بررسی نقش اعتقاد به حیات برزخی در توسعه عبودیت از منظر فقهای اسلامی

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

سیده نرجس خاتون افتخاری ¹ , سیدحسام الدین حسینی ^{2 *} , جعفر تابان ³ , فرج الله براتی ⁴

1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، مرکز تحقیقات پژوهش های قرآنی با رویکرد سبک زندگی اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
3 - استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
4 - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/07/20 تاریخ پذیرش : 1402/11/01 تاریخ انتشار : 1403/07/01

کلید واژه: حیات برزخی, توسعه عبودیت, فقهای اسلامی,

چکیده مقاله :

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش اعتقاد به حیات برزخی در توسعه عبودیت از منظر فقهای اسلامی است. اعتقاد به حیات برزخ آثار و کارکرد های متعددی در ابعاد فردی و اجتماعی زندگی بشر دارد. در آموزه های توحیدی، مرگ به منزله انتقال از جهان مادی به جهان بقاست، لذا در نظر انسان موحد مرگ به معنای نیستی تلقی نمی شود و انسان هر آنچه در این دنیا می کارد،در عالم برزخ و آخرت برداشت می کند. این باور موجب معنابخشی به زندگی و رهایی از دنیا و تمتعات آن میگردد،چرا که در این دیدگاه،«وَٱلأخِرَةُ خَير وَأَبقَى؛ دنیا، محل گذر و جهان بعد از آن،عالم باقی است.». یافته های پژوهش نشان می دهد از منظر فقیهان اسلامی اعتقاد به حیات برزخی، ضامن اجرای تمام قوانین الهی و انگیزه اصلی تهذیب نفوس است و مهم ترین ثمره های تربیتی آن در توسعه عبودیت، استوارسازی سلوک انسان در این جهان، معنابخشی به زندگی و رهابخشی از پوچ گرایی است. و در بعد فردی و اجتماعی آثار قابل توجهی از قبیل: تقوای الهی داشتن، آرامش و تأمین بهداشت روانی، استقامت در راه دین، ضمانت اجـرای قوانین حقوق دیگران، تربیت صحیح  فرزندان و ... دارد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study is to examine the role of belief in the life of the afterlife in the development of servitude from the perspective of Islamic jurists. Belief in the life of the afterlife has numerous effects and functions in the individual and social dimensions of human life. In monotheistic teachings, death is a transition from the material world to the world of permanence, so in the eyes of a monotheistic person, death is not considered to mean nothingness, and whatever a person sows in this world, he reaps in the world of the afterlife and the hereafter. This belief gives meaning to life and liberation from the world and its pleasures, because in this view, “and the hereafter is better and abiding; this world is a place of transit and the world after it is a world of permanence.” The findings of the study show that from the perspective of Islamic jurists, belief in the life of the afterlife is the guarantor of the implementation of all divine laws and the main motivation for the refinement of souls, and its most important educational fruits in the development of servitude are the consolidation of human behavior in this world, giving meaning to life, and liberation from nihilism. And in the individual and social dimension, it has significant effects such as: having divine piety, peace and ensuring mental health, perseverance in the path of religion, guaranteeing the implementation of laws and the rights of others, raising children properly, etc.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم
