ارائه الگوی بومی دولت الکترونیک در ایران ـ مطالعه‌ای در وزارت ورزش و جوانان

محورهای موضوعی :

سحر فامیل زارع ¹ , ابوالحسن فقیهی ² , رضا نجف بیگی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد، گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 - استاد، گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/03/22 تاریخ پذیرش : 1402/06/26 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: دولت الکترونیک, وزارت ورزش, مدل بومی,

چکیده مقاله :

دولت الکترونیکی با اینکه می‌تواند یک گام اساسی برای پیشبرد اهداف دولت‌ها باشد، با چالش‌هایی نیز در مسیر اجرا روبرو است. اگر دولتها نتوانند خدمات الکترونیکی را بطور یکنواخت، در اختیار عموم جامعه قرار دهند، منجر به شکاف طبقاتی در جامعه و در نهایت نارضایتی مردم خواهد شد. این به مفهوم انکار دولت الکترونیکی نیست بلکه تاکیدی است بر برنامه‌ریزی دقیق‌تر، که در عصر دیجیتال اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد. هدف این پژوهش، ارائه الگوی بومی دولت الکترونیک در ایران می‌باشد. به این منظور در ابتدا با بررسی ادبیات تحقیق، چارچوب نظری تحقیق تدوین گردید و مدل مفهومی پژوهش ارائه و فرضیات تحقیق تدوین شدند. به منظور آزمون فرضیات، جامعه آماری شامل نخبگان ستاد وزارت ورزش و جوانان، در نظر گرفته شدند. به صورت نمونه‌گیری در دسترس پرسشنامه‌هایی که روایی و پایایی آنها تایید شد بین 131 نفر از نمونه آماری توزیع و با توجه به عدم نرمال بودن توزیع داده‌ها، از روش حداقل مربعات جزیی و نرم‌افزار اسمارت پی ال اس 3 برای تحلیل‌های آماری استفاده شد. بر اساس مقادیر معنی‌داری مربوط به فرضیات، هر شش فرضیه تایید شدند. میزان تأثیر عوامل مدیریتی بر اجرای دولت الکترونیک برابر با 0.608، میزان تأثیر عوامل نیروی انسانی بر اجرای دولت الکترونیک برابر 0.658، میزان تأثیر عوامل فنی بر توسعه اجرای دولت الکترونیک برابر با 0.671، میزان تأثیر عوامل اقتصادی بر اجرای دولت الکترونیک برابر با 0.627، میزان تأثیر عوامل محیطی بر اجرای دولت الکترونیک برابر با 0.661 و میزان تأثیر عوامل سازمانی بر اجرای دولت الکترونیک برابر با 0.692 حاصل شد.

چکیده انگلیسی:

Even though the electronic government can be a basic step to advance the goals of governments, it also faces challenges in the way of implementation. If the governments cannot provide electronic services uniformly to the general public, it will lead to a class divide in the society and ultimately people's dissatisfaction. The purpose of this research is to present the native model of e-government in Iran. For this purpose, first by reviewing the research literature, the theoretical framework of the research was developed, and the conceptual model of the research was presented and the research hypotheses were developed. In order to test the hypotheses, the statistical population including the elites of the headquarters of the Ministry of Sports and Youth were considered. Based on available sampling, questionnaires whose validity and reliability were confirmed were distributed among 131 people from the statistical sample and due to the non-normality of data distribution, partial least squares method and SmartPLS3 software were used for statistical analysis. Based on significant values, all six hypotheses were confirmed. The influence of managerial factors on the implementation of e-government equal to 0.608, human resources factors on the implementation of e-government equal to 0.658, technical factors on the development of e-government implementation equal to 0.671, economic factors on the implementation of e-government equal to 0.627, environmental factors on the implementation of e-government equal to with 0.661 and organizational factors on the implementation of e-government equal to 0.692.

متن کامل:



مجله مدیریت توسعه و تحول54 (1402)

ارائه الگوی بومی دولت الکترونیک در ایران 

سحر فامیل زارع1، ابوالحسن فقیهی2،*، رضا نجف‌بیگی3

1دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران (عهده‌دار مکاتبات)

3استاد، گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت: خرداد 1402، اصلاحيه: شهریور 1402، پذیرش: مهر 1402

 

 

