عوامل تضاد میان اسماعیلیان و سلاجقه و نتایج و پیامدهای آن

محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ

محمد نجفی ¹ (دانشجوی دکتری تاریخ ،واحد شاهرود دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ایران)
حسن شادپور ² (استادیار گروه تاریخ ، واحد شاهرود ، دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ، ایران)
محبوبه اسماعیلی ³ (استادیار گروه تاریخ ،واحد شاهرود، دانشگاه ازاد اسلامی ، شاهرود، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/03/27 تاریخ پذیرش : 1401/11/16 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: تعامل, تضاد, اسماعیلیه, سلجوقیان,

چکیده مقاله :

مخالفین اصلى دولت و اندیشه اسماعیلى، خلافت عباسى و سلطنت سلجوقى و هم پیمانان آن دو بودند.اسماعیلیه نیز در مقابل این مخالفین، بدون واکنش ننشسته و از هر فرصتی برای ضربه زدن به آنان، خصوصاً به دولت سلجوقی که در دسترس اسماعیلیان بودند فروگذار نکردند. نتیجه این تقابل‌ها، مواضع مبتنی بر تضاد میان دولت سلجوقی و اسماعیلیان بوده است. بر این اساس، بررسی زمینه‌های این تضاد دائمی و فراگیر، ضرورتی است انکارناپذیر که روشن کننده بخشی از تاریخ فکری و سیاسی ایران زمین خواهد بود. از این رو در پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی جنش اسماعیلیه و مناسبات و تضادهای آن با دولت سلجوقیان پرداخته و زمینه های مختلف مواضع آنان را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم.نتایج این تحقیق بیانگر آن است رابطه دولت بزرگ سنى مذهب سلجوقیان با اسماعیلیان، عموماً براساس نگرش مکتب فقهى عالمان سنت و جماعت شکل مى گرفت.علاوه بر این، نبود راهکاری مسالمت آمیز برای ابراز نارضایتی، یکی از عوامل عمدة به خشونت گراییدن فرقة اسماعیلیة و تضاد آن با دولت سلجوقی بوده که مهمترین نتیجه و پیامد آن، رادیکالیزه شدن فضای سیاسی و توسل اسماعیلیان به ترور بود. نقطة مقابل این وضعیت، نادیده گرفتن فرصت گفتگو، توسل به قوة قهریه برای سرکوب مخالفان و اعمال فشارها، تبعیضها و محدودیتهای اجتماعی، سیاسی، دینی و فرهنگی از سوی سلجوقیان بوده است.

چکیده انگلیسی:

The main opposition of the Ismailis' government and thought were the Abbasid Caliphate and the Seljuk monarchy. The Ismailis didn't stop to react and utilized any opportunity to harm them, especially the Seljuk government which was accessible for the Ismailis. The outcome of such conflict was confrontation, positions based on conflict a between the Ismailis and the Seljuks. Thus, studying the background of this continuous and pervasive conflict is an undeniable necessity which will reveal a part of Iran's political and intellectual history. Therefore, the current research investigates the Ismailis movement and its ties and conflict with the Seljuk government by using an analytical- descriptive method. Also, their positions will be studied in different viewpoints. The results of the current research indicated that the relationship of the big Sunni government of the Seljuks with the Ismailis was established as based on the attitude of jurisprudence school of the Sunni scholars. In addition, the lack of a peaceful solution to express dissatisfaction was one of the main reasons for the violence of the Ismaili sect and its conflict with the Seljuk government, the most important result and consequence of which was the radicalization of the political atmosphere and the Ismailis' resorting to terror. The opposite point of this situation was the neglect of the opportunity for dialogue, the use of force to suppress the opposition and the application of social, political, religious and cultural pressures, discrimination and social restrictions by the Seljuks.