کیفرشناسی جرایم بورسی به عنوان جرایم اقتصادی در حقوق ایران

محورهای موضوعی : حقوق جزا و جرم شناسی

محمد صادقی ¹ , جواد رجبی سلمان ² , حسن حاجی تبار فیروزجائی ³

1 - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، واحد ایت اله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
3 - دانشیار، گروه حقوق، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/12/07 تاریخ پذیرش : 1403/02/20 تاریخ انتشار : 1403/04/04

کلید واژه: بازار سرمایه, جرایم بورسی, تناسب مجازات, جرایم اقتصادی,

چکیده مقاله :

حمایت کیفری از بازار سرمایه به عنوان امری علی¬حده در حقوق مربوط به سرمایه¬گذاری محسوب می¬شود. هدف این حمایت، حفظ حقوق سهامداران، ایجاد نظم در بازار دادوستد سهام و همچنین جلوگیری از رفتارهای زیان¬بار است. برای رسیدن به این مقاصد، لازم است که ضمانت¬اجراهای کیفری تعیین شده، متناسب با رفتارهای ارتکابی بوده و در جهت دست¬یابی به این مقاصد تدوین و تصویب شده باشد. مجازات¬های تعزیری درجه 6 و 7 که در اصلاحات سال 1399 نیز به اشکال مختلف مورد تعدیل و تعلیق نیز قرار گرفته است نمی¬تواند به عنوان عاملی بازدارنده و البته اصلاح¬گر در مورد رفتارهای زیان¬آور بورسی به حساب آید. از سوی دیگر به دلیل گستردگی فعالیت¬های بورسی در سطح جامعه و درگیر شدن گروه¬های مختلف مردم در این صحنه¬ی اقتصادی و به دنبال آن وقوع برخی رفتارهای زیان¬بار با گستره¬ی وسیع، موجب شده است که تناسب بین رفتار مجرمانه و مجازات¬های قانونی تعیین شده، به شکلی آشکار مورد خدشه قرار گیرد. به نظر می¬رسد که برای جبران این نقیصه در سیاست جنایی ایران لازم است که بازنگری اساسی در رفتارهای مجرمانه انجام شود و از سوی دیگر با درنظر گرفتن میزان خسارت وارده به اشخاص و کلیت اقتصادی، جرایم متناسب وضع شود که قدرت بازدارندگی و خاصیت ترمیمی را داشته باشد.

چکیده انگلیسی:

Criminal protection of the capital market is considered as a separate matter in the rights related to investment. The purpose of this support is to protect the rights of shareholders, to create order in the stock trading market, and also to prevent harmful behaviors. In order to achieve these objectives, it is necessary that the determined criminal execution guarantees are appropriate to the committed behaviors and have been formulated and approved in order to achieve these objectives. The 6th and 7th degree punishments, which were modified and suspended in different ways in the reforms of 2019, cannot be considered as a deterrent and, of course, a reformer in the case of harmful stock market behavior. On the other hand, due to the spread of stock market activities at the community level and the involvement of different groups of people in this economic scene, and following the occurrence of some harmful behaviors with a wide range, the proportion between the behavior criminality and determined legal punishments, to be violated in an obvious way. It seems that in order to compensate for this shortcoming in Iran's criminal policy, it is necessary to carry out a fundamental review of criminal behavior and on the other hand, taking into account the amount of damage caused to individuals and the economy as a whole, appropriate crimes should be established that have deterrent power and restorative properties. to have ​

منابع و مأخذ:

