بررسی پتانسیل پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل برای اکوتوریسم با استفاده از GIS

محورهای موضوعی : آمایش سرزمین

عاطفه کلاته ¹ , زهرا قلیچی پور ² , الهه اکبری ³ , اعظم الهامی راد ⁴

1 - کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری. *(مسوول مکاتبات)
2 - استادیار گروه محیط زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری.
3 - استادیار گروه سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری.
4 - مدرس گروه محیط زیست، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری.

تاریخ دریافت : 1394/11/19 تاریخ پذیرش : 1395/02/29 تاریخ انتشار : 1400/04/01

کلید واژه: پتانسیل یابی, روش AHP, سیستم اطلاعات جغرافیایی, ساریگل, اکوتوریسم,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: توسعه گردش گری در مناطق حفاظت شده، هم برای مدیریت منطقه و هم برای گردش گران مزایای فراوانی به همراه دارد. اما باید این مساله را در نظر داشت که انجام فعالیت های گردش گری بدون برنامه ریزی و مدیریت صحیح و بررسی توان منطقه، می تواند اثرات منفی بر منطقه حفاظت شده و تجارب گردش گران داشته باشد. هدف این مطالعه شناسایی مناطق مناسب و دارای توان، جهت گسترش و توسعه اکوتوریسم در مناطق حفاظت شده است. پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل، به عنوان یکی از مناطق تحت حفاظت کشور، از جذابیت های قابل توجهی برخوردار است.روش بررسی: در این تحقیق با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP و به کارگیری فن GIS به تعیین مناطق مناسب گردش گری پرداخته شده است. معیارهای به کار گرفته شده شامل شکل زمین، اقلیم، زیست گاه حیات وحش، تیپ و تراکم پوشش گیاهی و خاک منطقه می باشد. نقشه توان اکولوژیکی منطقه به روش AHP براساس این معیارها تولید شد. نقشه جذابیت منطقه نیز با برداشت نقاط به وسیله GPS و وزن دهی از طریق پرسش نامه و نرم افزار GIS به دست آمد. سپس این نقشه با نقشه توان اکولوژیکی منطقه، مقایسه و در نهایت مناطق مناسب و مستعد برای گردش گری و اکوتوریسم پهنه بندی شدند.یافته ها: نتایج نشان می دهد که مناطق دارای پتانسیل بسیار بالا در قسمت های شامل غربی، شمال شرقی و جنوب غربی واقع شده است. مناطق با توان بالا هم مناطقی نظیر آبشار ایزی، سد اسفراین، دره گنجدان و دره بیدواز شامل می شوند. در نقشه جذابیت نیز بیش ترین جذابیت مربوط به قسمت های شمالی و بعضی قسمت های جنوبی منطقه مانند آبشار ایزی است. با مقایسه نقشه توان اکولوژیک و نقشه جذابیت، مشخص شد که اکثر مناطقی که دارای جذابیت بالا هستند برای توسعه اکوتوریسم هم دارای توان بالا می باشند. بنابراین، مشخص شد که قسمت های شمالی منطقه، آبشار ایزی و قسمت هایی از پارک ملی، قابلیت توسعه اکوتوریسم را دارند. این مناطق هم دارای توان اکولوژیکی و هم دارای جذابیت برای جذب گردش گر هستند.بحث و نتیجه گیری: توسعه گردش گری در منطقه حفاظتی ساریگل به نفع منطقه و محیط زیست بوده و سبب ارتقای سطح حفاظت و بهره برداری پایدار از استعدادها می گردد. اما بایستی در مناطق تحت حفاظت، حفاظت اولویت اول مدیریتی باشد و کاربری های مجاز دیگر از جمله گردشگری، تنها در صورتی قابل انجام هستند که با اهداف حفاظتی در تعارض نباشند.

چکیده انگلیسی:

