اثربخشی آراء وحدت رویه در حقوق کیفری ایران و فقه اسلامی
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهمحسن محمداکبری 1 , الهام حیدری 2 * , کریم صالحی 3
1 - دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.
3 - استادیار، گروه حقوق، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
کلید واژه: آراء وحدت رویه, حقوق کیفری, انسجام قضائی, پیش‌بینی‌پذیری, عدالت و انصاف و فقه اسلامی,
چکیده مقاله :
در نظام حقوقی ایران، آراء وحدت رویه به‌عنوان ابزارهایی کلیدی برای تضمین یکنواختی و انسجام در تفسیر و اجرای قوانین کیفری شناخته می‌شوند. هدف تحقیق حاضر بررسی اثرات و کارآیی این آراء در تقویت ثبات و پیش‌بینی‌پذیری در نظام حقوق کیفری ایران و فقه اسلامی است. این تحقیق با بهره‌گیری از روش‌های اسنادی و کتابخانه‌ای، به تحلیل مواد قانونی و مبانی نظری مرتبط با آراء وحدت رویه پرداخته و نقش این آراء در رفع تعارضات و اختلاف‌نظرهای تفسیر قوانین کیفری را بررسی می‌کند. یافتهها مبین آن است که آراء وحدت رویه، که توسط هیئت عمومی دیوان عالی کشور صادر می‌شوند، با ایجاد تفسیرهای واحد از قوانین، به حفظ انسجام و یکنواختی در نظام قضائی کمک کرده و از صدور احکام متناقض جلوگیری می‌کنند. همچنین، این آراء با تأمین اجرای یکنواخت قوانین و ارتقاء عدالت و انصاف، موجب افزایش اعتماد عمومی به سیستم قضائی و تقویت مشروعیت آن می‌شوند. از سوی دیگر، آراء وحدت رویه به‌عنوان ابزار نظارتی، از انحرافات و تفسیرهای نادرست جلوگیری کرده و به تطابق قوانین با تحولات اجتماعی و نیازهای روز کمک می‌کنند.
In the Iranian legal system, unanimous opinions are recognized as key tools for ensuring uniformity and coherence in the interpretation and enforcement of criminal laws. The purpose of this study is to examine the effects and effectiveness of these opinions in strengthening stability and predictability in the Iranian criminal law system and Islamic jurisprudence. Using documentary and library methods, this study analyzes the legal materials and theoretical foundations related to unanimous opinions and examines the role of these opinions in resolving conflicts and disagreements in the interpretation of criminal laws. The findings indicate that unanimous opinions, which are issued by the General Board of the Supreme Court, help maintain coherence and uniformity in the judicial system by creating uniform interpretations of laws and prevent the issuance of contradictory judgments. Also, by ensuring uniform enforcement of laws and promoting justice and fairness, these opinions increase public trust in the judicial system and strengthen its legitimacy. On the other hand, unanimous opinions, as a monitoring tool, prevent deviations and misinterpretations and help adapt laws to social developments and current needs.
1- اسلامی پناه، علی. (1397). رویه قضایی به منزله ی منبع حقوق. فصلنامه تحقیقات حقوقی, 21(84), 265-243.
2- رضاقلی زاده، ابراهیم. (1402). نظارت دیوان عالی کشور در فرایند دادرسی کیفری (مطالعه تطبیقی حقوق ایران و فرانسه). اندیشه حقوقی معاصر, 4(4), 81-67.
3- رفیعی، محمدرضا. (1398)، ایجاد وحدت رویه قضایی؛ بررسی مسائل بنیادین. فصلنامه قضاوت, 19(98), 124-101.
4-صداقتی، سهام؛ عالی پور، حسن؛ صالحی، کریم؛ دهشیری، مهدی. (1399). نقش رویه قضایی در قانونگذاری کیفری. مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی, 50(2), 438-415.
5-صدرالحفاظی، سید نصراله. (1372). نظارت قضائی بر اعمال دولت در دیوان عدالت اداری. تهران: شهریار.
6-علی نژاد، محمدجواد. (1403)، اصلاح نظام عدالت کیفری: راهبردهایی برای افزایش انصاف و عدالت،دهمین کنفرانس بین المللی و ملی مطالعات مدیریت، حسابداری و حقوق، تهران.
7-گلدوزیان، ایرج، (1403)، بایسته‌های حقوق جزای عمومی، تهران: انتشارات میزان.
8-منصور، جهانگیر. (1400)، قوانین آیین دادرسی کیفری، تهران: انتشارات دوران.
9-منصور، جهانگیر. (1403)، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات دوران.
10-منصور، جهانگیر. (1403)، قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، تهران: انتشارات دوران.
11-منصوری دهبید، عبدالرضا؛ رمضانی، احمد؛ عطاشنه، منصور. (1400). نظارت قضایی بر تعقیب و تحقیق در نظام دادرسی کیفری ایران. تحقیقات حقوقی بین المللی، 14(51 )، 397-379.
12- مولا بیگی، غلامرضا. (1393). صلاحیت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری.تهران: انتشارات جنگل.
13- میرزایی، اقبالعلی. (1400)، نقش اصول حقوقی در تفسیر و رفع تعارض قوانین؛ مطالعه موردی قوانین کیفری و مدنی ایران، دوره 85، شماره 113، 313-309.
14- نجفی، رضا؛ گرجی ازندریانی، علی اکبر؛ تقی زاده، علی. (1398). رویکرد تفسیری دیوان عالی کشور در حمایت از حقوق و آزادی ها با تاکید بر آراء حقوقی. پژوهش حقوق عمومی, 20(62), 320-293.
15- ولیدی، محمد صالح. (1394)، حقوق جزای عمومی، تهران: انتشارات سمت، تهران: چاپ سوم، جلد اول.