شناسایی مهم‌ترین معیارهای موثر بر کیفیت بصری سیمای سرزمین
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست
سپیده سعیدی
1
,
مرجان محمدزاده
2
,
عبدالرسول سلمان‌ماهینی
3
,
سید حامد میرکریمی
4
1 - (مسوول مکاتبات): دانشجوی دکتری ارزیابی و آمایش محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
2 - استادیار گروه محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
3 - دانشیار گروه محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
4 - استادیار گروه محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
کلید واژه: کیفیت بصری سیمای سرزمین, معیارهای عینی و ذهنی, رهیافت ادراکی, پرسشنامه, آبخیز زیارت,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: عمدتاٌ مطالعاتی که بر پایه معیارهای زیبایی‌شناختی در منظر انجام می‌گیرند، در پی تعیین زیبایی یا تعالی آن نیستند بلکه در جست و جوی استخراج ترجیحات زیبایی استفاده کنندگان از منظر هستند. این مطالعات با دو رویکرد صورت می‌گیرند. در رویکرد اول مطالعه بر پایه عوامل قابل اندازه‌گیری عینی و بررسی ارتباطات متقابل میان آن‌ها و در رویکرد دوم مطالعه بر پایه شناخت عوامل ادراکی مشاهده‌گران صورت می‌گیرد. این تحقیق با هدف شناسایی مهم‌ترین معیارهای موثر بر کیفیت بصری سیمای سرزمین صورت گرفته است. روش بررسی: در این تحقیق، مجموعه معیارهای عینی و ذهنی حوزه آبخیز زیارت که یکی از قطب‌های گردشگری استان گلستان به شمار می‌رود، از نظر ارزش زیبایی شناختی، با استفاده از رویکرد دوم اولویت‌بندی شدند. به این منظور پرسشنامه‌ای تدوین شد و به تعداد 100 عدد بین افراد بازدیدکننده توزیع شد. داده های حاصل از پرسشنامه در نرم افزار SPSS تحلیل و معیارها با استفاده از روش طبقه‌بندی رتبه‌ای، اولویت‌بندی شدند. یافته ها: از مجموع 23 معیار عینی و ذهنی مورد بررسی، 5 معیاری که بالاترین امتیازها را به خود اختصاص دادند عبارتند از: بکر بودن منطقه، پاکیزگی محیط، قابلیت دید آبشار، قابلیت دید نقاط پر تنوع و تنوع رنگ در سیمای سرزمین که می‌توانند به عنوان مهم‌ترین مولفه‌های تاثیر گذار روی ارزش زیبایی شناختی منطقه مورد مطالعه معرفی شوند. نتیجه گیری: معیارهای ذهنی معرفی شده در این پژوهش می‌تواند به عنوان مجموعه کاملی از کل معیارهای تاثیر گذار روی درک افراد بازدیدکننده از زیبایی منظر، در ارزیابی کیفیت بصری سایر مناطق به کار گرفته شود. ولی انتخاب معیارهای عینی جهت ارزیابی کیفیت بصری هر منطقه باتوجه به موقعیت جغرافیایی، خصوصیات اقلیمی و توپوگرافی منطقه متفاوت خواهد بود.
Background and Objective: In general, landscape studies, conducted based on aesthetic criteria, do not seek to determine the aesthetic value but seek to extract aesthetic preferences of users. These studies have been performed in two different approaches. The first approach is based on measurable objective criteria and surveying the interaction between these criteria and the second one is based on recognition of the conceptual criteria from the point of observers view. The aim of this study is to identify the most important criteria affecting the landscape visual quality. Method: In this study, objective and subjective criteria of Ziarat basin, where is one of the tourism poles of Golestan province, were prioritized from the point of aesthetic value using the second approach. A questionnaire was developed and distributed among 100 visitors. Data obtained from the questionnaires were analyzed by SPSS software and the criteria were prioritized using ordinal classification. Results: From total of 23 objective and subjective criteria which were surveyed in this study, the first 5 criteria with the highest score were: pristine area, cleanliness of environment, waterfall visibility, visibility of diverse point and color diversity of a landscape. These 5 criteria could be introduced as the most effective criteria on scenic value of the study area. Conclusion: The subjective criteria introduced in this study could be used as a perfect series of effective criteria which affect the perception of visitors in the other regions too; however, selection of objective criteria for evaluating the visual quality would be different according to geographical location, climatic and topographic characteristics of the area.