Background and Objectives: Tourism development in protected areas creates many benefits for area management as well as the visitors. However, it should be considered that tourism without appropriate planning and management and assessment of the area’s potential can result in negative impacts on the protected area and tourists’ experiences. The aim of this study was to identify suitable areas with potential for the development of ecotourism in protected areas. Sarigol National Park and protected area as one of the protected area in IRAN, involve considerable tourism attractions, so it should be carefully planned for ecotourism development.Method: Since the objective of this research is to identify and zoning suitable areas for ecotourism, analytic hierarchy process (AHP), and GIS technology have been used to determine suitable areas for tourism. The factors used include topography, climate, wildlife habitat, and soil and vegetation type and vegetation density. The ecological map of the region was produced by AHP and the Fuzzy-AHP method by considering these factors. Also, the attraction map area was obtained by GPS points gathering and weighting through a questionnaire and GIS software. Then, by comparing this map and ecological potential map, the appropriate areas have been zoned for ecotourism.  Results: The results show that the areas with very high potential are located in the parts including Northwest, Northeast and Southwest. Areas with high power also include areas such as Easy Waterfall, Esfarayen Dam, Ganjdan Valley and Bidvaz Valley. In the attraction map, the most attractiveness is related to the Northern parts and some Southern parts of the region, such as Easy Waterfall. Comparing the ecological potential map and the attractiveness map, it was found that most of the areas that have high attractiveness also have high potential for ecotourism development. Therefore, it illustrated that there is ability to develop ecotourism in the Northern region of the National Park, Easy waterfall and some areas of national park. These areas also have high ecological power and are attractive for ecotourism development.Discussion and Conclusion: The development of tourism in Sarigol Protected Area is in the interest of the region and the environment and promotes the level of protection and sustainable use of talents. But in protected areas, protection should be the first priority of management, and other permitted uses, including tourism, can only be done if they do not conflict with conservation objectives. 

منابع و مأخذ:

1. Lauros, P. (1999). Encyclopedia of Science, Gotenborgen Press33, 209p.


2. WTO, (1983). Study on tourisms contribution to protecting the environment. World Tourism Organization. Madrid, Spain, 41.


3. Yaghmaian, M., Bita, Tourism in Iran, Tehran, Iran Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts Research Center Publications (in Persian).


4. M., (2008), Guide to Sustainable Tourism Planning and Management in Protected Areas, Tehran, Environmental Protection Agency Publications. (In Persian)


5. Z., Mikaeli Tabrizi. A., Mohammadzadeh M., and Abdi. A., (2011), Evaluation of Golestan National Park Ecotourism Capacity Using Multi-Criteria Evaluation Method and GIS, Journal of Renewable Natural Resources Research, Volume 6, Number 4, pp. 27-37. (In Persian)


6. Alaeddinoglu, F., Selcuk Can, A. (2011). Identification and classification of nature-based tourism resources: western Lake Van basin, Turkey. Procedia Social and Behavioral Sciences 19, pp 198-207.


7. Ahmadi Thani. N., Babaei Kafaki. S. and Mataji, A., (2011), Investigating the Possibility of Ecological Tourism Activities in Ecological of North Zagros Forests Using Multi-Criteria Decision Making, GIS and Remote Sensing, Land Management, Volume 3, Number 4, pp. 45-64. (In Persian)


8. H., Golestani. H., Bijani. M. and Ahdoukhsh. R., (2003). Sarigol National Park and Protected Area, Mashhad, Publications of the General Department of Environmental Protection of Khorasan Province. (In Persian)


9. A. and Firoozehaei, M., (2013), Analysis of Environmental Impacts of Tehran Sample Slaughterhouse by Integrated Alignment Checklist and Hierarchical Analysis Process, Iranian Journal of Natural Resources, Volume 66, Number 1, pp. 23-36. (In Persian)


10. M.J., (2014). Multi-criteria decisions, Tehran, Tehran University Press. (In Persian)


11. Taylor, B.W. (2004). Introduction to Management Science. Pearson Education Inc, New Jersey.


12. Bevilacqua, M., Amore, A., Polonara, F. (2004). A Multi-Criteria Decision approach to Choosing the Optimal Blanching– Freezing System. Journal of Food Engineering 63, 253-263.


13. Salman Mahini. A. R., Riazi B., Naimi. B., Babaei Kafaki. S. and Javadi Larijani. A., (2009), Evaluation of ecotourism potential of Behshahr city based on multi-criteria evaluation method using GIS, Environmental Science and Technology, Volume 11, Number 1, pp. 187-198. (In Persian)


14. Saaty, T, L. (1996). The Analytic Network Process. Pittsburgh: RWS Publications.


15. Taha, A. (2003). Operations Research. Pearson Education Inc. Fayetteville.


16. Kunz, J. (2010). The Analytic Hierarchy Process (AHP). Eagle City Hall Location Options Task Force, 1-25.


17. Moreno, J., Jimenez, M. (2005). A spreadsheet module for consistent consensus building in AHP-group decision making, Group Decision and Negotiation 14, 89–108.


18. Kordi, M. (2008). Comparison of fuzzy and crisp analytic hierarchy process (AHP) methods for spatial multi criteria decision analysis in GIS. University of Gavle Department of Technology and Built Environment, 9p.


19. Bertolini, M., Braglia M. (2006). Application of the AHP methodology in making a proposal for a public work contract, International Journal of Project Management 24, 422-430.


20. Arrowsmith, C. (2002). Modelling Potential for Nature-based Tourism. Nature-based Tourism, Environment and Land Management, 167-179.