چكيده

دولت الکترونيکي با اين که مي­تواند يک گام اساسي براي پیشبرد اهداف دولت­ها باشد، با چالش­هایی نیز در مسیر اجرا روبرو است. اگر دولت­ها نتوانند خدمات الکترونيکي را به صورت يکنواخت و قابل دسترس، در اختيار عموم افراد جامعه قرار دهند، دولت الکترونيکي منجر به شکاف طبقاتي بيش­تر در جامعه و در نهايت نارضايتي مردم و افزايش مشکلات خواهد شد. البته اين به مفهوم انکار دولت الکترونيکي نيست بلکه تاکيدي است بر برنامه­ريزي دقيق‌تر براي اين امر مهم، که در عصر ديجيتال اجتناب ناپذير به نظر مي­رسد. هدف این پژوهش، ارائه الگوی بومی دولت الکترونیک در ایران بر اساس مطالعه‌ای در وزارت ورزش و جوانان می‌باشد. به این منظور در ابتدا با بررسی ادبیات تحقیق و پیشینه پژوهش، چارچوب نظری تحقیق تدوین گردید. بر اساس این چارچوب، مدل مفهومی پژوهش ارائه و فرضیات تحقیق نیز تدوین شدند. به منظور آزمون فرضیات تحقیق، جامعه آماری شامل نخبگان و مدیران ستاد مرکزی وزارت ورزش و جوانان، در نظر گرفته شدند. به صورت نمونه‌گیری در دسترس پرسشنامه‌هایی که روایی و پایایی آنها تایید شد بین 131 نفر از نمونه آماری توزیع شده و با توجه به عدم نرمال بودن توزیع داده‌ها، از روش حداقل مربعات جزیی و نرم‌افزار اسمارت پی ال اس 3 برای تحلیل‌های آماری استفاده شد. بر اساس مقادیر معنی‌داری مربوط به فرضیات، هر شش فرضیه تایید شدند. میزان تأثیر عوامل مدیریتی بر اجرای دولت الکترونیک برابر با 608/0، میزان تأثیر عوامل نیروی انسانی بر اجرای دولت الکترونیک برابر 658/0، میزان تأثیر عوامل فنی بر توسعه اجرای دولت الکترونیک برابر با 671/0، میزان تأثیر عوامل اقتصادی بر اجرای دولت الکترونیک برابر با 627/0، میزان تأثیر عوامل محیطی بر اجرای دولت الکترونیک برابر با 661/0 و میزان تأثیر عوامل سازمانی بر اجرای دولت الکترونیک برابر با 692/0 حاصل شد.

 

واژه‌های اصلی: دولت الکترونیک، وزارت ورزش و جوانان، مدل بومی.

 

1-                      مقدمه

توسعه و كاربری فناوری اطلاعات در بخش دولتی با هدف استقرار دولت الکترونيک آغازگر مرحله جدیدی از حيات مدیریت بخش عمومی است، كه از واپسين سال‌های هزاره دوم ميلادی مورد توجه تئوری‌پردازان و كارگزاران بخش عمومی بسياری از كشورهای جهان قرار گرفته است و دولت‌ها در تلاش هستند با استقرار آن گام مهمی در راستای حركت به سوی جامعه اطلاعاتی بردارند [17]. دولت الکترونيک به عنوان یک ابتکار عمل جدید در صدد است زمينه دسترسی شهروندان به خدمات عمومی را از طریق قابليت‌های فناوری اطلاعات فراهم سازد و روابط مدیریت دولتی و شهروندان را به گونه‌های جدید پایه‌ریزی كند [4]. در جهان امروز نقش مستقيم فناوري اطلاعات و ارتباطات در زندگي انسان­ها بر کسي پوشيده نيست، تا آنجاييکه کشورها براي ارتقاء در کليه زمينه­هاي اجتماعي،‌ فرهنگي، اقتصادي و سياسي از فناوري­هاي نوين ارتباطي و اطلاعاتي به عنوان ابزار بهره جسته و تلاش مي­کنند در اين رقابت از هم پيشي بگيرند. دولت‌ها در صددند با الکترونيکي کردن فرآيندهایي که منجر به ارائه خدمات به شهروندان می­شوند، در کوتاه‌ترين بازه زماني و ساده‌ترين حالت ممکن خدمات خود را به مردم ارائه دهند. در اين ميان برخي از سازمان­ها همسو با نياز جامعه در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات رشد نکرده و انتظارات محيط پيرامون خود را برآورده نمي­سازند [18]. دولت الکترونيکي را مي­توان چنين تعريف کرد : به کارگيري ابزار فناوري اطلاعات در بخش­هاي مختلف دولت به منظور افزايش بهره­وري و ارتقا سطح خدمات­رساني که مهم­ترين نتيجه استفاده از این ابزار، افزايش رضايت مردم خواهد بود مشروط بر آنکه پياده‌سازي دولت الکترونيکي به طور صحيح و با موفقيت صورت گيرد [32]. به عبارت ديگر، دولت الکترونيکي با اين که مي­تواند يک گام اساسي براي پیشبرد اهداف دولت‌ها باشد، با چالش­هایی نیز در مسیر اجرا روبرو است. اگر دولت­ها 

