باز زنده‌‌سازی اماکن تاریخی ـ فرهنگی (مطالعه موردی: هتل باغ مشیرالممالک ـ شهر یزد)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

حمید ماجدی ¹ (رئیس دانشکده هنر و معماری، واحد تهران علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی)
حسین امجد ² (کارشناس ارشد مهندسی طراحی محیط، واحد تهران علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی *(مسئول مکاتبات).)
هومن بهمن پور ³ (گروه مهندسی منابع طبیعی ـ محیط زیست، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، شاهرود، ایران.)

تاریخ دریافت : 1388/02/30 تاریخ پذیرش : 1389/01/17 تاریخ انتشار : 1392/12/01

کلید واژه: مشیرالممالک, هتل باغ, باغ تاریخی, باز زنده‌سازی,

چکیده مقاله :

باغ مشیرالممالک به وسعت هجده هزار متر مربع یکی از باغ‌های خرم واقع در شمال غرب یزد در اواسط دوره قاجاریه بوده که توسط میرزافتح الله خان مشیرالممالک بنا گردیده است. این باغ دارای آب انبار، اصطبل، بارانداز، انبار، باغچه‌های گل کاری و سبزی‌کاری شده، حمام، کوشک، اندرونی، بیرونی، نارنجستان، پارکینگ و غیره بوده که متاسفانه پس از انقلاب بر اثر مهاجرت وارثان باغ به خارج از کشور به صورت متروکه در آمده و بسیاری از ساختمان‌های با ارزش آن تخریب یا برای یافتن گنج به نابودی کشیده شد. هدف اصلی در این تحقیق، باز زنده‌سازی فضاها و کاربری‌های موجود در این باغ با بهره‌گیری از الگوهای معماری و طراحی بومی و سنتی است. در این تحقیق از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. نوع تحقیق توصیفی تحلیلی می باشد. در قسمت باززنده سازی از الگوهای رایج داخلی و خارجی با تطبیق اصول معماری ایرانی و اسلامی بهره گرفته شده است. همچنین در بخش مطالعات میدانی از دوربین‌های عکاسی Canon powershot S5 IS، Olympus C160؛ متر و ... استفاده شده است. به جز ساختمان مرکزی دیگر ساختمان های باغ پی نداشته و شاخص‌ترین مصالح به کار رفته در بنا خشت بوده است. آب شرب باغ در گذشته از قنات باغ تامین می‌شده ولی امروزه از طریق سیستم آبرسانی شهری تامین می‌شود. درختان این باغ در گذشته بیشتر از نوع مثمر مانند انجیر، انگور، سیب و... بوده ولی اخیراً گیاهان دیگری از جمله زیتون، خرمالو و مرکبات به ترکیب گیاهی باغ اضافه شده است. کاربرد عناصری از قبیل سبزه، آب و گیاه که در باغ‌سازی ایران قدیم، شاکله اصلی باغ را تشکیل می‌داده‌اند، پس از باززنده سازی در باغ مشیرالممالک به خوبی مشاهده می‌شود که نشانگر رابطه معماری با طبیعت در ایران قدیم و کنونی است. شفافیت، ارتباط فضاها، سازمان‌دهی فضاها، پیوستگی فضاها، هندسه و تناسبات به کار رفته در این باغ، همگی بیانگر تفکر و تعقل در سبک باغ‌سازی ایرانی است که عالمانه و آگاهانه به دنبال آسایش جسمانی و روحانیِ انسانی است که بی‌قرار در پی آرامش است.

چکیده انگلیسی:

Introduction:Due to spectacular geographical location, the Province of Yazd, located in the center of Iran, it hasbeen in the center of attention since long ago. It is considered one of the driest provinces in Iran withhot and dry climate, and annual average precipitation of 50-100ml. The day and night temperaturevaries between 11.9 to 20.7 degrees of Celsius. The special climate in Yazd has resulted in beautifulgardens such as, Moshir – o – Almamalek Garden, which is one the most famous and beautifulgardens in Yazd. It is 18000m2 in area and is located in the north-west of Yazd. It was established byMirza Fathollah Khan, Moshir – o – Almamalek in Ghajar era. He was in charge of collecting tax inYazd and when the Governor was absent, he took up the responsibilities. As the elderly people fromYazd say, Yazd was controlled from his residence, i.e., Moshir – o – Almamalek Garden.Material and Method:Literature review and field study were used in this study. This study is descriptive-analytical. Throughthe restoration of the place, current national and international patterns along with Iranian-Islamicarchitectural concepts were used. Cameras like Cannon Power shot S5 IS and Olympus C160 wereutilized during the field study.Result:Except the central building, the other buildings lack foundation. The most preeminent material used ismud-bricks. In the past, drinking water was supplied by subterranean canals (ghanat). It is now,however, supplied by the city water system. The trees in the garden would be fruit bearing, e.g. fig,vine, apple, etc. Other plants such as olive, persimmon, and citrus have recently been cultivated.Discussion:Using elements such as grass, water, and plants during restoration, which constitute the main elementsof ancient Iranian architecture, is vividly observable. This demonstrates the relation between the natureand architecture in the present and past Iran. Transparency, space linkage, organized spaces, spaceintegration, geometry, and symmetry implemented in the garden reflect thought and rationalization inthe Iranian garden establishment, which intentionally and consciously pursued physical and spiritualpeace for human looking for tranquility.

منابع و مأخذ:

1. طلوع آشتیانی. شاهین، تابستان 1385، مبانی حفاظت و احیای باغ های تاریخی، فصل نامۀ آبادی، شمارۀ شانزدهم.


2. امجد. حسین، 1388، باززنده سازی باغ دولت آباد یزد نمونۀ بارزی از یک باغ ایرانی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران علوم و تحقیقات.


3. بهبهانی. هما، 1380، جزوه درس باغ سازی ایرانی مرمت و بهسازی، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران.
   
   
   1. pinheiro. Joao De Deus, 1993, Garden of Historic Interest, European Commission Directorate General X.
   
   
   2. Micoulina. Elena, 1993, The History of Garden and Evolution of The Environment, Historic Garden and Site, ICOMOS Publisher.
   
   


4. خسروی. فخری، 1381، راهکارهای بازسازی و طراحی محوطۀ باغ موزۀ نیاوران، پایان نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.


5. فلامکی. محمد منصور، 1386، باززنده سازی بناها و شهر های تاریخی، چاپ ششم،  انتشارات دانشگاه تهران.


6. مستند سازی باغات یزد، 1385، سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان یزد، شرکت مشاور فرهمند و همکاران.


7. واعظ. عباس، 9/1/1387، از سهامداران هتل باغ مشیرالممالک. مصاحبۀ حضوری توسط حسین امجد.