مدل تاب‌آوری مدیران مدارس ابتدایی: پژوهشی کیفی بر اساس دیدگاه متخصصان

محورهای موضوعی : آموزش و پرورش

مهدی باقری ¹ , مسعود صادقی ² , محمود ابوالقاسمی ³ , سیف اله فضل الهی قمشی ⁴

1 - دانش‌ آموخته دکتری تخصصی مدیریت آموزشی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
2 - دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.
3 - دانشیارگروه رهبری و توسعه آموزشی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
4 - دانشیار گروه مدیریت آموزشی، دانشکده علوم انسانی ، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/09/11 تاریخ پذیرش : 1400/03/25 تاریخ انتشار : 1401/10/01

کلید واژه: مدارس ابتدایی, مدل کیفی, تاب‌آوری مدیران, رویکرد زمینه‌ای,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف: مدیران مدارس نقش بسیار حیاتی در پیشرفت مدرسه دارند و می‌بایست در رویارویی با چالش‌ها به تاب‌آوری مجهز باشند. بنابراین هدف پژوهش حاضر تدوین مدل تاب‌آوری مدیران مدارس ابتدایی بود. روش شناسی پژوهش: این پژوهش به شیوه کیفی و با استفاده از رویکرد زمینه‌ای انجام‌شد. با روش نمونه‌گیری هدفمند، 12 متخصص روانشناسی تربیتی و مدیریت آموزشی بررسی شدند و داده‌ها تا رسیدن به اشباع نظری با استفاده از مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته گردآوری‌شد. برای بررسی محتوای مصاحبه‌های صورت گرفته، مفهوم‌سازی و استخراج مقوله‌ها از شیوه نظام‌مند استفاده شد. طرح تحقیق نظام‌مند نظریه برخاسته از داده‌ها براستفاده از مراحل تحلیل داده‌ها از طریق کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی تاکید دارد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار MAXQDA2018 استفاده گردید. یافته­ ها: 180 کد اولیه در کدگذاری باز به دست آمد که در کدگذاری محوری بر اساس شباهت موضوعی در 20 دسته موضوعی به ترتیب سلامت جسمانی و روانی، ویژگی‌های شخصیتی سالم، توانائی‌های تاب‌آورانه، اعتقادات و باورهای تاب‌آورانه، ویژگی‌های مثبت شغلی، مدیریت مناسب هیجانات و احساسات، شناخت دقیق و درست نظام آموزشی، ادراک درست از اجزاء نظام آموزشی، تعاملات مثبت و سازنده با اجزاء نظام آموزشی، اعتماد متقابل بین مدیر و اجزاء نظام آموزشی، استفاده بهینه از توانمندی‌های اجزاء نظام آموزشی، شرایط محیطی مناسب، مشورت و مشارکت در تصمیم‌گیری، اقدامات و کارکردهای تاب‌آورانه، تحقق اهداف سازمانی و شغلی، آینده‌نگری و چشم انداز سازمانی، باورها و ارزش‌های معنوی، چالش‌پذیری و تبدیل آن ها به فرصت، مساله‌محوری و مشکل‌گشایی و حمایت مناسب سیستم‌ها و شبکه‌های آموزشی و اجتماعی قرار داده شدند. در مرحله کدگذاری انتخابی، تاب‌آوری مدیران مدارس ابتدایی به‌عنوان متغیر مرکزی یا مقوله اصلی شناخته شد. بحث و نتیجه­ گیری: مدل تاب‌آوری مدیران مدارس ابتدایی می‌تواند نقشه مفهومی ارزشمندی برای هدایت دامنه وسیعی از خدمات نظام آموزشی باشد. در کوشش‌هایی که برای کمک به مدیران مدارس ابتدایی برای مقابله و سازگاری در طول شرایط سخت و بحران‌ها صورت می‌گیرد. یک دیدگاه نظام‌مند درباره تاب‌آوری بسیار حائز اهمیت است.

چکیده انگلیسی:

Introduction:   The purpose of this research was to develop a model of the resilience of primary school principals. research methodology: This research was a qualitative study carried out by applying the grounded theory approach. By purposeful sampling method, twelve experts of educational psychology and educational administration were selected. Semi-structured interviews were conducted until the theoretical saturation was reached. Findings: Data collected were analyzed by MAXQDA 2018. Open coding yielded 180 preliminary codes classified into 20 thematic categories. In selective coding, the resilience of primary school principals was identified as the central phenomenon. Conclusion: The model of the resilience of primary school principals is a valuable conceptual map for directing a wide range of educational provision. Among efforts to support primary school principals in order to cope with hardship and crises, a systematic perspective would be of high importance.

منابع و مأخذ:

1. Allison, E. (2012). The Resilient Leader. Educational Leadership. Vol 64, No4, PP 79-82.


2. Barr, R & Gibson, E. L.(2020). Building the Resilient School: Overcoming the Effects of Poverty With a Culture of Hope, Melbourne : Hawker Brownlow Education.