[e-mail]*

ا نتوانند خدمات الکترونيکي را به صورت يکنواخت و قابل دسترس، در 

ختيار عموم افراد جامعه قرار دهند، دولت الکترونيکي منجر به شکاف 

طبقاتي بيش­تر در جامعه و در نهايت نارضايتي مردم و افزايش مشکلات خواهد شد. البته اين به مفهوم انکار دولت الکترونيکي نيست بلکه تاکيدي است بر برنامه­ريزي دقيق­تر براي اين امر مهم، که در عصر ديجيتال اجتناب ناپذير به نظر مي­رسد [27].

بکارگیری دولت الکترونيکي با وجود مفهومي ساده، مشکلات زيادي براي دولت­ها دارد. مشکل اصلي در روش طراحي نيست بلکه ارايه خدمات به روش مناسب، معضل اول دولت­هاست. دولت­ها بايد به عنوان يک مجموعه، قادر باشند اطلاعات ديجيتالي را به خوبي دريافت کنند و زمينه­هاي فني لازم را براي ارتباطات واحدهاي مختلف کشوري با همديگر و همکاري بخش خصوصي و دولتي فراهم سازند. مشکل ديگري که وجود دارد، فرهنگ و ذهنيت مردم است. تغيير ذهنيت و فرهنگ سنتي در مورد استفاده از خدمات، هزينه زيادي خواهد داشت. فراهم کردن فضاي مناسب، دور نگه داشتن آن از استفاده­هاي نامناسب و فقدان تخصص لازم در همسو شدن با تغييرات سريع در فناوري اطلاعات از مشکلات ديگر به حساب مي­آيد [16]. دومين معضل اساسي دولت­ها، ايجاد روش­هاي قانوني مناسب براي تجارت الکترونيکي است، چرا که دنيا در حال حاضر به سمت اقتصاد جهاني ديجيتال حرکت مي­کند. با اين وضعيت، هرگونه مغايرت قانوني در تجارت­ بين­المللي بيشتر نمود پيدا مي­کند. در اين مسير، دولت­ها با مشکل مربوط به ماليات بر تجارت الکترونيکي و نحوه کنترل آن، امضاي الکترونيکي قراردادهاي تجاري و کنترل بر برنامه­هاي رمزنويسي قوي مواجه هستند [16]. سومين معضل اساسي دولت­ها که به نوعي يک مشکل بالقوه به حساب مي­آيد، نيازمندي روزافزون به دموکراسي و عدم استفاده دمکراتيک از سيستم­هاي ديجيتالي است. با افزايش اقتصاد ديجيتالي، فناوري از ديدگاه مردم سالارانه، خنثي يا از آن به غلط استفاده مي­شود و در نتيجه تنوع را از بين برده و مردم را تشويق مي­کند تا بر اساس روش­هاي جديد جهاني تعامل کنند [16]. دولت الکترونيکي حاصل تغييرات فني، به خصوص فناوري اطلاعات از يک طرف و انطباق سازماني با تغييرات عصر اطلاعات و ديجيتال از طرف ديگر است. در صورت پذيرش تفکر مديريت استراتژيک در حوزه دولتي، فلسفه دولت الکترونيکي به راحتي براي کارگزاران و بوروکرات­ها قابل هضم خواهد بود [29]. البته دولت الکترونيک همانطور که تشريح شد، ابعاد مختلفي نظير مشتري‌مداري، کيفيت، کارايي، اثربخشي، انعطاف‌پذيري، استفاده از توانمندي­ها و مهارت­هاي بخش خصوصي در بخش دولتي و به کارگيري مکانيسم‌هاي بازار را در بر مي­گيرد [28]. بنابراین توسعه روزافزون فناوري اطلاعات تمامي جنبه‌هاي مختلف جامعه را با چالش تغيير رو به رو نموده است. يكي از اين جنبه‌هاي مهم جامعه، خدمات عمومي و دولتي آن مي‌باشد. دولت‌ها در حال تلاش براي تغيير خدمات خود براي متمركز ساختن بيشتر آن بر شهروندان و شركاي تجاري خود مستقيما از طريق اينترنت هستند. مدل‌هاي مختلفي براي آسيب‌شناسي اجراي دولت الكترونيك توسط پژوهشگران ارايه داده شده است. اين مدل‌ها به طور خاص براي رهنمود اجرا و توسعه برنامه‌هاي كاربردي دولت الكترونيك در مرحله‌اي بسيار پيشرفته طراحي شده‌اند [15]. مزيت داشتن رويكرد مرحله بسيار پيشرفته توانمندسازي دولت براي اندازه گيري پيشرفت و همچنين توليد نيرويي است كه متعاقبا قابل نگهداري و افزايش است [14]. بر اساس نقشه راه اصلاح نظام اداری مبتنی بر سیاست­های کلی نظام اداری کشور به عنوان سند راهبر مبتنی بر اسناد فرادست، مطالعات نظری و تطبیقی و بررسی روندهای اجرایی برنامه­های کشور، توسعه دولت الکترونیک و هوشمندسازی اداری به عنوان یکی از ده برنامه اجرایی در نظر گرفته شده است و در آخرین ارزیابی شاخص­های این حوزه که هر ساله توسط سازمان اداری و استخدامی کشور صورت می‌پذیرد رشد محسوسی در تحقق اهداف تبیین شده ملاحظه گردیده است؛ این درحالی است که متناسب با این رشد، میزان رضایتمندی مردم از دریافت خدمات دستگاه‌های اجرایی افزایشی نداشته است؛ از سوی دیگر با توجه به اینکه در آخرین گزارش نتایج ارزیابی که بر اساس عملکرد دستگاه­های اجرایی در سال 1397 از سوی سازمان اداری و استخدامی کشور منتشر شده است، وزارت ورزش و جوانان رتبه پنجم را در شاخص میزان رضایت‌مندی مردم دریافت نموده است؛ لذا محقق در صدد است با بررسی موردی وزارت ورزش و جوانان اطلاعات زمینه­ای برای برنامه­ریزی در راستای ارتقاء بکارگیری دولت الکترونیک در سطح جامعه و افزایش رضایتمندی مردم فراهم نماید.

