زیست سنجی و طبقه بندی کیفی رودخانه بالخلو بر اساس شاخص بیولوژیک (فون ماهیان)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

نغمه جعفرزاده ¹ , ابراهیم فتایی ² , صابر وطن دوست ³ , غلامرضا حاتمی ⁴ , سید محمود شریعت ⁵

1 - کارشناس ارشد رشته ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشکده انرژی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران*(مسوول مکاتبات).
2 - استادیار،گروه محیط زیست، دانشگاه آزاد واحد اسلامی واحد اردبیل.
3 - استادیار،گروه شیلات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل.
4 - کارشناس ارشدآبیاری و زهکشی،شرکت مهندسین مشاور پژوهش عمران راهوار-تهران.
5 - استاد، گروه محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

تاریخ دریافت : 1390/10/20 تاریخ پذیرش : 1390/12/15 تاریخ انتشار : 1393/10/01

کلید واژه: ارزیابی زیستی, ماهی, رودخانه بالخلو, کیفیت آب, اردبیل,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: رودخانه بالخلو به عنوان یکی از سرشاخه های اصلی رود قره سو اردبیل و تامین کننده آب سد یامچی می‌باشد. این سد به منظور تامین آب مناطق کشاورزی و آب شرب شهرهای اردبیل و سرعین مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به وجود منابع آلاینده مختلف مانند پساب مناطق مسکونی،صنعتی و کشاورزی و آب‌گرم معدنی، بررسی کیفی این رودخانه بــرای حفظ حیــات آن ضــروری می باشد. روش تحقیق: این مطالعه به منظور ارزیابی بیولوژیک رودخانه بالخلو بر اساس جمعیت و گونه ماهیان رودخانه در 5 ایستگاه و در دو فصل کم آبی و پر آبی در سال آبی 89-90 انجام گرفته است. در این مطالعه نمونه برداری از ماهیان توسط دستگاه الکترو شوکرانجام شد و پارامتر های فیزیکی و شیمیایی نیز هم‌زمان اندازه گیری گردیدند. هم‌چنین برای افزایش‌دقت از شاخص تنوع شانون وینر و غنای تاکزونی استفاده گردید. یافته ها: در این مطالعه 8 گونه ماهی متعلق به چهار خانواده شناسایی شد که بیشترین تعداد را خانواده کپور[1] ماهیان داشتند. نتایج شاخص شانون بین0(ایستگاه سوم) تا 33/1(ایستگاه پنجم) در فصول نمونه برداری متفاوت بود. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان دادکه شاخص شانون نمایه مناسبی برای ارزیابی کیفی در این رودخانه می باشد. نتایج ارزیابی فیزیکوشیمیایی تایید کننده نتایج ارزیابی شاخص های غنای گونه ای و شانون بود. در نهایت با مقایسه پارامتر های فیزیکی و شیمیایی و شاخص های بیولوژیک کیفیت آب رودخانه بالخلو در محدوده مطالعاتی به سه ناحیه آلودگی کم (ایستگاه های چهارم و پنجم)، متوسط (ایستگاه های اول و دوم) و بالا (ایستگاه سوم) کلاسه بندی گردید. 6- Cyprinidae

چکیده انگلیسی:

Introduction: Balekhloo River is one of the main branches of Garasoo River in Ardebil and provides water for Yamchi Dam.  Importance of this dam providewater for drinking agriculture and drinking for Ardebil and Sarein Cities. in according to different pollutant source like residential, industrial and agricultural and hot spring, bioassessment is essential for conserving of bio life in this river.  Methodology: this study is in view of biological assessment based on population and species of fish in Balekhloo River in five stations in the two seasons two seasons (low water and high water) in 2010-2011. In this study were fish sampled by Electro shocker and physical and chemical parameters were measured simultaneously. Result: in this study 8 spaces from 3 order were identified most of which were of Cyprinidae Cobitidae .Shannon index result varied different between 0(station3)-1.33(station5) in stations. Conclusion: The result of this research show that Shannon index for assessment of river results of physicochemical assessment result of Taxa richness and Shannon indexes. Finally by comparison of physical, chemical and biological parameters, of Balekhloo River’s water quality was classified into three region low(4and5 stations), moderate(1 and2 stations) and high pollution(station3).

منابع و مأخذ:

1. Barbour, M. T., Gerrtsen, J., Snyder, B.D., and Stribling, J.B. 1999. Rapid Bioassessment Protocols for Use in Streams and Wadeable Rivers: Periphyton, Benthic Macroinvertabrates, and Fish.Second Edition.EPA 841-B-99-002. U.S. Environmental Agency; Office of Water Washington,D.C.841p.