- اسدی، حمید ؛ مهدوی پور، اعظم؛ رضوانی سودابه (1398) مفهوم و جایگاه تنظیم گری اقتصادی با تأکید بر پاسخگویی به جرایم بورسی، پژوهشنامه حقوق اسلامی، دوره 20، شماره 2، پیاپی 50، صص 473 – 498.
- اشتیاق، وحید (1385) وقف سهام شرکت¬ها: امکان حقوقی و ضرورت اجتماعی، مجله پژوهش-های حقوقی، شماره 10 رتبه علمی- ترویجی (وزارت علوم ISC (‎28 صفحه - از 85 تا 112.
- باقری، محمود، نصرالهی، علی. (1395). کارایی اقتصادی ضمانت اجراهای کیفری قانون بازار اوراق بهادار. مطالعات حقوق خصوصی، دوره 2، شماره 46. صص 187 – 206.
- توسلی زاده، توران ( 1392) پیشگیری از جرایم اقتصادی، تهران: انتشارات جنگل
- جوانمردی، محمد ( 1393) نقض مقررات در ارائه اسناد و مدارک به سازمان بورس و اوراق بهادار، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره 26 ، ص162-127.
- جوانمردی، محمد؛ بهره مند، حمید (1399) مواجهه با جرایم بورسی به مثابه قسمی از جرایم اقتصادی (مقاله علمی وزارت علوم) مجله بورس اوراق بهادار، سال سیزدهم، شماره 51.
- جوانمردی، مسعودی مقام، محمد اسدالله (1396) تأثیرپذیر ی جرایم بورسی از نوآوری های قانون مجازات اسلامی (مقاله علمی وزارت علوم) بورس اوراق بهادار سال دهم تابستان 1396 شماره38.
- حسین الحسینی, سید علی؛ حکیمی¬ها, سعید؛ گلباغی ماسوله, سید علی جبار. (1401). چالش‌های سیاست جنایی قضایی ایران در رویارویی با جرایم مخل نظام اقتصادی کشور ( با رویکردی انتقادی به شماری از آراء محاکم کیفری) ،آموزه های فقه و حقوق جزاء، دوره 1، شماره 3.
- دواني ، غلام حسين (1384 ) بورس¬، سهام و نحوه قيمت گذاري سهام ، چاپ چهارم ، تهران ، نشر نخستين.
- زرگر، علی (1397). بررسي جرائم بورسي و اوراق بهادار در قانون جزايي كشور. نشریه الکترونیکی پژوهش حقوقی قانون یار, دوره اول.
- ژيان، پژمان (1392) بررسي تحليل ماهيت و رژيم حقوقي حاكم بر معاملات سهام در بازار سرمايه، پايان نامه كارشناسي ارشد حقوق خصوصي، دانشگاه خوارزمي.
- ساکی مالحی، رضا (1395) بررسی مسوولیت مدنی ناشی از جرایم بورسی، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه سمنان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
- ساکی، محمدرضا ( 1396 )، حقوق کیفري اقتصادي، تهران: انتشارات جنگل.
- سلطانی فرد, حسین, مالمیر, محمود, عالی پور, حسن. (1397). آئین دادرسی جرائم اقتصادی؛ پیوند محتوا و شکل. مطالعات حقوقی، دوره 10 شماره 3، صص .159-194.
- شاه بیگی، ایمان ( 1395) تنظیم گري پاسخگو ، تهران: معاونت طرح و برنامه اداره کل آموزش و پژوهش: سازمان تعزیرات حکومتی.
- شريفی، الهام الدين (1388) بررسي تطبيقي جنبه¬هاي حقوقي معاملات در بازار بورس اوراق بهادار با استفاده از اطلاعات محرمانه، مجله پژوهش هاي حقوقي ، شماره 6 .
- حاجی ده‌‌آبادی، محمّدعلی؛ سلیمی، احسان. (1396). «عمومی شدن جرم در فضای سایبر؛ از علّت‌‌شناسی تا پاسخ¬دهی در پارادایم عدالت ترمیمی»، دانشنامه عدالت ترمیمی؛ مجموعه مقاله‌‌های همایش بین‌المللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم، تهران، انتشارات میزان.
- حاجی ده آبادی, محمدعلیو سلیمی, احسان. (1398). مبانی، اصول و ساز وکارهای اجرایی مدلِ کیفر گذاری هدفمند. فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره 8، شماره (29) ، صص 101-134.
- صادقی قهساره، محمدرضا (1390) بررسي فرآيند دادرسي به جرايم بورس اوراق بهادار، پایان نامه کارشناسی ارشد، موسسه آموزشی عالی شهید اشرفی اصفهانی.
- قاسمي، محمد (1389) گفتمان سياست جنائي قانونگذار ايران در قانون بازار اوراق بهادار ايران، پايان نامه كارشناسي ارشد حقوق جزا و جرم شناسي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم تحقيقات تهران.
- قربانی، مجید، باقری، عباس (1389) دستکاری بازار اوراق بهادار، فصلنامه پژوهش حقوق، سال دوازدهم، شماره 29،
- محسنی، فرید (1391) جرایم شرکتی از دیدگاه جرمشناختی، فصلنامه دیدگاه¬هاي حقوق قضایی، شماره57.
- محمدی، علیرضا (1389) بررسی آراء قضایی صادره در خصوص معامله اوراق بهادار با استفاده از اطلاعات نهانی، مجله پژوهشهای حقوقی، شماره 17 ، 285 -302)
- مديريت آموزش بورس اوراق بهادار تهران ( 1388 ) آشنائي با اركان بازار اوراق بهادار.
- مهدوی پور، اعظم (1390) سیاست کیفری افتراقی در قلمرو بزهکاری اقتصادی، تهران: بنیاد حقوقی میزان، چاپ نخست.
- میرزایی منفرد، غلامعلی ( 1397 ). حمایت کیفري از شفافیت در بازار اوراق بهادار (رساله دکتري، رشته حقوق کیفري و جرم شناسی)، دانشگاه قم، دانشکده حقوق، قم، ایران.
- میرزایی منفرد، غلامعلی؛ خالقی، ابوالفتح (1394) خیانت در امانت نسبت به وجوه یا اوراق بهادار در بازار اوراق بهادار، بورس اوراق بهادار سال هشتم پاییز شماره 31.
- نورزاد، مجتبی (1389) جرایم اقتصادی در حقوق کیفری ایران، تهران: انتشارات جنگل.
- ولیدی، محمد صالح ( 1393) حقوق كیفری اقتصادی، جرائم علیه امنینت اقتصنادی، جلد دوم، تهران: انتشارات جنگل .
- یاری، رحیم؛ کارگری، نوروز؛ شاملو, باقر، قاسمی، قاسم. (1401). جرم انگاری اقتصادی در پرتو اقتصاد نهادگرایی. پژوهشهای حقوق جزا و جرم شناسی، دوره 10، شماره 19، صص 127 – 152.