بررسی فقهی انتشار مطبوعات ضالّه

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

احسان قباد ¹

1 - طلبه ی خارج فقه حوزه ی علمیه ی قم، قم، ایران

تاریخ دریافت : 1392/04/12 تاریخ پذیرش : 1392/08/07 تاریخ انتشار : 1392/07/01

کلید واژه: آزادی بیان, مطبوعات, ضلال, احکام فقهی,

چکیده مقاله :

فعالیت مطبوعاتی به عنوان بستری مناسب جهت تقویت آزادی بیان، دارای محدودیت هایی بوده که مورد قبول همه نظامات حقوقی و از جمله نظام فقهی- حقوقی شیعه می باشد. از جمله محدودیت های آزادی بیان در فقه شیعی، حرمتِ انتشار مطالب ضلالت آمیز است که در قالب هایی نظیر نشر مطالب خلاف عفّت و اخلاق، تبلیغ به نفع مخالفین نظام اسلامی و شبهه افکنی در ضروریات دین صورت می پذیرد. عدم وجود نصّ خاص راجع به حرمت انتشار مباحث ضلالت آمیز و استفاده از عمومات و اطلاقات سایر ادلّه، اختلاف در تعریف ضلال و نیز اختلاف در روش برخورد با نوشته های ضالّه، زمینه ساز اختلافِ فتاوا گردیده است. علی رغم همه اختلافات، آن چه مسلّم است این است که مطبوعات حق ندارند با تمسّک به عناوینی مانند عدم فایده در منع از نشر، زمینه سازی برای انتخاب آزادانه، آزادی سوال و شبهه، جریان آزاد اطلاع رسانی، فعالیت سیاسی و ... اقدام به چاپ مطالب ضالّه نمایند.

چکیده انگلیسی:

Journalism as suitable context for reinforcement of freedom of speech has restrictions that are accepted by every legal systems including Shiite jurisprudence. One of these restrictions from Shiite point of view is the prohibition of spreading oblique writings in forms of impure and immoral writings and the prohibition of propagation in favor of the opponents of the Islamic state and also the prohibition of casting doubts on the fundamental principles and necessities of the Islamic religion. The inexistence of special texts proving the prohibition of spreading oblique issues and the use of generalities, also differences in the definitions of obliquity and methods of dealing with oblique writings, has set the stage for disagreements in religious decrees (Fatwas). In this article by critical and analytical method we come to this conclusion that aforementioned disagreements notwithstanding, the press has no right to publish oblique writings by excuses such as "uselessness of the publication ban", "stage-setting for the freedom of choice", "freedom of questioning and doubting", "free distribution of information", and "freedom of political activity".

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بی­چا، بیروت، دار صادر، 1414ق، ج6.

اردبیلی، ملا احمد ، مجمع الفائده و البرهان، بی­چا، بی­جا، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق، ج3و8.

ایازی، سید محمد علی، آزادی در قرآن، بی­چا، بی­جا، موسسه نشر و تحقیقات ذکر، 1380ش.

ایروانی، علی، حاشیه المکاسب، بی­چا، بی­جا، بی­تا، ج1.

انصاری، شیخ مرتضی ، القضاء و الشهادات، بی­چا، بی­جا، انتشارات کنگره شیخ اعظم، 1415ق.

انصاری، شیخ مرتضی، مکاسب، بی­چا، بی­جا، انتشارات کنگره شیخ اعظم، 1415ق، ج1و2.

بحرانی، یوسف ، الحدائق الناظره، بی­چا، بی­جا، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1405ق، ج18.

جوهری، اسماعیل بن حماد ، صحاح اللغه، بی­چا، بیروت، دارالعلم ، 1407ق، ج3.

حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، بی­چا، بی­جا، موسسه آل البیت علیهم السلام، 1409ق، ج11و12و17.

حلی، حسن بن یوسف، نهایه الاحکام فی معرفه الاحکام، بی­چا، بی­جا، بی­تا، ج2.