ابن ابی حاتم عبدالرحمن بن محمد. ١٤١٩ هـ .ق؛ تفسير القرآن العظيم عربستان سعودی مکتبه نزار مصطفی الباز، چاپ سوم
ابن أبى الحديد(1383 ش‏)، شرح نهج البلاغة، مكتبة آية الله المرعشي، قم.
ابـن ابـي‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، 1419 ق، تفسير القرآن العظيم (ابـن ابـي‌حاتم)، تحقيق: طيب‌، اسعد‌ محمد، مکتبة نزار مصطفي الباز،چاپ سوم، رياض
ابن اثير، مـبارک‌بن‌محمد، 1364، النـهاية في غريب الحديث، تحقيق: طـاهر احـمد الزاوي و محمود مـحمد الطـناحي‌، مـؤسسة‌ اسماعيليان، چاپ چهارم، قم
ابن تیمیه، احمد(بی تا)، مجموعه فتاوی، جمع و ترتیب: عبدالرحمن‌ بن‌ محمد بن قـاسم.
ابن‌ تـيميه‌، احـمد بن عبدالحليم، 1419 ق، مجموعة الفتاوي، مکتبة العبيکان، رياض
ابن رجب حنبلى( 1424 ق‏)، أهوال القبور و أحوال أهلها إلى النشور، تعليق: دانى منير، المكتبة العصرية، بيروت‏.
ابن سعد، ابو عبد الله محمد(1405ق)، طبقات الکبری، دار‌ الفکر‌، بیروت.
ابن‌ سینا، حسین(1421ق)، التعليقات، نشر مـركز نـشر مكتب الاسلامي في حوزة العلميه، قم.
ابن شـهر آشوب،محمد بن علی،بی‌تا،مناقب آل ابی طالب‌،تحقیق‌ یوسف البقاعی،بیروت،دار الاضواء.
ابن طاووس، سید رضى‌ الدين على بن موسی(1415 ق)، الإقبال بالأعمال الحسنة، دفتر تبليغات اسلامى‌، قم‌ .
ابن عاشور محمد بن طاهر.بی تا. التحرير والتنوير؛ بیروت مؤسسه التاریخ چاپ اول؛
ابن فارس، احمد، 1404 ق، معجم مقاييس اللغـة، تـحقيق: عبدالسلام محمدهارون، مکتبة الأعلام الإسلامي، قـم
ابن‌ قيم‌ جوزيه، مـحمد بـن ابي‌ بکر‌ بن ايوب، بي‌تا، الروح فـي الکـلام علي ارواح الاموات و الاحياء بالدلائل من الکتاب و السنه، دار الکتب العلمية، بيروت
ابن کثیر دمشقی اسماعیل بن عمرو. ١٤١٩ هـ .ق؛ تفسير القرآن العظيم بيروت :دار الکتب العلمیه چاپ اول،
ابن منظور، محمد بن مکرم. ١٤١٤ ه .ق.لسان العرب؛ بيروت: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزیع چاپ سوم،
ابن‌اثير جزري، مبارك‌بن محمد، 1367، النهايه في ‌‌غريب‌ الحديث و الأثر، تـصحیح مـحمود محمد طناحى، چ چهارم، قـم، اسـماعيليان‏.
ابن‌بابويه، محمدبن‌علي (1362). الامالي. تهران: کتابخانه اسلاميه.
ابن‌حيون، نعمان‌بن‌محمد، 1385ق، دعائم‌ الإسلام‏‌، تصحیح‌ آصف‏ فيضى، چ دوم، قم، مؤسسة آل‌البيت(.
ابن‌خمیر، علي‌بن‌احمد (1411ق). تنزيه الانبياء عمّا نسب اليهم حثاله الاغبياء(ج1). لبنان: دارالفکر المعاصر.
ابن‌سينا، حسين‌بن‌عبدالله (1363). المبدأ و المعاد. تهران: موسسه‌ مطالعات‌ اسلامي.
ابن‌سينا، حسين‌بن‌عبدالله (1375). الاشارات و التنبيهات. قم: نشر البلاغة.
ابن‌سينا، حسين‌بن‌عبدالله (1379). النجاه في بحر الضـلالات. بـا مـقدمه و تصحيح محمدتقي دانش پژوه. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سينا، حسين‌بن‌عبدالله (1382). الاضحويه في المـعاد. تـهران: شـمس‌ تبريزي‌.
ابن‌سينا، حسين‌بن‌عبدالله (1404ق). التعليقات. تحقيق عـبدالرحمن بـدوي. بـيروت: مکتبة الاعلام الاسلامي.
ابن‌سينا، حسين‌بن‌عبدالله (1404ق). الشفاء (الالهيات). تحقيق سعيد زايد، الابـ‌ قـنواتي. قم: مکتبة آيت‌الله المرعشي النجفي.
ابن‌سينا، حسين‌بن‌عبدالله (‌‌2007‌م). رسـاله احـوال النفس. با مقدمه و تحقيق فواد الاهواني. پاريس: داربيبليون.