مدیریت منابع و مهندسی افکار عمومی در بازنمایی شهادت و انتحار در سینما: مطالعه تطبیقی در سینمای ایران و هالیوود پس از یازده سپتامبر
محورهای موضوعی : منابع انسانی
محمد رضا قائدی
1
*
,
میر امین جواهری کوهی
2
,
صمد ظهیری
3
1 - دانشیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل،دانشگاه آزاداسلامی،شیراز،ایران
2 - دانشجوی دکترای گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
3 - استادیار علوم سیاسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
کلید واژه: مدیریت منابع نمادین, شهادت, انتحار, مشروعیت خشونت, سینمای ایران, هالیوود, یازده سپتامبر,
چکیده مقاله :
در جهان معاصر، رسانه‌ها به‌ویژه سینما، به‌مثابه یکی از مهم‌ترین منابع نمادین، نقشی محوری در مدیریت افکار عمومی و بازتولید نظم گفتمانی ایفا می‌کنند. این مقاله با تمرکز بر مفهوم مرگ داوطلبانه (شهادت/انتحار) و با هدف تحلیل نحوه‌ی بهره‌گیری از منابع نمادین در چارچوب سیاست‌های فرهنگی، به مطالعه‌ی تطبیقی سینمای جمهوری اسلامی ایران و هالیوود در دوره‌ی پس از یازده سپتامبر می‌پردازد. چارچوب نظری پژوهش، تلفیقی از سطوح اجتماعی‌ـ‌فرهنگی، پدیدارشناسانه و گفتمانی‌ـ‌ایدئولوژیک است. روش تحقیق کیفی و مبتنی بر نمونه‌گیری هدفمند بوده و فیلم‌های شاخصی از دو نظام سینمایی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. یافته‌ها حاکی از آن است که در سینمای ایران، شهادت به‌مثابه کنشی متعالی، فداکارانه و مبتنی بر ارزش‌های دینی و هویت ملی بازنمایی می‌شود، در حالی‌که انتحار کنشی فردگرایانه، نامشروع و مطرود ترسیم می‌گردد. در مقابل، هالیوود با ترسیم تقابل میان قهرمان/شهید آمریکایی و انتحارکننده‌ی خاورمیانه‌ای، به بازتولید گفتمان امنیت ملی و مدیریت برداشت‌های عمومی می‌پردازد. این مقاله نشان می‌دهد که مرگ داوطلبانه در هر دو نظام سینمایی، به‌مثابه ابزاری روایی در خدمت مشروع‌سازی خشونت، ترسیم مرزهای هویتی، و هدایت عواطف جمعی عمل می‌کند. بدین‌ترتیب، سینما به‌مثابه نهادی فرهنگی، نقشی کلیدی در مدیریت منابع نمادین در نظام‌های قدرت و حکمرانی ایفا می‌نماید.
In the contemporary world, media, particularly cinema, as one of the most significant sources of symbolic meaning, plays a central role in managing public opinion, shaping collective perceptions, and reproducing discursive orders. This article, focusing on the concept of voluntary death (martyrdom/suicide) and aiming to analyze the use of symbolic resources within the framework of cultural policies, conducts a comparative study between the cinema of the Islamic Republic of Iran and Hollywood cinema in the post-9/11 era. The theoretical framework of this research integrates socio-cultural, phenomenological, and discursive-ideological approaches. The research method is qualitative, based on purposive sampling and the selection of key films within the two aforementioned cinematic systems. The findings indicate that in Iranian cinema, martyrdom is represented as a sublime, self-sacrificial act rooted in religious values and national identity, whereas suicide is portrayed as an individualistic, reprehensible act devoid of moral and social legitimacy. In contrast, Hollywood cinema, by constructing a dichotomy between the "American martyr-hero" and the "Middle Eastern suicide terrorist," contributes to the reproduction of the national security discourse, the stabilization of identity boundaries, and the shaping of public perceptions regarding violence and its legitimacy. This comparative study demonstrates that the representation of voluntary death in both discourses is not a reflection of a universal reality, but rather a discursive construct that serves to symbolically organize the social and political order. In this context, cinema, as a cultural and ideological institution, plays an influential role in managing symbolic resources within systems of power and governance.
Ahmadi, S. B., Mozaffari, A., & Mahdizadeh, S. M. (2017): Baznamayi-ye mafahim-e isar va shahadat dar sinema-ye defa-e moqaddas: Tahlil-e moghayese'i-ye film-e Parvaz dar Shab va Oghabha. Motale'at-e Melli, 18(2), 45–62.
Corbin, H. (2013): Falsafe-ye Irani va falsafe-ye tatbighi. Trans. Tabatabaei. Tehran: Nashr-e Minou-ye Kherad.
Davari Ardakani, R. (2012): Falsafe-ye tatbighi chist?. Tehran: Entesharat-e Elmi.
Kaufar, A., & Chamrou, A. (2020): Padidārshenasi. Trans. N. Momeni. Tehran: Nashr-e Pegah-e Rouzegar-e No.
Mazandarani, H., Mazidi Sharafabadi, A. M., & Afshani, S. A. (2021): Tarahi va tadvin-e model-e erteqa-ye tolidat-e sinema-ye defa-e moqaddas ba roykard-e nazariye-ye zamine’i. Motale'at-e Miyan-Reshtei-ye Ertebatat va Resaneh, 4(11), 129–150.
Mortezavi-Qohi, F., & Monadi, M. (2010): Defa-e moqaddas dar gozar az sinema-ye Iran. Motale'at-e Farhangi va Ertebatat, 5(25), 127–145.
