.

بشیریه، حسین، عقل در سیاست، بی­چا، تهران، نشر نگاه معاصر، 1386ش.

پورسعید، رامین، بررسی تحلیلی اصاله الظهور، پیش فرض­ها و پیامد­ها، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، پایان­نامه دکتری فقه و حقوق، 84ـ1383ش.

پیرنیا، حسین، تاریخ ایران باستان، چ2، تهران، انتشارات طرح نو، 1388ش.

جعفری، محمدتقی، فلسفه­ی دین، بی­چا، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه­ی اسلامی، 1378ش.

حامد ابوزید، نصر، دوائر الخوف، قرائه فی خطاب المرأه، بی­چا، بیروت، المرکز الثقافی، 1999م.

حسنی، اسماعیل، مقاصد شریعت از نگاه ابن عاشور، مهریزی، مهدی، بی­چا، قم، نشر صحیفه خرد، 1383ش.

حلاق، وائل، تاریخ تئوری­های حقوق اسلامی، راسخ، محمد، بی­چا، تهران، نشر نی، 1386ش.     

رضایی، حسن، ثابت و متغییر در نظام کیفری اسلام، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، پایان­نامه دکتری حقوق جزا و جرم­شناسی، 1381ش.

رضایی، حسن، نقش مقتضیات زمان و مکان در نظام کیفری اسلام، بی­چا، تهران، موسسه چاپ و نشر عروج، 1382ش.

ریسونی، احمد، اهداف دین از دیدگاه شاطبی، بی­چا، قم، مرکز مطالعات تحقیقات اسلامی، 1376ش.

الشاطبی، ابو­الاسحاق، الموافقات فی اصول الشریعه، بی­چا، قاهره، مکتب التجاری، 1997م.

العاملی (شهید­اول)، جمال­الدین­ مکی، اللمعه الدمشقیه، غرویان، علی و شیروانی، علی، چ31، قم، دارالفکر، 1386ش.

العاملی (شهید­ثانی)، زین­الدین بن علی، الروضه­البهیه فی شرح اللمعه­الدمشقیه، شیروانی، علی، چ9، قم، دارالعلم، 1389ش.

عربی زنجانی، بهنام، شریعتی و سروش، بی­چا، تهران، نشرآریابان، 1382ش.

فیض، علیرضا، ویژگی­های اجتهاد فقه پویا، بی­چا، تهران، پژوهشگاه علوم اسلامی، 1381ش.

کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، چ4، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1385ش.

کاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق، چ30، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1381ش.

کلارکسون، سی.ام.وی، تحلیل مبانی حقوق جزا، میرمحمد صادقی، حسین، بی­چا، تهران، نشر جهاد دانشگاهی، دانشگاه شهید بهشتی، 1374ش.

گرجی، ابوالقاسم، آیات الاحکام، بی­چا، تهران، انتشارات میزان، 1380ش.

گرجی، ابوالقاسم، مجموعه مقالات و مصاحبه­های علمی کنگره امام خمینی(ره)، بی­چا، قم، نشر آثار امام، 1378ش.

لاریجانی، محمدجواد، نقد دینداری، بی­چا، تهران، اطلاعات، 1372ش.

مجتهد شبستری، محمد، نقدی بر قرائت رسمی از دین، بی­چا، تهران، طرح نو، 1381ش.

محمصانی، صبحی، فلسفه قانون­گذاری در اسلام، گلستانی، اسماعیل، بی­چا، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1385ش.

منتظری، حسینعلی، پاسخ به پرسش­هایی پیرامون مجازات های اسلامی و حقوق بشر، بی­چا، تهران، نشر گواهان، 1388ش.

منصور، جهانگیر، قانون مجازات اسلامی، چ14، تهران: انتشارات آگاه، 1381ش.

نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، چ5، تهران، گنج دانش، 1380ش.