تحریم های بین المللی علیه جمهوری اسلامی ایران از منظر حقوق بین الملل با تاکید بر مسائل هسته ای

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

سلمان اسحاقی ¹ , علیرضا محمدبیکی ^{2 *} , احمد مومنی راد ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق، واحد بین المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران.
2 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)
3 - دانشیار، گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/10/20 تاریخ پذیرش : 1402/12/27 تاریخ انتشار : 1402/12/29

کلید واژه: تحریم‌های بین‌المللی, حقوق بین‌الملل, اصل تساوی حقوقی کشورها, مسائل هسته ای ایران,

چکیده مقاله :

هدف تحقیق تحریم های بین المللی علیه جمهوری اسلامی ایران از منظر حقوق بین الملل با تاکید بر مسائل هسته ای می باشد. سؤال اصلی پژوهش: تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران تا چه میزان با قواعد و اصول حقوق بین‌الملل، به‌ویژه در زمینه مسائل هسته‌ای، انطباق دارد و چه تأثیری بر جایگاه حقوقی و سیاسی ایران در نظام بین‌الملل داشته است؟

روش تحقیق: این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی انجام می‌شود. داده‌ها از طریق تحلیل محتوای اسناد بین‌المللی، قطعنامه‌ها، معاهدات و آراء حقوقی استخراج شده و با استفاده از رویکرد حقوق بین‌الملل بررسی می‌گردد. در ادامه با بهره‌گیری از تحلیل تطبیقی، مشروعیت و کارآمدی تحریم‌ها ارزیابی می‌شود.

یافته های پژوهشی؛ تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۹۷۹ آغاز شده و به‌تدریج گسترش یافته‌اند و بر حوزه‌های اقتصادی، تجاری و مالی تأثیر گذاشته‌اند. منشور سازمان ملل تحریم را تنها در چارچوب مشخصی مجاز می‌داند، اما تحریم‌های آمریکا علیه ایران بیشتر جنبه سیاسی داشته‌اند. ایران به دلیل فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای هدف تحریم قرار گرفته، در حالی که طبق معاهده NPT، این فعالیت‌ها حق مسلم کشورهاست. اختلاف نظرهای حقوقی درباره مشروعیت این تحریم‌ها در سطح بین‌المللی وجود دارد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the research is to examine international sanctions against the Islamic Republic of Iran from the perspective of international law, with an emphasis on nuclear issues. The main research question: To what extent do international sanctions against the Islamic Republic of Iran comply with the rules and principles of international law, especially in the field of nuclear issues, and what impact have they had on Iran’s legal and political position in the international system?
Research Methodology: This research is conducted in a descriptive-analytical manner using library and documentary sources. Data is extracted through content analysis of international documents, resolutions, treaties, and legal opinions and is examined using an international law approach. Then, using comparative analysis, the legitimacy and effectiveness of the sanctions are evaluated.
Research Findings; International sanctions against the Islamic Republic of Iran began in 1979 and have gradually expanded and have affected the economic, commercial, and financial fields. The UN Charter allows sanctions only within certain limits, but the US sanctions against Iran have been largely political. Iran has been targeted for its peaceful nuclear activities, which are the exclusive right of states under the Non-Proliferation Treaty (NPT). There is legal disagreement about the legitimacy of these sanctions internationally.

منابع و مأخذ:

1. اخوان، بهار؛ شفیعی، محمود (1398). «تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران از منظر حقوق بین‌الملل» پژوهش‌نامه حقوق بشری، پیاپی 15.
2. آرایی، وحید؛ میرزا امرجی، مهرنوش (1396). «تحریم اقتصادی از منظر حقوق بین‌الملل با تأکید بر تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران در موضوع هسته‌ای» مجله راهبرد سیاسی، پیاپی 2.
3. دشتی، فرزانه؛ میرزایی، بیژن؛ جهان‌منش، جاثیه (1399). «تحریم‌های ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران؛ از یک‌جانبه‌گرایی گرفته تا نقض حقوق بین‌الملل بشر» پژوهش‌های معاصر انقلاب اسلامی، 2(5)، 117-142.
4. خواجی، غلامرضا (1391). «تحریم اقتصادی از منظر حقوق بین‌الملل با تأکید بر حقوق بین‌الملل اقتصادی و حق توسعه» فصلنامه حقوق اقتصادی، شماره 2.
5. زمانی، سید قاسم؛ فرهمندزاد، زینب (1400). «اقدامات قهری یک‌جانبه آمریکا علیه ایران از منظر حقوق بین‌الملل با تأکید بر رویه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد» پژوهش‌های حقوقی، 20(48)، 8-35.
6. زمانی، قاسم؛ زنگنه شهرکی، جعفر (1392). «تحریم‌های بین‌المللی ناقض حقوق بشر: از چالش مشروعیت حقوقی تا مسئولیت بین‌المللی» فصلنامه راهبرد، شماره ۶۷.
7. زمانی، قاسم؛ مظاهری، جمشید (1390). «تحریم‌های هوشمند شورای امنیت در پرتو قطعنامه ۱۹۲۹: حفظ یا تهدید صلح» مجله حقوقی بین‌المللی، شماره ۴۴.
8. زهرانی، مصطفی (1387). «مبانی نظری تحریم اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران: موانع و چالش‌های نفت ایران» مجله بررسی مسائل اقتصاد انرژی، سال اول، شماره دوم.
9. حدادی، مهدی (1382). «تحریم‌های بین‌المللی: ابزار سیاست ملی یا ضمانت اجرای بین‌المللی» مجله اندیشه‌های حقوقی.
10. درستی، محمدرضا (1391). «تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران از منظر حقوق بین‌الملل» رویدادها و تحلیل‌ها، شماره ۲۶۶.
11. عباسی اشلقی، مجید (1380). «مداخلات بشر دوستانه و اصل عدم مداخله»، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 169.
12. فرهی، فریده (1376). «شناخت تحریم امریکا علیه ایران» فصلنامه سیاست خارجی، سال 11، شماره 1.
13. مافی، همایون (1385). «تأملی بر تحریم اقتصادی آمریکا علیه ایران از منظر حقوق بین‌الملل» پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، سال اول، شماره اول.
14. مصلی‌نژاد، عباس (1394). «تأثیر سیاست تحریم بر مذاکرات هسته‌ای» فصلنامه ژئوپلتیک، سال 11، شماره 3.
15. ممتاز، جمشید (1387). «انطباق تحریم‌های اقتصادی شورای امنیت با حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه» فصلنامه حقوق، شماره 4.
16. مومنی‌راد، احمد؛ موسوی‌فرد، سید حسین (1391). «موازین وضع تحریم‌های شورای امنیت و قطعنامه‌های هسته‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران» فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال 1، شماره 2.
17. محمد رجبی (1401). «بررسی تحریم‌های بین‌المللی و موازین حقوق بشر» مطالعات حقوق بشر اسلامی.