Naghibi Esfahani, M. S., & Esfandiari, Sh. (2018): Tabyin-e sakhtargara'yane-ye sinema-ye defa-e moqaddas: Motale'e-ye moradi-ye Mohajer va Leili ba Man Ast. Motale'at-e Miyan-Reshtei dar Resaneh va Farhang, 8(15), 219–241.
Saeidinejad, M. (2018): Baznamayi-ye mo'allefeh-ha-ye hoviyyat-e enqelabi dar shakhsiat-ha-ye film-ha-ye Ebrahim Hatamikia. Motale'at-e Miyan-Reshtei dar Resaneh va Farhang, 8(15), 242–265.
Salemi Miandehi, F. (2013): Tahlil-e mohtava-ye sinema-ye defa-e moqaddas ba tavajjoh be farhang-e isar va shahadat (MA Thesis): University of Tehran.
Shokoohi, M., & Eskandari, M. (2022): En'ekas-e 'amal kard-e sinema-ye defa-e moqaddas dar adabiat-e elmi: Moruri nezammand bar asar-e sinema-i-ye defa-e moqaddas. Motale'at-e Defa-e Moqaddas, 8(2), 1–25.
Soleymani Ameli, H. (2010): Falsafe-ye tatbighi va tatbigh-e falsafi. Tehran: Entesharat-e Elmi va Farhangi.
منابع انگلیسی
Alsultany, E . (2012): Arabs and Muslims in the Media: Race and Representation after 9/11, New York University Press.
Berger, P. L., & Luckmann, T. (1966): The social construction of reality: A treatise in the sociology of knowledge. New York: Anchor Books.
Bjørgo, T., & Ravndal, J. A. (2019). Extreme-right violence and terrorism: Concepts, patterns, and responses. International Centre for Counter-Terrorism. Vol. 14, No. 3, 87-97.
Buc, P. (2015): The Dangers of Ritual: Stories of Martyrdom and Masculinity in the Age of the Crusades. Princeton University Press.
Durkheim, E. (1897): Le suicide: Étude de sociologie. Paris: Félix Alcan
Foucault, M. (1971): L’ordre du discours [The order of discourse]. Gallimard.
Foucault, M. (1980): Power/knowledge: Selected interviews and other writings 1972–1977 (C. Gordon, Ed.): Pantheon Books.
Ghafourani, M. (2018): Enemies Changing Faces: Hollywood’s Representation of Terrorism. Critical Media Studies, 12(2), 89–110.
Hall, S. (1997): Representation: Cultural representations and signifying practices. Sage Publications.
Hartney, J. (2013): Why Do Muslims Commit Suicide in Films? Journal of Islamic Studies, 24(2), 201–220.
Herman, E. S, & Chomsky, N. (2008): Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media, Bodley Head
Institute for Economics & Peace. (2023): Global terrorism index 2023. https://reliefweb.int/report/world/global-terrorism-index-2023
Institute for Economics & Peace. (2024): Global terrorism index 2024. https://reliefweb.int/report/world/global-terrorism-index-2024
Keats, J., & Lewis, R. (2018): Suicide, Martyrdom, and Violence: Religious Perspectives on Voluntary Death. Journal of Religious Ethics, 46(3), 345–362.
Kellner, D. (1995): Media culture: Cultural studies, identity and politics between the modern and the postmodern. Routledge.
Khatib, L. (2006): Filming the Middle East: Politics and Representation in Cinema, I.B. Tauris.
Khosronejad, P. (2012): Iranian Sacred Defense Cinema: Religion, Martyrdom, and National Identity. Tehran: Cultural Studies Press.
Luckmann, T., & Schutz, A. (1974): The structures of the life-world. Evanston, Northwestern University Press.
Mack, A. (2017): Film as a mirror of evolving consciousness: The politics of representation, the power of social media, and shifting landscapes (Doctoral dissertation, California Institute of Integral Studies), ProQuest.
Merari, A., et al. (2010): Personality Characteristics of Suicide Terrorists and Organizers. Journal of Political Psychology, 31(3), 357–376.
Merleau-Ponty, M. (1964): Sense and Non-Sense. (H. L. Dreyfus & P. A. Dreyfus, Trans.): Northwestern University Press. (Original work published 1948):
Miller-Idriss, C. (2020): Hate in the homeland: The new global far right. Princeton University Press.
Ottenheijm, E. (2017): The Body of the Martyr: From Early Christian Narratives to Contemporary Jihadist Discourse. In J. R. Timmerman, C. J. M. van der Poel, & E. J. van der Knaap (Eds.), Martyrdom, Memory, and the Making of Communities: Early Christian, Medieval, and Modern Perspectives (pp. 219–238): Routledge.
Miller, D., & Shamsie, J. (1996): The resource-based view of the firm in two environments: The Hollywood film studios from 1936 to 1965. Academy of Management Journal, 39(3), 519–543. https://doi.org/10.2307/256654
Oldendick, R. W., & Birds, W. D. (2011). Media effects in times of crisis: Elite opinion and public attitudes. Political Communication, 28(2), 135–151.
Said, E. W. (1978): Orientalism. Pantheon Books.
Shaheen, J. G. (2001): Reel bad Arabs: How Hollywood vilifies a people, Interlink Publishing.
Simmons, D. (2015): The Media War on Terror: Analyzing Suicide Bombing Coverage in the U.S. Master’s thesis, Columbia University.
Sobchack, V. (1992): The address of the eye: A phenomenology of film experience, Princeton University Press.
Taylor, C. (2007): A Secular Age. The Belknap Press of Harvard University Press.
Wittmann, M. (2024): Ciné-martyrographies: Media techniques of witnessing in Iranian cinema. British Journal of Middle Eastern Studies, 51(2), 316–335.
Žižek, S. (2002): Welcome to the Desert of the Real! Five Essays on September 11 and Related Dates, The New Press.