با این توضیحات، می­توان گفت انجام پژوهش حاضر، از دو جنبه دارای ضرورت و اهمیت می­باشد :

ـ از  لحاظ نظری، انجام این تحقیق می­تواند خلاء مطالعاتی مشهود در زمینه شناخت آسیب­های دولت الکترونیک در ایران و ارائه مدل بلوغ دولت الکترونیکی را تا حدودی پوشش داده و مدلی بومی برای چنین حوزه‌ای ارائه کند تا از این پس محققان آتی بتوانند با تکیه بر مدل این تحقیق، به توسعه آن و کشف روابط جدید در حوزه بکارگیری دولت الکترونیک در سطح جامعه بپردازند.

ـ از لحاظ عملی، نیز انجام این تحقیق می­تواند به مدیران و دست‌اندرکاران دولت الکترونیک در سطح جامعه کمک نماید تا با شناخت دقیق و موشکافانه از فرآیند و عوامل اثرگذار و اثرپذیر در حوزه اجرای دولت الکترونیک، مدیریت بهتری در این زمینه داشته و با اشاعه هر چه بیشتر این فناوری در امور تحت مدیریت خود، ضمن جلب اعتماد بیشتر و بهتر آحاد جامعه، به صورت اثربخش­تر و کارآمدتر خدمات دولت را به شهروندان ارائه نمایند. بنابراین موضوعات مرتبط با آسیب‌شناسی اجرای دولت الکترونیک در سطح جامعه که نوعاَ مشابه سایر سازمان‌ها نیست این موضوع، موضوعی نو است. بنابر مطالب فوق، مساله اصلی تحقیق را به این صورت می توان بیان نمود که الگوی بومی دولت الکترونیک با بررسی وزارت ورزش و جوانان به چه صورتی است؟