خمینی، روح الله الموسوی، تحریر الوسیله، بی­چا، بی­جا، انتشارات جامعه مدرسین، 1363ش، ج2.

خمینی، سید روح الله الموسوی، صحیفه نور، بی­چا، بی­جا، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمت الله علیه، 1378ش، ج21.

خمینی، سید روح الله الموسوی ، مکاسب محرمه،  بی­چا، بی­جا، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمت الله علیه، 1415ق، ج2.

خمینی، سید مصطفی موسوی ، مستند تحریر الوسیله، بی­چا، بی­جا، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدّس سرّه، بی­تا، ج1.

خویی، سید ابوالقاسم ، مصباح الفقاهه، بی­چا، بی­جا، بی­تا، ج1.

خویی، سید ابوالقاسم ، مبانی تکمله المنهاج، بی­چا، بی­جا، بی­تا، ج7.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بی­چا، بیروت، دار العلم ، 1412ق.

رحیمی، مصطفی، قانون اساسی­ایران­و اصول دموکراسی، بی­چا، بی­جا، انتشارات امیر کبیر، 1375ش.

روحانی، سید محمد صادق، فقه الصادق، بی­چا، قم، انتشارات دارالکتاب، 1412ق، ج14.

روحانی، سید محمد صادق، منهاج الفقاهه، بی­چا، بی­جا، انتشارات یاران، 1418ق، ج1.

زمخشری، محمود، کشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بی­چا، بیروت، دار­الکتاب­العربی ، 1407ق، ج3.

سیزواری، سید عبد الاعلی، مهذب الاحکام، بی­چا، بی­جا، دفتر آیت الله سبزواری، 1413ق، ج16.

شیخ الاسلامی، عباس، جرایم مطبوعاتی(بررسی سیاست جنائی ایران و انگلیس در جرائم مطبوعاتی)، بی­چا، بی­جا، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد، 1380ش.

طباطبایی، سید علی، ریاض المسائل، بی­چا، بی­جا، موسسه آل البیت علیهم السلام، 1418ق، ج2و8.

طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بی­چا، بی­جا، انتشارات ناصر خسرو، 1372ش، ج7.

عاملی، جواد بن محمد حسینی، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، بی­چا، بی­جا، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق، ج12.

فاضل لنکرانی، محمد ، النجاسات و احکامها، بی­چا، بی­جا، دفتر مولف، 1409ق.

فخرالدین رازی، ابوعبد الله ، مفاتیح الغیب، بی­چا، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق، ج23.

فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، قاموس المحیط، بی­چا، بیروت، دارالمعرفه، بی­تا، ج2.

محیط طباطبایی، محمد، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، بی­چا، بی­جا، انتشارات بعثت، 1375ش.

مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بی­چا، بی­جا، مرکز کتاب للترجمه و النشر، 1402ق، ج9.

معتمد نژاد، کاظم، وسائل ارتباط جمعی، بی­چا، بی­جا، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی رحمت الله علیه،1371ش.

معین، محمد، فرهنگ لغات فارسی، بی­چا، بی­جا، انتشارات امیر کبیر، 1371ش، ج1.

مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعه، بی­چا، بی­جا، گنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413 ق.

منتظر قائم، مهدی، آزادی سیاسی، مجله حکومت اسلامی، سال دوم، شماره 1، بهار1376ش.

منتظر قائم، مهدی، آزادی­های شخصی و فکری، بی­چا، بی­جا، موسسه چاپ و نشر عروج، 1385ش.

نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بی­چا، بیروت، دار إحیاء التراث العربی ، بی­تا، ج11و22.

نراقی، ملا احمد، مستند الشیعه، بی­چا، بی­جا، موسسه آل البیت علیهم السلام، 1415ق، ج14.

یزدی، سید محمد کاظم، حاشیه مکاسب، بی­چا، بی­جا، بی­تا، ج1.