بازجستی در ادله ی حق تقدم در اموال مدیون
محورهای موضوعی : جامع الفقهیه
فرزانه احمدی
1
(دانش آموخته ی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، رشته ی فقه و حقوق، تهران، ایران)
علیرضا امینی
2
(استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه فقه و حقوق، تهران، ایران)
کلید واژه: حجر, افلاس, ورشکستگی, مفلس, مدیون, حق تقدم,
چکیده مقاله :
اگر حاکم، مدیون را از تصرف در اموالش محجور کند و حکم تفلیس او را صادر نماید، طلبکاران نسبت به اعیان اموال او حق پیدا می کنند و می توانند طلب خود را از آن استیفا کنند. نکته ی اساسی آن است که آیا تمام طلبکاران در این حق مساوی هستند و میان آن ها و مطالباتشان اولویتی وجود دارد یا خیر؟ با واکاوی در متون فقهی، مواردی احصا می شود که براساس آن برخی از دیّان و طلبکاران به برخی دیگر ترجیح داده شده و از حق تقدم برخوردارند. حق تقدم در وصول طلب بر مبنای ملاکاتی است که در فقه اسلامی مطرح گردیده است: اقواییت حق، اسبقیت حق، تقدم حق ثابت بالذات بر حق ثابت بالعرض، تقدم حق ناشی از اراده بر حق غیر ارادی، روزانه بودن طلب. با مبنا قرار دادن اصل تساوی حقوق طلبکاران و عدالت و انصاف در کنار سایر موارد مطرح شده در فقه، ادله ی حق تقدم برخی طلبکاران نسبت به سایر طلبکاران مورد بررسی قرار گرفته و ضمن انتقاد نسبت به حق تقدم در بعضی موارد، برخی دیگر نیز رد شده است.
When the Islamic Judge announces a debtor incompetent of invading his properties and judges him as bankrupt, creditors find a right about his wealth and they can take what the debtor owes them from his wealth. But, the point at issue for researchers, at least at first glance, is whether all creditors are equal in this right, and whether there are priorities for some of them. Islamic jurisprudential texts suggest that there are differences between them, since there are cases in which some creditors are preferred to others and have, so to say, some sort of priority. In these cases, the priority is based on criteria found in Islamic jurisprudence ,some of which we point in short: superiority of right, precedence of right, priority of essentially established right to accidentally established right, priority of rights resulted from will to rights not resulted from will, and right’s being daily. In this dissertation, relying upon principles such as the equality of the rights of creditors, justice and fairness, and other points found in Islamic jurisprudence, I will examine the reasons of the priority of some creditors to others and, criticizing giving priority in some cases, I will reject some of them such as the priority of the right of the seller as to the very sold thing and ….
ابن قدامه، عبدالرحمن، الشرح الکبیر، بیچا، بیروت، انتشارات دارالکتب عربی، بیتا.
ابن قدامه، عبدالله، المغنی، بیچا، بیروت، انتشارات دارالکتب عربی، 1421ق.
اردبیلی، احمد، محقق، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، چ1، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1412ق.
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته، چ12، تهران، انتشارات سمت، 1388ش.
اصفهانی، سید ابوالحسن، وسیله النجاه، چ1، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1422ق.
امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، بیچا، تهران، اسلامیه، 1399ق.
حائری، سیدعلی بن محمد طباطبایی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، چ1، قم، مؤسسه آل البیت، بیتا.
حلی، ابوالقاسم نجمالدین، محقق، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چ2، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
حلی، حسن بن یوسف، علامه، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، چ1، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1410ق.
ــــــــــــــــــــــ، تذکره الفقها، چاپ 1، تهران، منشورات المکتبه المرتضویه الاحیاء آثار جعفریه، بیتا.
الزحیلی، وهبه، الفقه اسلامی و ادلته، بیچا، بیجا، بیتا.
صقری، محمد، حقوق بازگانی، چ3، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1376ش.
طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، چ3، بیجا، المکتبه المرتضویه لاحیاء الاثار جعفریه، 1387ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ، الخلاف، چ1، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
ــــــــــــــــــــــــــــــ، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، چ1، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1390ق.
ـــــــــــــــــــــــــــــ، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، چ2، بیروت، دارالکتاب العربی، 1400ق.
عاملی (شهیدثانی)، زینالدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، چ1، قم، داوری، 1410ق.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، چ1، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، 1413ق.
عاملی، سید جواد محمد بن حسینی، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد علامه، چ1، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
عراقی، سید عزت الله، حقوق بینالملی کار، بیچا، تهران، دانشگاه تهران، 1367ش.
عاملی کرکی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، موسسه آل البیت(ع)، 1414ق.
عاملی حر، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، چ1، قم، مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1409ق.
موسوی خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، چ1، قم، موسسه مطبوعات دارالعلم، بیتا.
مغنیه، محمد جواد، فقه الامام جعفر الصادق(ع)، چ2، قم، انصاریان، 1421ق.
نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، چ7، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1404ق.
نیکفر، مهدی، قانون مدنی در آرای دیوان عالی کشور، چ1، تهران، انتشارات کیهان، 1374ش.
نوری، محدث، میرزا حسن، مستدرک الوسایل و مستنبط المسائل، چ1، بیروت، موسسه آل بیت(ع) لاحیاء التراث، 1408ق.