2-                      مرور مبانی نظری و پیشینه پژوهش

فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک تکنولوژی فراگیر بر ابعاد مختلف زندگی ما تاثیر گذاشته و تنوع دامنه تغییرات ناشی از آن، الگوهای زندگی، آموزش، مدیریت، کسب و کار، حمل و نقل، تفریحات، سرگرمی و دولت را در بر گرفته است [11]. رشد فزاینده‌ی تکنولوژی‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات فرصت‌ها و تهدیدهای بسیاری را پیش روی دولت‌ها قرار داده است. فرصت از اینرو که دولت‌های پیشرو با ایجاد تغییرات بنیادی و زیرساختی در بدنه‌ی خود راه را برای ارائه‌ هر چه بهتر خدمات به شهروندان فراهم می‌سازند، و از سوی دیگر برای دولت‌هایی که در تحول تکنولوژی‌های نوین اطلاعاتی، ضعیف‌تر عمل کرده‌اند، این ضرورت و الزام را پیش آورده است که در زمان کوتاهی خود را با تغییرات شگرف زیرساختی، سازگار سازند ]38[. در واقع امروزه مفاهیمی چون قدرت و اقتدار در زیر سایه فناوری‌های نوین اطلاعاتی معنا پیدا کرده‌اند و بی توجهی به آن به معنای نداشتن جایگاهی مناسب در عرصه اطلاعات خواهد بود. چرا که قدرت به عنوان شرط و محدودکننده سیاست، فرهنگ و اقتدار با ساخت‌های شکل دهنده به این موارد سروکار دارد، عدم به کارگیری تکنولوژی‌های نوین وجهه کشورها را دگرگون می‌کند. افزایش اختیارات کارکنان از طریق دسترسی به اطلاعات، بهبود ارتباطات سازمانی، افزایش دقت و شفافیت در کارها، رشد درآمد و کاهش هزینه‌ها، بهبود مشارکت اجتماعی و همچنین ارتقای کارایی سیستم‌های اقتصادی همه مزایا و امکاناتی هستند که جز با فناوری اطلاعات و ارتباطات امکان پذیر نیستند [10]. از سوی دیگر دولت‌ها در سراسر جهان تحت فشار جهانی شدن سریع، تغییرات مالی، اجتماعی و فناوری برای ارائه خدمات شهروند محور، کارآمد، شفاف، مؤثر و بدون وقفه و در هر زمان قرار دارند. در این حال پذیرش فناوری، کارآمدترین راه برای ادغام بخش دولتی و خصوصی و ارائه خدمات با مسئولیت‌پذیری، شفافیت و کارایی است. لیکن این کار برای کشورهای در حال توسعه، اقدام ساده‌ای نیست [23]. گروهی از نویسندگان دولت الکترونیک را اینگونه تعریف کرده‌اند؛ استفاده از تکنولوژی اطلاعات جهت تسهیل و تسریع در ارائه خدمات به شهروندان با استفاده از ساختارهای غيرسلسله مراتبی، غيرخطی و دو طرفه بر خلاف ساختارهای سنتی كه سلسله مراتبی، خطی و یک طرفه‌اند. این نویسندگان معتقدند دولت الکترونیک در واقع ابزاری است جهت اجرای الگوهای سودمند برای شهروندان، صنعت، كاركنان و سایر ذینفعان باهدف جهت‌دهی به تعاملات برخط كسب و كار به گونه‌ای كه كاربران قادر باشند با روشی آسان به خدمات دسترسی پيدا كنند [24] [29].

برخی دیگر از محققین معتقدند دولت الکترونیک با تغيير سازمانی و افزودن مهارت‌های جدید در جهت بهبود ارائه خدمات دولتی از یک سو و با ایجاد فرآیند دموكراتيک و حمایت قوی در راستای خط مشی‌های عمومی، در سوی دیگر و تركيب این دو تغییر در کنار هم، روش نوینی در سازماندهی و ارائه خدمات و اطلاعات ارائه نموده است [25] [9].  دولت الکترونیک را عامل مهمی در افزایش دموکراسی می‌دانند و آن را بدین‌صورت تعریف می‌نمایند: دولت الکترونيک فضایی برای تعاملات قوی مبتنی بر آزادی، شفاف‌سازی و بحث و مطالعه منطقی جهت ایجاد درک از دیدگاه‌های متفاوت و ارتقاء توافقات مستدل بر موضوع‌های سياسی می‌باشد که در آن مدیران دولتی با شهروندان از طریق اینترنت، پست الکترونيکی، ویدئو كنفرانس و سایر روش‌های دیجيتالی ارتباط برقرار می‌كنند.

در سنوات اخیر صاحب‌نظران، تعاریف جدیدتری از دولت الکترونیک ارائه داده‌اند که عبارت است از :

