باززنده‌سازی و ارتقای کیفی لبه شهری مادی‌ها در اصفهان با بهره‌گیری از نورپردازی (مطالعه موردی: مادی فرشادی)
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیستفرشته احمدی 1 , حسنعلی لقایی 2 , نیلوفر یزدخواستی 3
1 - عضو هیات علمی گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد*(نویسنده مسئول مکاتبات)
2 - دانشیار دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
3 - دانش آموخته رشته مهندسی شهرسازی دانشکده هنر و معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
کلید واژه: لبه شهری, مادی, ارتقای کیفیت فضایی, رنگ, نورپردازی,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف :مادی ها به عنوان یکی ازعناصر کلیدی ساختار فضایی شهر اصفهان محسوب می شوند و از زمان صفویان به اصفهان ویژگی های متمایزی نسبت به دیگر شهرهای ایران بخشیده اند. مادی‌ها به عنوان یکی از لبه های شهری فعال، بر شکل‌گیری و ارتقاء کیفی محلات پیرامون خود مؤثر بوده‍اند، و برای سال های طولانی سبب سرزندگی،خوانایی فضاهای شهری، ایجاد حس تعلق به مکان و خلق خاطره برای شهروندان می شده اند. اما امروزه متأسفانه این عناصر هویت‌بخش و پیونددهنده در ساختار شهر اصفهان، خصوصاً در محلات تاریخی تا حدود زیادی اهمیت پیشین خود را از دست داده‌اند. دلایل بسیاری از جمله نبود یا کمبود آب، و در پی آن کاهش سبزینگی پیرامون مادی ها و عدم استفاده از آنها به عنوان یک فضای شهری عمومی، همچنین تاریکی و ایجاد فضاهای مخوف در اطراف جداره برخی از آنها در شب، سبب پایین آمدن احساس امنیت و نبود فعالیت های پویا در مجاورت آنها گردیده است. لذا این مقاله با هدفباززنده‌سازی و ارتقای کیفی لبه شهری مادی‌ها در اصفهان با بهره‌گیری از نورپردازیتدوین شده است. روش بررسی: در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی سعی شده تا به منظور ارتقاء کیفی لبه مادی‌ها و احیای قابلیت‌های نهفته در آنها، ضمن بررسی وضع موجود مادی فرشادی به عنوان مطالعه موردی، به ارائه راهکارها و ضوابطی با تأکید بر چگونگی نورپردازی شبانه و نحوه بکارگیری رنگ و نور در راستای هویت بخشی به این مادی پرداخته شود که قابل تعمیم به سایر مادی‌ها وسایر لبه‌های شهری که واجد ویژگی‌های مشابه مادی‌ها هستند، نیز باشد. این امرموجب افزایش امنیت و سرزندگی در سطح محلات و ایجاد محورهای سبز،جذاب و پویا در ساعات مختلف شبانه‌روز در مقیاس شهر می‌گردد. یافته ها:در نورپردازی باید به انتخاب رنگ نور ،جهت تابش نور،چراغ و لامپ نوری، روش‌ها و حالت‌های نورپردازی، مکان‌گزینی چراغ‌ها در هنگام تهیه طرح توجه شود و همچنین ویژگی‌های فضا و عناصر مورد نورپردازی لبه‌های شهری و ویژگی‌ها و نقش‌های مختلف ادراکی، عملکردی، کالبدی، بصری، اجتماعی، اقتصادی هرکدام از لبه‌های شهری باید در نظر گرفته شود تا هریک از این نقش ها در شب و روز مطابق یکدیگر تلقی گردند و نقش هویتی و خوانایی‌شان حفظ گردد. این امر موجب افزایش امنیت و سرزندگی در سطح محلات و ایجاد محورهای سبز، جذاب و پویا در ساعات مختلف شبانه‌روز در مقیاس شهر می‌گردد. بحث و نتیجه‌گیری: بر طبق این پژوهش، با استفاده از تکنیک‌ها و روشهای مختلف نورپردازی ،که برگرفته از تجربیات ایران و جهان می‌باشد و همچنین بهره‌گیری از خلاقیت و مشارکت مردمی و بومی‌گرایی می‌توان به طراحی و اجرای نورپردازی مناسب مادی‌ها و لبه‌های شهری با کمک دانش‌ها و تکنیک‌های جدید و مقرون به صرفه اقتصادی، و در نظر گرفتن شرایط محلی و هویت موجود پرداخت و به پایداری زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی لبه‌های شهری و مادی‌ها در شب هنگام و روز هنگام ،دست یافت که موجب گردد لبه‌های شهری و مادی‌ها به محورهای سبز و جذاب و پویا در اوقات مختلف شبانه روز و در سطح محلات و شهر ،تبدیل گردند.
