بررسی فقهی اثر بعد بینش بر ابعاد گرایش و کنش از منظر قرآن‌کریم
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهمحبوبه معزی راد 1 , ابوالقاسم عاصی مذنب 2 * , احمد صادقیان 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
3 - استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
کلید واژه: بعد بینش, ابعاد گرایش و کنش, قرآن‌کریم, سابقه فردی, بررسی فقهی,
چکیده مقاله :
مهمترین ابهام و نهفتگی انسان، درباره خود اوست و سودمندترین علوم نیز به این علم اختصاص دارد. انسان همواره در پی سعادت بوده و خواهان کمال خویش است. پس اگر انسان، خویشتنِ خویش را بشناسد، اولین گام در این مسیر برداشته شده است (سبحانی، 1383، 13، 335-328). بنا بر این هدف خلقت که ایمان به خداست، مقدمه‌ای دارد به نام معرفت. پس برای رسیدن به این هدف، انسان باید ابتدا مقدمات کار را فراهم کند تا به اصل مطلوب و هدف غایی برسد. (رجبی، 1390، ۱۹۸). برای متولیان تعلیم و تربیت انسان، همواره این سؤال وجود دارد که چگونه باید تغییر رفتار انسان‌ها را در جهت رسیدن به کمال، مدیریت کنند. فلسفه نبوت نیز در همین راستا قابل تبیین است. در آیه 157 سوره اعراف: «إِصْر» و «الْأَغْلَالَ» به عنوان باری بر دوش انسان، تعبیر شده است. این بار سنگینی که انبیاء آمدند از دوش بشر بردارند چیست؟ غل و زنجیرها که پیشروی در مسیر کمال را برای انسان غیرممکن ساخته‌اند، چیست؟ آیه اشاره دارد به اینکه باورها و تعصبات در هم تنیده، بینش و گرایش انسان‌ها را مدیریت کرده و کنش‌های غیرموحدانه و متناسب با فضای حیوانی را در آنها رقم می‌زده است. خدای متعال، ترکیب وجودی انسان را آمیخته‌ای از علم و قدرت و محبت قرار داده است. هدایت انسان‌ها که فلسفه اصلی نزول قرآن و ارسال انبیاء و وجود ائمة هدی (علیهم السلام) بوده است، جز با شناخت رابطة بین ساحت‌های وجودی انسان امکان‌پذیر نیست.
The most important ambiguity and hiddenness of man is about himself, and the most useful sciences are also dedicated to this science. Man has always sought happiness and desired his own perfection. So if man knows himself, the first step on this path has been taken (Sabhani, 2004, 13, 335-328). Accordingly, the goal of creation, which is faith in God, has a prelude called knowledge. So to achieve this goal, man must first prepare the groundwork to reach the desired principle and ultimate goal. (Rajabi, 2011, 198). For those in charge of human education and training, there is always the question of how to manage the change in human behavior in order to achieve perfection. The philosophy of prophecy can also be explained in this regard. In verse 157 of Surah Al-A’raf: “إِسْر” and “الْأَغْلَالَ” are interpreted as a burden on the shoulders of man. What is this heavy burden that the prophets came to lift from the shoulders of humanity? What are the shackles and chains that have made it impossible for humans to progress on the path of perfection? The verse indicates that intertwined beliefs and prejudices have managed the vision and inclinations of humans and have shaped their actions that are not monotheistic and appropriate to the animal realm. God Almighty has made the existential composition of humans a mixture of knowledge, power and love. The guidance of humans, which was the main philosophy of the revelation of the Quran and the sending of prophets and the existence of Imams of Guidance (peace be upon them), is not possible except by recognizing the relationship between the areas of human existence.
قرآن کریم
نهج‌البلاغه
ا. اسمیت، ادوارد و دیگران، زمینه روانشناسی هیلگارد و اتکینسون، مترجم: محمود ساعتچی و دیگران، ناشر: رشت، گپ، 1385.
بهشتی، محمد، مبانی تربیت از دیدگاه اسلام، تهران؛ سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،1387.
جعفری، محمدتقی، (1377)، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه،تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن کریم (فطرت در قرآن)، چاپ چهارم، قم: مرکز نشر اسراء، 1386.
جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، چاپ اول، قم: مرکز نشر اسراء، 1393.
جوادی آملی، عبدالله،، تفسیر تسنیم، چاپ چهارم، قم: مرکز نشر اسراء، 1398.
حسینی بهشتی، سید محمد- باهنر، محمدجواد- گلزاده غفوری، علی، شناخت اسلام، بنیاد نشر آثار و اندیشه های شهید آیت الله بهشتی، چاپ اول: 1390.
دکارت، رنه، (1364)، فلسفه دکارت، مترجم: منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: آگاه.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، (1429ق)، مفردات الفاظ القرآن، چاپ: الرابعه، بی‌جا: طلیعه النور.
رجبی، محمود: انسان‌شناسی، (1390)، چاپ چهاردهم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)/ زلال کوثر.
رضایی، مهران، امامی‌جمعه، بیدهندی، (1396)، ارائه نظریه وزن‌کشی ساحات انسانی در تحلیل الگوی تصمیم گیری بر مبنای آرای فلاسفه متعالیه، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی سال 25 ، شماره 4.
سبحانی، جعفر، منشور جاوید، چاپ اول، قم: مؤسسه امام صادق،1383.
سبحانی‌نیا، محمدتقی، رفتار اخلاقی انسان با خود، قم؛ دارالحدیث، 1392.
سیاسی، علی‌اکبر، (1334)، روانشناسی پرورشی، چاپ یازدهم، تهران: چاپخانه دانشگاه.
سیف، علی‌اکبر، (1379)، روانشناسی پرورشی، چاپ سوم، تهران: آگاه.
شجاعی، محمدصادق، (1392)، دیدگاه‌های روان‌شناختی حضرت آیت‌الله مصباح‌یزدی، ، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر، (1344ا)، فرهنگ اصطلاحات (تربیتی، جامعه‌شناسی،روانپزشکی، روانشناسی، روانکاوی، فلسفی)، ناشر: کتابفروشی حاج محمدباقر حقیقت.
طباطبایی، محمدحسین، (1396ق)، تفسیر المیزان، بیروت، لبنان: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، محمدحسین، (1383)، تفسیر المیزان، مترجم: موسوی‌همدانی، بیروت، لبنان: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
فقیهی، سید احمد، روش‌های تربیت اخلاقی در المیزان، ، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، 1393.
کانت، ایمانوئل، (1362)، نقد سنجش خرد ناب، مترجم: میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی، تهران: امیرکبیر.
گلمن، دانیل، (1380)، هوش هیجانی، ترجمه: نسرین پارسا، تهران: رشد.
لطفی، علیرضا، مبانی انسان‌شناسی قرآنی، تهران؛ مؤلف، 1403ش.
مارشال ریو، جان، انگیزش و هیجان، مترجم: یحیی سیدمحمدی، ناشر: نشر ویرایش، چاپ سیزدهم 1388.
محمدی، ابوالفضل، (1395)، حجازی‌فر، قاسمی، باورهاي مؤثر در هدایت و کنترل رفتارهاي سازمانی از دیدگاه آیات منتخب قرآن کریم، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مدیریت اسلامی، سال 24 ، شماره 1.
مزلو، ابراهام اچ، به سوی روانشناسی بودن، مترجم: احمد رضوانی، معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی، چاپ اول؛ 1371.
مصباح یزدی، محمدتقی، به سوی خودسازی، چاپ چهارم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، 1384.
مصباح یزدی، محمدتقی، انسان¬سازی در قرآن، چاپ اول، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، 1388.
مصباح یزدی، محمدتقی، خودشناسی برای خودسازی، چاپ بیست¬و یکم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، 1399.
مصباح‌یزدی، محمدتقی، (1388)، انسان‌سازی در قرآن، چاپ اول، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
مطهری، مرتضی، (1383)، اصول فلسفه و رئالیسم (مجموعه آثار)، چاپ دهم، تهران: صدرا.
معین، محمد، (1388)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
مکارم‌شیرازی، ناصر/ و همکاران، (1385)، تفسیر نمونه، چاپ بیست و ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مکارم‌شیرازی، ناصر/ و همکاران، (1386)، تفسیر برگزیده نمونه، چاپ هجدهم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.