تعدادی از نویسندگان دولت الکترونیک را اینگونه تعریف کرده‌اند، سیستمی است که تسهیلاتی را به‌صورت اطلاعات و خدمات کسب‌وکار و سایر خدمات مربوط به دولت با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات برای مردم فراهم می‌کند. مهم‌ترین هدف دولت الکترونیک، افزایش کارایی و اثربخشی از رهگذر ایجاد حس آسایش و دسترسی بهتر به خدمات اجتماعی برای جامعه است [28] [8] و بالاخره در نگاه تعدادی از نویسندگان دولت الکترونیک، ارتباطات راهبردی بین سازمان‌های بخش دولتی و قسمت‌های مختلف آنها را توسعه می‌دهد و بین سطوح دولت ارتباط برقرار می‌کند. این ارتباطات، همکاری بین آن سطوح را ازطریق تسهیل تهیه و اجرای استراتژی‌ها، تراکنش‌ها و سیاست‌ها بهبود می‌بخشد و درنتیجه، به استفادۀ بهتر از فرآیندها، اطلاعات و منابع دولتی منجر می‌شود. این گروه بر این باور هستند که مدت‌زمان زیادی است که بسیاری از کشورها به‌دنبال نزدیک‌کردن دولت به شهروندانشان، به‌خصوص با به‌کارگیری فناوری‌های اینترنت هستند و دولت الکترونیک به‌عنوان ابزاری مؤثر، توجه این کشورها را به خود جلب کرده است. زیرا هرچه شکاف بین دولت و شهروندان کمتر باشد، شفافیت بیشتر است و شهروندان، نقش بیشتری در حکمرانی دارند و رضایتشان از دولت افزایش می‌یابد. شاید به ‌علت همین کارکرد باشد که برخی معتقدند دولت الکترونیک، مهم‌ترین ابتکار تاریخ بوده است. درواقع، رد پای دولت الکترونیک در بسیاری از عرصه‌ها همچون سیستم‌های اطلاعاتی، حکمرانی عمومی، علم سیاست و مدیریت وجود دارد [33]. نفوذ گستردۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاربرد آن در بخش عمومی و دولتی در طول دهۀ گذشته، روشی جدید در ارائۀ خدمات در همه سطوح شهروندان، کسب‌وکارها و دولت است و هدف آن، مدیریت کارای اطلاعات دولت، ارائۀ خدمات بهتر و شفاف‌تر است؛ بنابراین، کیفیت خدمات، به‌ویژه کیفیت خدمات محیط اینترنت (خدمات الکترونیک) اهمیت ویژه‌ای دارد. درواقع، مشتریان، بیشترین کیفیت را می‌طلبند؛ در حالی‌ که ارائه‌دهندگان باید کیفیت خدمات خود را با ارتقای فرایندهای عملیاتی، شناسایی سریع مسائل و سنجش رضایت مشتریان و دیگر نتایج عملکردی برای تحقق نیازهای مشتری بهبود بخشند [26]. بررسی‌ها و پژوهش‌های بازرگانی دربارۀ رضایت مشتریان از طریق وب‌سایت، سال‌ها وجود داشته است؛ اما نوشته‌های علمی چاپ‌شده، محدود است. با این همه، برخی از پژوهشگران دانشگاهی، مقیاس‌هایی برای سنجش کیفیت خدمات الکترونیک ایجاد کرده‌اند [3]. پژوهش اوبدو و همکاران (2018). به‌طور مشخص به چگونگی ارزیابی مشتریان از کیفیت خدمات الکترونیکی در دولت الکترونیک مربوط می‌شود. 

3-                      پیشینه پژوهش

برخی از مطالعات داخلی و خارجی در قلمرو موضوعی این پژوهش به شرح زیر است:

