واکاوی ابعاد و مولفه های مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق کیفری ایران با رویکردی به فقه امامیه
محورهای موضوعی : حقوق جزا و جرم شناسی
امیرجواد لامی نژاد
1
(دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.)
عیسی بنی نعیمه
2
(استادیار، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران (نویسنده مسئول).)
امیر آلبوعلی
3
(استادیار، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.)
کلید واژه: مسئولیت کیفری, اشخاص حقوقی, حقوق کیفری ایران ,
چکیده مقاله :
هدف از پژوهش حاضر، واکاوی ابعاد و مولفه های مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق کیفری ایران با رویکردی به فقه امامیه بود. در این پژوهش که به شیوه توصیفی – تحلیلی انجام شد به بررسی مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی، که یکی از موضوعات مهم و بحث‌برانگیز در حقوق کیفری است پرداخته شد. در نظام‌های حقوقی مختلف، رویکردهای متفاوتی نسبت به این موضوع وجود دارد. در برخی نظام‌ها، اشخاص حقوقی از نظر کیفری مسئول شناخته نمی‌شوند، در حالی که در برخی دیگر، اشخاص حقوقی نیز در کنار اشخاص حقیقی می‌توانند مسئول اعمال مجرمانه باشند. در حقوق ایران، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ به رسمیت شناخته شده است. اما این قانون، شرایط و ضوابط مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی را به طور دقیق مشخص نکرده است. از این رو، در این زمینه، اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. در این مقاله، با روش توصيفي و تحليلي، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق کیفری ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی، ابتدا به مفهوم و ماهیت مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی پرداخته شده است. سپس، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق کیفری ایران به شیوه توصیفی – تحلیلی مورد بررسی تطبیقی با فقه امامیه قرار گرفته است. در نهایت، با توجه به نتایج حاصل از این بررسی، به نقاط قوت و ضعف مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در این نظام حقوقی پرداخته شده است.
Criminal liability of legal entities is one of the most important and controversial issues in criminal law. In different legal systems, there are different approaches to this issue. In some systems, legal entities are not held criminally responsible, while in others, legal entities can be held responsible for criminal acts along with natural persons. In Iranian law, the criminal liability of legal entities is recognized in the Islamic Penal Code approved in 1392. However, this law has not specified the terms and conditions of criminal liability of legal entities in detail. Hence, there are many differences of opinion in this field. In this article, with a descriptive and analytical method, the criminal liability of legal entities in Iran's criminal law has been examined. In this review, the concept and nature of criminal liability of legal entities has been discussed first. Then, the criminal responsibility of legal entities in Iran's criminal law has been comparatively investigated. Finally, according to the results of this study, the strengths and weaknesses of the criminal liability of legal entities in this legal system have been discussed. Then, the criminal responsibility of legal entities in Iran's criminal law has been comparatively investigated. Finally, according to the results of this study, the strengths and weaknesses of the criminal liability of legal entities in this legal system have been discussed.
1. اردبیلی، محمدعلی (۱۴۰۲) «حقوق جزای عمومی». جلد دوم ،چاپ شصت و دوم، نشر میزان، تهران.
2. استفانی گاستون و لواسور ژرژ و بولوک برنار(۱۳۸۳). حقوق جزای عمومی چاپ دوم، جلد اول و دوم، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
3. اسکینی، ربیعا(۱۳۹۳). حقوق تجارت، شرکتهای تجاری، جلد اول، چاپ نوزدهم.
4. پاسبان محمدرضا (۱۳۸۹). حقوق شرکتهای تجاری چاپ هفتم انشارات سمت.
5. حبیبی, خادم حسین، شمس ناتری, محمد ابراهیم. (۱۴۰۰). سیر تاریخی مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در نظام کیفری ایران، افغانستان و انگلستان. ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران, دوره چهارم، شما ره چهار.
