بررسی بازدارندگی کیفر قصاص در حقوق اسلامی
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهمصطفی ضامن 1 , امین امیریان فارسانی 2 , سید حسام الدین حسینی 3
1 - 1. دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. / 2. دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی، اصفهان، ایران.
3 - استادیار، مرکز تحقیقات پژوهش‌های قرآنی با رویکرد سبک زندگی اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
کلید واژه: جرم, بازدارندگی, قصاص, حقوق کیفری, حقوق اسلامی,
چکیده مقاله :
هدف از پژوهش حاضر، بررسی بازدارندگی کیفر قصاص در حقوق اسلامی می باشد. این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شده است. بر مبنای متون اسلامی پروردگار قصاص را برای ممانعت از ریختن خون بی‌گناهان تشریع نموده است. قرآن بعد از اینکه از حفظ احترام خون و حکم قصاص و نحوه بخشش سخن به میان می‌آورد - فلسفه قصاص را با توجه به آیه ۱۷۹ سوره مبارکه بقره این چنین ترسیم می‌نماید: ای خردمندان در قصاص حیات و زندگی است. بهترین جلوه این حیات آنگاه ترسیم میگردد که فرد از کشتن شخص دیگری منصرف شود تا هم حیات ایشان محفوظ ماند و هم حیات خود در صورت ارتکاب قتل از بین می‌رفت. بنابراین مقنن اسلام در مجازات قصاص بیشترین تاکید را بر اجرای عدالت و تشفی خاطر بازماندگان مقتول داشته است. لازم به ذکر است که وجود حکم قصاص برای قتل تا حدود بسیار زیادی سبب پیشگیری از وقوع جنایت میگردد. بسیاری از دانشمندان حقوق کیفری در حال حاضر احساس عدالت را یک عامل مهم جهت حفظ نظم و امنیت در جامعه می‌دانند. آنها اعتقاد دارند اگر افراد در اجتماع خود احساس نمایند که قانون در رابطه با همه اجرایی میگردد و همه به شکل برابر برای حفظ نظم و امنیت جامعه از خواسته‌هایشان می‌گذرند و مرتکب اعمالی که قانون آن را مورد نهی قرار داده نخواهند شد، در چنین شرایطی به قانون احترام گذاشته و مرتکب جرم و جنایت نمی‌گردند و الا اگر مشاهده کنند دیگری برای وصول خواسته‌هایش به قوانین بی‌اعتنایی نموده آنها را نادیده انگاشته و هیچ عاقبت ناخوشایندی در انتظارش نیست متعهد به قوانین نمی‌شوند. بنابراین چنانچه مجرمی بدون مجازات بماند از این گزاره چیزی به جز تشویق مجازات یعنی درست نقطه مقابل پیشگیری عمومی از جرم در ذهن متبادر نمی‌‌گردد. سیستم کیفری اسلام برای ممانعت از شیوع احساس ناعدالتی و ناهنجاری دو عامل مهم اجرای عدالت و حفظ نظم و امنیت در نظر گرفته است.
The purpose of this research is to investigate the deterrence of retributive punishment in Islamic law. This research was done in a descriptive-analytical way. Based on Islamic texts, God has legislated retribution to prevent the shedding of innocent blood. After the Qur'an mentions the respect of blood and the ruling of retribution and the manner of forgiveness, the philosophy of retribution is based on verse 179 of Surah Al-Baqarah. He draws: O wise men, life is life in retribution. The best manifestation of this life is when a person refrains from killing another person so that both his life is preserved and his own life is lost if he commits a murder. Therefore, in the punishment of retribution, Islamic legislators have emphasized the most on the execution of justice and the healing of the survivors of the victim. It should be noted that the existence of the sentence of retribution for murder to a large extent prevents the occurrence of crimes. Many scholars of criminal law are currently Presently, they consider the sense of justice as an important factor to maintain order and security in the society. They believe that if people in their community feel that the law applies to everyone and that everyone will comply with their demands equally to maintain the order and security of the society. Those who commit acts that will not be prohibited by the law, in such a situation, respect the law and do not commit a crime, unless they observe that someone else has disregarded the laws in order to achieve their demands, and there is no unpleasant consequence waiting for them. They don't commit to the laws. Therefore, if a criminal goes unpunished, nothing comes to mind from this statement except encouraging punishment, which is the exact opposite of general crime prevention. In order to prevent the spread of the feeling of injustice and abnormality, the Islamic penal system has considered two important factors of justice implementation and maintaining order and security.