در مطالعاتی که سنوات اخیر در خصوص موضوعات مرتبط با اجرای دولت الکترونیک در داخل کشور انجام شده است برخی از محققین به بررسی عوامل تأثیرگذار بر دولت الکترونیک پرداخته‌اند [9] [8] [5] [2] [15]. به طور نمونه شکوهیار و همکاران (1399) در پژوهشی با هدف شناسایی و ارزیابی عوامل تاثیرگذار بر میزان مشارکت آنلاین در دولت الکترونیک، به بررسی کارآمدی و عملیاتی شدن دولت الکترونیک در ایران پرداختند. بنا بر نتایج به دست آمده می‌توان اذعان داشت که عوامل تاثیرگذار بر میزان مشارکت آنلاین در دولت الکترونیک به ترتیب؛ 1) نوآوری، 2) ویژگی‌های شهروندان، 3) نهادهای دولتی، 4) سیاست‌گذاری، 5) بازمهندسی فرآیندهای دولتی، 6) تکنولوژی یا زیرساخت می‌باشند. در تحقیقی دیگر سوداگری و همکاران (1399) در خصوص رابطه کارکنان دانشی و تأثیر آن بر موفقیت دولت الکترونیک به پژوهش پرداختند و یافته‌هاي این بررسی نشان داد حضور کارکنان دانشی تأثیر بسزایی در ارتقاء سطح موفقیت طرح‌ها و پروژه‌های دولت الکترونیک دارد. در همین راستا خان محمدی و همکاران (1397) در تحقیقی دیگر به آسیب­های راهبردی توسعه دولت الکترونیکی و چالش‌های مؤثر بر آن در ایران پرداختند. هدف محققین در این تحقیق شناسایی و ساخت نگاشت روابط شبکه­ای، الگوی تاثیر چالش­ها و مسائل راهبردی توسعه دولت الکترونیکی بود و در یافته‌ها مشخص گردید، عدم رقابت موثر در زیرساخت­های ارتباطی فناوری اطلاعات و انحصار نسبی در دولت، مشکل اصلی دولت الکترونیک بوده است. وجود زیرساخت ناقص شبکه دسترسی پرسرعت و البته ارزان برای بیشتر مردم کشور از موارد با اهمیت تلقی شده است. عدم دسترسی برخط به برخی پایگاه­های اطلاعاتی پایه کشور نیز از مهم­ترین عوامل اثرگذار و اثرپذیر معرفی گردیده است. درنهایت، راه­حل اساسی، وجود دیدگاه مناسب و اعتقاد راسخ به فناوری اطلاعات بین مدیران و کارشناسان سازمان­های دولتی و خصوصی کشور و استفاده راهبردی از آن در جهت بهبود دولت الکترونیک تعیین شده است. بررسی فساد به عنوان منبعی برای شکست پروژه­های دولت الکترونیک در کشورهای درحال توسعه، تحقیق دیگری است که مرادی و زلف پورآرخلو (1396) به آن پرداختند. با اینکه منابع علمی، دولت الکترونیک را به عنوان ابزاری برای مبارزه با فساد معرفی کرده­اند، اما تا زمان انجام این تحقیق، مطالعه­ای پیرامون این که چگونه فساد می­تواند بر شکست پروژه­های دولت الکترونیک اثر بگذارد، صورت نگرفته بود و مرادی و زلف پورآرخلو در این مقاله سعی کرده‌اند که بخشی از این خلا موجود در تحقیقات قبلی را از طریق پیشنهاد یک چارچوب مفهومی پر کنند. در چارچوب ارائه شده، نقش و تأثیر فساد بر شکست پروژه­های دولت الکترونیک را در کشورهای در حال توسعه شفاف می‌سازد. با توجه به منابع علمی قبلی در زمینه­های سیستم­های عمومی، پردازش اطلاعات سازمانی، فساد و نیز دولت الکترونیک، چارچوب پیشنهادی بحث می­کند که شیوع فساد در کشورهای در حال توسعه می­تواند قابلیت­های اخلاقی و نظارتی سیستم­های مدیریتی را محدود نماید. این تحقیق بر اهمیت چارچوب پیشنهاد شده برای راهنمایی تحقیقات علمی در زمینه این موضوع مهم تاکید می­کند و به ادارات دولتی که علاقه­مند به برنامه­ریزی، مدیریت و حسابرسی اقدامات دولت الکترونیک هستند، کمک می­کند. فراتحلیل عوامل مؤثر در استقرار دولت الکترونیک ایران، پژوهش دیگری است که قربانی‌زاده، عباس‌پور و خیراندیش (1395) [13] انجام داده‌اند. نتیجه این فراتحلیل که حیطه آن بر اساس معیارهای روش‌شناختی انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته، نشان داده است که 12 متغیر که عبارتند از عوامل مدیریتی، رفتاری، ساختاری، تکنولوژیکی، قانونی، محیطی، سیاسی، اقتصادی، انسانی، فرهنگی، فنی و سازمانی در استقرار دولت الکترونیک بیشترین تأثیر را دارند. در تحقیقی دیگر که اشرافیان و همکاران (1398) [1] انجام داده‌اند، عوامل مؤثر بر موفقیت استقرار دولت الکترونیک به پنج عامل عمده دسته‌بندی نموده‌ است که شامل عامل فرهنگی-اجتماعی، عامل حقوقی-قانونی، عامل زیرساخت فنی، عامل سازمانی- مدیریتی و عامل آینده‌نگاری دولت الکترونیکی می‌باشد. در همین راستا فامیل سعیدیان (1396) [12] در تحقیقی به بررسی تأثیر دولت الکترونیک بر اقتصاد با توجه به سیاست‌گذاری مشترک بین اقتصاد دیجیتالی و توسعه دولت الکترونیک با استفاده ازمدل سیستم داینامیک پرداخته است. هدف پژوهشگر از این تحقیق بررسی نقش دولت در توسعه اقتصاد دیجیتالی جامعه و تأثیر اقتصاد دیجیتالی بر عملکرد دولت است. برای تعیین این تأثیر، ابتدا مدل­های توسعه هر یک را به طور مجزا بررسی کرده وسپس با استفاده از یک روش تجزیه و تحلیل دینامیک، سیستم، سیاست­های توسعه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فناوری، دموکراتیک و ویژگی­های فرهنگی در توسعه دولت الکترونیک و اقتصاد دیجیتال را با توجه به تاثیر متقابل آنها بریکدیگر، مورد ارزیابی قرار داده است. هدف از این تحقیق، تعیین و معرفی سیاست­های مشترک توسعه دولت الکترونیک و اقتصاد دیجیتال بوده و استخراج این سیاست­ها اولویت­های برنامه­ریزی توسعه بر مبنای فناوری اطلاعات و ارتباطات را نشان می‌دهد. نقش دولت الکترونیکی در توسعه سیاسی و اجتماعی، تحقیق دیگری است که رضایی (1396) [7] به آن پرداخته است و عنوان می‌کند پدیده دولت الکترونیکی، پدیده نوظهوری است که ترویج و گسترش آن در دهه اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. این پدیده توانسته است که میزان بروکراسی­های اداری را تا حد زیادی کاهش داده و با سرعت و دقت بیشتری، خدمات مورد نظر سازمانی را به شهروندان ارایه دهد. در خصوص نقش دولت الکترونیکی عوامل زیادی همچون توسعه سیاسی و اجتماعی وجود دارد که هر کدام از این مولفه­ها از اهمیت بالایی برخوردار هستند. دولت الکترونیک زمانی می­تواند بر توسعه سیاسی و اجتماعی نقش موثری داشته باشد، که خدمات خود را با سرعت و دقت بالا به شهروندان ارائه دهد و رضایت آنها را جلب کند. در این صورت می­توان هم در عرصه­های سیاست جهانی و هم در توسعه اجتماعی موثر واقع شود. در کل می­توان اذعان نمود که دولت الکترونیکی نقش به سزایی در توسعه سیاسی و اجتماعی جامعه ایفا می­کند [6].