1- اسدپور، علی. 1392. ارزیابی منظر و پیامدهای بصری آن. نشریه کتاب ماه هنر. 8-1: 177.
2- طبیبیان، منوچهر. 1385. دستورالعمل‌های ارزیابی منظر و آثار بصری. انتشارات دانشگاه تهران، 169 ص.
3- Porteous, J. D. 1996. Environmental Aesthetics: Ideas, Politics and Planning. Translated by: Mohammad Reza Masnavi, 1389. Pub: jahade daneshgahi Mashhad.
4- زبردست، اسفندیار، و بنی عامریان، مهسا. 1389. بررسی ارتباط میان شاخص‌های عینی و ذهنی بعد خدمات عمومی کیفیت زندگی شهری در شهرجدید هشتگرد. مجلة معماری و شهرسازی سال2، شمارة 3، دانشگاه هنر تهران، صص 22-5.
5- Rogala, M. and Maddern, C. 2007. Walking trails classification system-A report of Research findings. Department of sustainability and environment. 38p.
6- Jhonson, S.W. and Growcock, A.J. 2005. Visiting the Kosciuszko Alpine Area: Visitor Numbers, Characteristics and Activities. CRC for Sustainable Tourism Pty Ltd. 124p.
7- Farias, E.I., Ricardo Grau, T.H. and Camps, A. 2005. Trail preferences and visitor characteristics in Aiguestortes I Estany de Sant Maurici National Park, Spain. Mountain Research & Development. 25(1): 51-59.
8- Sheppard, S., P., Picard. 2005. Visual-quality impacts of forest pest activity at the landscape level: A synthesis of published knowledge and research needs. Landscape and Urban Planning.77 (4):321–342.
9- گلچین، پیمان و همکاران. 1392. بررسی ترجیحات استفاده کنندگان بر پایة ارزیابی کیفیت بصری (مطالعة موردی: پارک جنگلی شهری ملت زاهدان). محیط شناسی.203-193: (4)39.
10- Aminzadeh, B. and Ghoraishi, S. 2007. Scenic Landscape Quality and Recreational Activities in Natural Forest Parks, Iran. Environmenal research. 1(1): 5-13.
11- Fourier, R. 2005. Applying GIS in the Evaluation of Landscape Aesthetics. Thesis presented in partial fulfillment of requirements for the degree of Master of Art at the University of Stellenbosch. 70p.
12- Dye, A.S. and Shaw, S. 2007. A GIS based spatial decision support system for tourists of Great Smoky Mountains National Park. Retailing and consumer services. 14: 269-278.
13- Chhetri, P. and Arrowsmith, C. 2003. Mapping the potential of scenic views for the Grampian National park. Proceeding of 21 International Cartographic Conference (ICC). Durban, South Africa. 12p.
14- سعیدی، سپیده. 1392. ارزیابی کیفیت بصری و مدلسازی ارزش‌های زیبایی‌شناختی در طول مسیرهای پیاده‌روی آبخیز زیارت. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 144ص.
15- مسعودی، ملیحه. 1390. کاربرد ارزیابی چندمعیاره و دیاگرام روابط عملکردی در به گزینی لکههای فعالیتهای تفرجی (مطالعه موردی: پناهگاه حیات وحش میانکاله). پایاننامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 197 ص.
16- Corry, R.C. and Nassauer, J.I. 2002. Managing for small-patch patterns in human dominated landscapes. In: LIU, J. and Taylor, W.W: Integrating landscape ecology into natural resource management. pp: 92-114.
17- Avizien, D., Pakalnis, R. and Sendzikaite, J. 2007. Presevation, Assessment and Management of Scenic Landscape in Lithuania. Man in the landscape across frontiers-IGU-LUCC Central Europe Conference. 12p
18- Singleton, J.B. 2009. Landscape and visual impact assessment. Prepared by GHD. Albany. 33p.
19- Uzun, O. and Muderrisoglu, H. 2011. Visual landscape quality in landscape planning: examples of Kars and Ardahan cities in Turkey. African journal of Agricultural Research. 6(6): 1627-1638.