3. Bayar, A. (2016). Challenges Facing Principals in the First Year at Their Schools. Universal Journal of Educational Research, Vol4, No1, pp 192-199.


4. Bazargan, A. (2020). introduction to qualitative and mixed research methods, Tehran: Didar Publications.[in Persian]


5. Beka, A., & Xafakos, E. (2017). Personality and resilience characteristics of kindergarten principals. Procedings from the 3rd International Symposium on New Issues on Teacher Education.


6. Emamjome, M., Karamat, A. & Saki, R (2017). The Relationship between Reflective Leadership and Primary Schools Effectiveness in Quds City Based on Parsons Model.Journal of New Approaches in Educational Administration,Vol7, No28, pp149-168 .[in persian]


7. Hadden, J. (2019). Leadership Resiliency with Rural Superintendents. PhD Thesis on philosophy, Unpublished. Auburn University.


8. Imanizadeh, Q & Malekahmadi, F.(2018). Investigating the role model of the teacher in helping to increase resilience and tolerance of students Based on social learning theory and providing simple and practical solutions, Journal of Modern Advances in Psychology, Educational Sciences and Education. Vol 1, No, 5. PP 9-19 .[in persian]


9. Khanifar, H., Naderi bani, N., Ebrahimi, S. A., Fayazi, M., & Rahmati, M. H.(2020). Principals: Competence, knowledge, ability and skills and model presentation, Journal of new approach in educational administration. Vol 11, No 45. PP 1-30.


10. Kardan, s., Momeni, K., Nouri pourliavali, R., Mahdian, M. J. & Alikhani, N (2017). The relationship between self-efficacy and resilience with the effectiveness of high school principals. Jounal of career & organization counseling. Vol8, No2, pp124-138.[in persian]


11. Mashayekhi, Z., Nadi, M. A. & karimi, F (2020). provide a model for successful elementary school leadership based on grounded theory (GT). New Approaches in Educational Administration,Vol11,No44, pp181-210 .[in persian]


12. Maulding, W. S., Peters, G. B., Roberts, J., Leonard, E., & Sparkman, L. (2012). Emotional intelligence and Resilience as Predictors of leadership in school administration. Journal of leadership studies,Vol 5, No4, pp20-29.


13. Miller, A. D. (2016). Are resilient principals more committed to their work? A quantitative study of resilience and work commitment among principals in Pennsylvania. PhD Thesis on educational in leadership and administration, Unpublished. Point university.


14. Mohseni, R. (2014). Efficacy of teaching resiliency on symptoms reduction on anxiety of adolescence with heart disease. M.S Thesis on General psychology, Unpublished. Razi university. [in persian]


15. Nishikawa, Y. (2006). Thriving in the face of adversity: Perceptions of elementary school principals. PhD Thesis on Education in Organizational Leadership, Unpublished. University of la verne.


16. Ozmusul, M. (2017). We Need Resilient School Leaders in the face of Chaos and Complexity. Education Reform Journal. Vol2,No2,pp 17-25.


17. Reed, D. E. (2018). Resilient Educational Leaders In Turbulent Times: Applying The Leader Resilience Profile ® To Assess Resiliency In Relationship To Gender And Age. journal of educacao cultura & comunicacao. Vol10, No.2, pp.119-134.


18. Sadeghi, M., Fatehizadeh, M., Ahmadi, A., Bahrami, F. & Etemadi, O (2014). Developing a Model of Healthy Family based on an Explorative Mixed Method Research. Journal of family and Psychology. Vol1, No1, pp:29-40. [in persian]


19. Sadeghi, M (2013). providing a native model of healthy family and investigating the effects of its training on family health, family functioning and marital quality, PhD Thesis on Counseling, Unpublished. University of Isfahan. [ in persian]


20. Sardar, H., & Galdames, S. (2018). School leaders’ resilience: does coaching help in supporting headteachers and deputies?, Coaching: An International Journal of Theory, Research and Practice, Vol11,No,1,pp46-59.


21. Shelton, C.D., Hein, S.D. & Phipps, K.A. (2021). "Positive and proactive leadership: disentangling the relationships between stress, resilience, leadership style and leader satisfaction/well-being", International Journal of Organizational Analysis, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/IJOA-05-2020-2221


22. Simon, S., & Gibson, M. T. (2019). Principal resilience and vitality in extremis: The scenario of involuntary occupational dissolution, International Journal of Educational Management, Vol33, No,4, pp.709-720.


23. Stark, A. E.(2020). The Relationship Between Authentic Leadership and Resilience, Moderated by Coping Skills. PhD Thesis on Industrial/Organizational Psychology, Unpublished. Seattle Pacific University.


24. Vashani, A., mosavi, F., Eslampanah, M. & Karam Afrooz, M . J(2020). Designing the Model of Strategic Thinking for Educational Managements by Mixed Method. Journal of New Approaches in Educational Administration,Vol11,No,44, pp181-210 .[in persian]


25. Wescott, P.(2018). The Role of Resilience among K-12 Principals and Administrators Leading Transformational Change, PhD Thesis on Education, Unpublished. Seattle Pacific