6. حبیب زاده، محمد جعفر(۱۳۹۱). اندیشه های حقوقی جلد دوم چاپ اول، انتشارات نگاه بینه.
7. جعفری، مجتبی (۱۳۹۵). مبانی و اصول کیفری اشخاص حقوقی در قانون مجازات اسلامی ایران، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال هفتم، شماره دوم.
8. رضایی زاده، محمد جواد (۱۳۸۵). حقوق اداری یک، چاپ اول، تهران، نشر میزان
9. رفیع زاده، علی(۱۳۹۲). مسئولیت کیفـري اشـخاص حقـوقی حقـوق عمـومی، پایـاننامـه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، مرداد ۱۳۹۲
10. روح الامینی، محمود(۱۳۸۶). دگرگونی‌های مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در نظام حقوقی فرانسه، مجله فقه و حقوق سال چهارم شماره ١٦
11. عبداللهی، اسماعیل (۱۳۸۹). درسهایی از فلسفه کیفري: درآمـدي بـر مسـئولیت کیفـري بدون تقصیر در نظامهاي حقوقی ایران و انگلستان، چاپ اول، تهران، انتشارات خرسندي
12. طباطبایی موتمنی، منوچهر(۱۳۸۱). شخصیت حقوقی، مجموعه مقالات تحولات حقوق خصوصی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
13. سیددرید موسوی مجاب، علی رفیع زاده(۱۳۹۴). دامنه مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون مجازات اسلامی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال چهارم شماره سیزدهم.
14. شایگان، علی (۱۳۳۹). حقوق مدنی ایران جلد اول چاپ پنجم چاپ پنجم، خانه مجلس.
15. شریفی، محسن، حبیب زاده، محمد جعفر، عیسائی تفرشی، محمد و فرجیها محمد(۱۳۹۲).دگرگونی‌های مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در ایران، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۸۲، ۱۵۸-۱۱۷
16. شریفی، محسن و حبیب زاده، محمدجعفر(۱۳۹۵؛. معیارهای تعیین جزای نقدی اشخاص حقوقی در نظام کیفری ایران، آمریکا و انگلستان. پژوهشنامه حقوق کیفری, دوره هفتم، شماره یکم، ۱۹۰-۱۶۵
17. کلارکسـون، سـی ام وي (۱۳۹۰). تحلیـل مبـانی حقـوق جـزاي عمـومی، ترجمـه حسـین میرمحمدصادقی، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل.
18. محمد امامی، کوروش استوار سنگری(۱۳۹۳). حقوق اداری، جلد اول، چاپ چهاردهم، تهران،نشر میزان.
19. منتظري نجف آبادي، حسينعلي (۱۴۰۹ق). مباني فقهي حکومت اسلامي. قم: مؤسسه کيهان.
20. وزیری، وحید و ساریخانی، عادل(۱۳۹۹). بررسی جرایم علیه شخصیت معنوی اشخاص حقوقی در حقوق ایران و انگلیس. مجله پژوهش های سیاسی و بین المللی, دوره یازدهم، شماره چهل و پنجم، ۳۹۸-۳۸۳
21. Beale, Sara Sun & Safwat, Adam)2005). "What Developments in Western Europe tell us about American critiques criminal liability?«Buffalo Criminall Law Rev. Vol. 8.
22. Sahlool Hashim, J. )2013(. Corporate Criminal Liability: A Comparsion Between the Law the United States and Saudi Arabia.
23. Jefferson, Michael, Criminal law, 5 ed, London, Longman Pearson Education Limited, 2001.
24. Moore, Michael, The Moral and Metaphysical Sources of the Criminal Law, in Pennock and chapman, 11, 1985.
25. Tarelli, Elis, "A Brief Introduction to the Principles and Rules for Determining Corporate Criminal Liability" (September 10, 2004), 3-5, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1467817.
26. Wells, Celia, Corporations and Criminal Responsibility, 2 , Oxford, Oxford University Press, 2001