[1] ابراهیم پور لیلاستانی، حسین (۱۳۹۷)، اهداف و مبانی مجازات در دو رویکرد حقوق جزا و آموزه‌های دینی، چاپ اول، قم: موسسه بوستان کتاب.
[2] ابوحسینی درزی، علی (۱۳۹۳)، تحلیل مبانی فقهی تداخل در قصاص در قانون مجازات اسلامی سال ۹۲، فقه و اصول، شماره۱.
[3] احمدی ابهری، سیدمحمدعلی، 1377، اسلام و دفاع اجتماعی، تهران، مرکز مطالعات اسلامی.
[4] اردبیلی، محمدعلی (۱۳۹۷)، حقوق جزای عمومی، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
[5] آقا میرسلیم، معصومه (۱۳۹۶)، جایگاه مجازات اعدام در حقوق بشر اسلام و غرب، خبرنامه انجمن ایرانی حقوق جزا.
[6] اکبری، جهاندار، 1399، فلسفة سلب حیات با نگاهي بر حقوق کیفری ایران، دوره هشتم، ش 30، صص 41-9.
[7] آملی، عبدالله جواد (۱۳۹۴)، حق و تکلیف در اسلام، چاپ اول، قم: انتشارات اسرا.
[8] امیر علایی، شمس الدین (۱۳۹۵)، مجازات اعدام، چاپ اول، جلد اول، کتابخانه دهخدا.
[9] ایمانی، محسن، 1387، ارزش شناسی فارابی و دلالت های آن در تربیت اخلاقی با تأکید بر اهداف، اصول و روشها، تربیت اسلامی، ش 7، صص 104-81.
[10] باقری، خسرو، 1382، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، مدرسه.
[11] برادران، محمد، 1393، بایسته های تمدنی سبک زندگی اسلامی از دیدگاه اهل بیت(علیهم¬السلام)؛ بررسی موردی جایگاه نظارت اجتماعی، فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ اسلام، سال پانزدهم، شماره دوم، صص 280-253.
[12] برومند عبدالرحمان (۱۳۹۰)، مقاله قصاص قانونی کهن برای محدود کردن مجازات اعدام در ادیان ابراهیمی.
[13] بکاریا، سزار (۱۳۹۰)، رساله جرم و مجازات، ترجمه: محمدعلی اردبیلی، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
[14] بولک، برنار (۱۳۹۵)، کیفرشناسی، ترجمه: علی‌حسین نجفی ابرند آبادی، چاپ ششم، تهران: نشر مجد.
[15] پرادل، ژان (۱۳۹۱)، تاریخ اندیشه‌های کیفری، ترجمه: علی حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ ۶، تهران: نشر مجد.
[16] پیرنیا، حسن (۱۳۹۹)، تاریخ ایران باستان، چاپ اول، تهران: انتشارات دنیای کتاب.
[17] پیوندی، غلامرضا (۱۳۹۵)، حکمت‌های کیفر در نظام جزایی اسلام، نشریه حقوق اسلامی، سال ۱۳، شماره ۴۸.
[18] تبیت، مارک، 1384، فلسفه حقوق، حسن رضایی خاوری، چاپ اول، مشهد، مؤسسه فرهنگی قدس.
[19] جان، ناس (۱۳۹۸)، تاریخ جامعه ادیان از آغاز تا امروز، مترجم: علی اصغر حکمت، چاپ‌اول، تهران: انتشارات پیروز.
[20] حلی، جعفر بن حسن، 1374، حقوق کیفری اسلامی، ترجمه ابوالحسن محمدی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
[21] خزانی، منوچهر (۱۳۸۹)، مجازات اعدام بر اساس کنفرانس بین‌المللی سراکیز ایتالیا، مجله دادنامه، شماره ۹.