Introduction: Creeks are considered one of the key elements of spatial structure of the city Isfahan andsince Safavid era, they have given Isfahan a distinctive feature, making it different from other Iranian cities.Creeks, as one of the active urban edges, have influenced the formation and quality improvement ofsurrounding neighborhoods and for years they have created freshness, increased the readability of urbanspaces (finding directions and addresses), and created memories and a sense of belonging to a place. Intoday’s time, however, these identifying elements of city structure have lost their previous importance to alarge degree, especially in historical neighborhoods. Several factors including shortage or lack of water, andconsequently the decrease of green areas around the creeks and not using them as a public urban space,darkness and frightening areas near the walls of some creeks at night time have decreased the sense ofsecurity and reduced dynamic activities around the creeks. Therefore, the present research study aims atrevitalization and quality improvement of urban edges of creeks in Isfahan through lighting.Material and method: Using descriptive-analytical method, the present study has aimed at investigatingthe present conditions of Farshadi creek as a case study to propose strategies and measures for nighttimelighting and using color and light to give identity to the creek. These measures are extendable and can be usedfor other creeks and urban edges with similar features. As a result, the level of security will increase and lifeand activity will come back to neighborhoods at night and daytime.Results: In lighting, especial attention should be paid to the color of light, the direction of light, LED lamp,methods and modes of lighting, and locating lamps. In addition, special features and different perceptive,functional, physical, visual, social and economic characteristics and roles of each urban edge should be takeninto account in order to preserve the identity, roles and functions. By doing so, security and freshness willincrease in neighborhoods and the city will be active, attractive and green at any time of day and night.1- Department of urban planning, Faculty of Art and Architecture and urban planning, NajafAbad Branch,Islamic Azad University, NajafAbad, Isfahan, Iran.2- Associate Professor of Tehran University3- Department of urban planning, Faculty of Art and Architecture and urban planning, NajafAbad Branch,Islamic Azad University, NajafAbad, Isfahan, Iran.J.Env.Sci,TechJ.Env. Sci. Tech., Vol 17, No.2, Summer 2015199Conclusion: Based on the present study, through using different lighting techniques and methods obtained bythe experiences of the world and Iran, as well as through using the creativity and participation of the publicand natives, appropriate lighting for creeks and urban edges can be designed and applied with the help ofmodern and economic techniques and knowledge. As a result, environmental, social, and economicsustainability of urban edges and creeks at nighttime and daytime can be achieved and activities, attractionand greenness of the city and neighborhoods can be preserved.
- بنتلی، یان و دیگران(نویسندگان). بهزادفر، مصطفی(مترجم) .محیط‌های پاسخده. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، 1391.
- یاراحمدی،سمانه. بررسی نقش لبه‌های شهری در تحقق اهداف منظر، پایان‌نامه کارشناسی مهندسی شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، 1389؛ صص11،37-30.
- احمدی،فرشته. طرح ارتقای کیفیت زیستی شهر اصفهان از طریق احیای شبکه مادی‌های شهر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مهندسی طراحی محیط زیست به راهنمایی دکتر حسنعلی لقایی. دانشگاه علوم و تحقیقات تهران.1386؛ صص3،50-39.
- اهری،زهرا. مکتب اصفهان در شهرسازی،تهران: انتشارات دانشگاه هنر تهران، 1380.
- گروتر، یورگ کورت. (نوسینده). پاکزاد، جهانشاه. همایونی، عبدالرضا (مترجمان). زیبایی شناسی در معماری، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1383.
- حجتی، وحید. مضطرزاده، حامد . نورپردازی وروشنایی شهر ،خوانایی شهر در شب، جستارهای شهرسازی،1389؛ صص32،62-54.
- حبیبی، محسن. زندگی شهری، نور، شهر، معماری و فرهنگ، 1388؛ صص35، 51-46.
- پاکزاد، جهانشاه. سوری، الهام. راهنمای نورپردازی مکان های شهری؛ تهران: انتشارات آرمان شهر، 1391.
- مقصود، پریسا. روشهای نورپردازی در فضاهای شهری، معماری و فرهنگ، 1388؛ صص35 ،56-52.
- فرهی،بهناز. نورپردازی سیمای شهر، معماری و فرهنگ،1388؛ صص35، 9-6.
- ادیبی، اصغر . قاضی زاده، ندا. منعام، علیرضا. اصول کلی نورپردازی پارک های شهری ، هنرهای زیبا ، 1385؛ صص27 ، 67-76.
- غلام پور، سعید. مهران نژاد ، ماریه. نورپردازی تعاملی رویکرد پروژه light scraper ، منظر ،1391؛ صص 21 ، 59-55.
- تدین،قلعه نوعی. تهیه طرح جامع رنگی تلاشی برای مدیریت رنگ‌ها در شهر، نمونه مطالعاتی خیابان سپه اصفهان، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 26، 1389.
- لنگ، جان.(نویسنده). عینی‌فر، علیرضا (مترجم).آفرینش نظریه معماری، تهران:انتشارات دانشگاه تهران، 1383.
- کارمونا،متیو و دیگران (نویسندگان).اهری،زهرا و دیگران (مترجمان). مکان‌های عمومی فضاهای شهری ابعاد گوناگون طراحی شهری،تهران:انتشارات دانشگاه هنر تهران، 1388.