2. Yin Wang A, Z. Lee, H. W. Cheng, D. Duan, X. 2008. Benthic invertebrates  investigation in the East Riverand habitat restoration strategies.Journal of Hydro-environment Research 2.


3. Wohl, E. Angermeier, P. Bledson, B. Kondolf, G. MacDonnell, L. Merritt, D. Palmer, M. poff, L. Tarboto, D. 2005. Riverrestoration. Water sourcesResearch, VOL. 41.


4. وثوقی، غ. مستجیر، ب. 1385، کتاب ماهیان آب شیرین، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هفتم. 317ص.


5. عباسی، ک. 1384، شناسایی و بررسی ماهیان رودخانه حویق استان گیلان، مجله زیست شناسی ایران، شماره4، جلد 18. صفحه 34-44.


6. بناگر، غ. ر.، کرمی، م. حسن­زاده کیابی، ب. قاسمپوری، م. 1387، بررسی فراوانی و تنوع زیستی گونه های ماهیان رودخانه هراز در استان مازندران.مجله علوم محیطی،سال ششم، شماره دوم. صفحه28-37.


7. اسکندری، غ. سبزعلیزاده، س. دهقان مدیسه، س. میاحی،. 1386، ساختار جمعیتی ماهیان در دریاچه سددز، امور دام و آبزیان شماره 74، بهار صفحه 35-45.


8. تورجی، م. وثوقی، غ.1385، شناسایی و بررسی ماهیان رودخانه مزدقان ساوه، مجله پژوهش و سازندگی در امور دام و آبزیان، شماره72، پاییز. صفحه25-35.


9. جاذبی زاده، م.ک. شیرین آبادی، م. 1387، شناسایی و تخمین ماهیان رودخانه نمرود، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره دهم،شماره یک. صفحه32-41.


10. شرکت آب و فاضلاب، 1386. آمار نامه شرکت آب و فاضلاب استان اردبیل.


11. سازمان آب منطقه ای اردبیل.1381،گزارش هواشناسی هیدرولوژی طرح سد اردبیل.412ص.


12. فتایی، ا. شیخ جباری،ح. 1387، ارزیابی و پهنه بندی کیفی آب رودخانه مرداب آستارا بر اساس شاخص کیفیت آب. دومین همایش ونمایشگاه تخصصی مهندسی محیط زیست.


13. فتایی،ا. 1388، تدوین الگوی برنامه پایش زیست محیطی کیفیت آبهای سطحی(مطالعه موردی رودخانه قره سو)، پایان نامه دکترا، دانشکده محیط زیست و انرزی ، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات .185ص.


14. Mandaville, S.M. 2002, Benetic Macroinvertabrates in Fresh Water-Taxa Tolerance Values, Metrics, and Protocols. AppendixB.


15. عباسی،ک.1382 ب،شناسایی و بررسی ماهیان رودخانه شفارود استان گیلان، مرکز تحقیقات ماهیان استخوانی دریای خزر. بندر انزلی.17ص.
    
    
    1. Abdoli, A.  1994.  Ecology  of  fishes  in  Sardab Rud and Chalus rivers in Mazandaran province. M.Sc  . thesis,  Faculty  of  Natural  Resources,  Tehran University.
    
    
    2. Sheldon, A. L. 1968. Species diversity and longitudinal succession in stream fishes, Ecology49:193-198.
    
    
    3. Whitton, B. A. 1975. River ecology. Blackwell scientific publication. Oxford, 725p.
       
       
       1. مهندسان مشاور مهاب قدس، 1384،مطالعات ارزیابی زیست محیطی سد یامچی، جلد دوم.314ص.
       
       
       2. کاظمیان،م.رامین،م.و شاکری کاشانی،م. 1388،شناسایی و بررسی ماهیان رودخانه قزل اوزن(استان زنجان)، مجله علمی شیلات ایران سال سوم، شماره سوم.صفحه24-43.
       
       
    
    


16. Abdoli, A.  2000.  The  Inland Water Fishes  of  Iran. Tehran:  Iranian Museum of Nature and Wildlife.


17. قریب خانی،م.وتاتینا،م.1387، توان تولید طبیعی رودخانه لوندویل آستارا بر اساس جوامع کفزیان. مجله شیلات سال دوم،شماره چهارم.صفحه37-49.


18. مصطفوی،ح. 1385،تنوع زیستی ماهیان رودخانه تالار استان مازندران، مجله محیط شناسی، سال سی و دوم، شماره 40. صفحه33-45.