در موضوع اجرای دولت الکترونیک و کیفیت آن، تحقیقات گسترده‌ای نیز در سایر کشورها صورت پذیرفته است. برخی از پژوهشگران [20]، [36]، به بررسی عوامل تأثیرگذار بر اجرا و بلوغ دولت الکترونیک پرداخته‌اند. به طور مثال کریشنان و همکاران (2017) [31] در تحقیقی به شناسایی عوامل مؤثر در مشارکت الکترونیک و بلوغ دولت الکترونیک پرداختند. در این تحقیق چندین مدل با میانجی‌های چندگانه ارائه شد. همچنین در این تحقیق که با بررسی مدل ارائه شده بر روی 183 کشور صورت گرفته است، به نظریه فناوری، سازمان، محیط و عامل مشارکت شهروندان در راستای بررسی بلوغ دولت الکترونیک پرداخته شد و نتایج این تحقیق نشان داد که فناوری اطلاعات و ارتباطات، زیرساخت‌ها، حاکمیت و سرمایه‌های انسانی دارای رابطه‌های مستقیم و غیر مستقیم بر روی بلوغ دولت الکترونیک هستند. در پژوهشی دیگر الشیبلی و همکاران (2018) به بررسی میزان دانش شهروندان به عنوان مشتریان دریافت کننده خدمات دولتی و تأثیر و نفوذ آن بر موفقیت دولت الکترونیک پرداختند. در این تحقیق دیدگاه شهروندان مورد توجه بوده است. در واقع این تحقیق به بررسی تأثیر آگاهی و دانش مشتریان بر روی موفقیت دولت الکترونیک پرداخته است. در این تحقیق یک مدل نظری و ابزارهای ارزیابی به منظور بررسی آن ارائه شده است. مدل ارائه شده از طریق روش حداقل مربعات جزئی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد ارتقاء سطح دانش فناوری در شهروندان به خوبی می­تواند باعث موفقیت دولت الکترونیک بشود. شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه دولت الکترونیک، پژوهشی دیگر است که توسط سارایریه (2015) [35] صورت پذیرفت. در این تحقیق اشاره شده است که عوامل مؤثر بر توسعه استقرار دولت الکترونیک در کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه متفاوت است و در مطالعاتی که توسط پژوهشگر انجام شد فاکتورهای تأثیرگذار شناسایی و در چهار شاخه عوامل اقتصادی، سرمایه انسانی، جغرافیا و عوامل زیرساختی مدنی دسته‌بندی گردید. در این راستا و بر اساس مدل UNDP سازمان ملل متحد که در سال 2018 و در خصوص توسعه دولت الکترونیک در کشورهای در حال توسعه ارائه نموده است، پنج عنصر را در توسعه و استقرار دولت الکترونیک دخیل نموده است که عبارتند از توسعه زیرساخت، توسعه نهادها، توسعه محتوا و کاربرد، توسعه سیاست‌ها و توسعه منابع انسانی. بررسی مقاومت و حمایت از دولت الکترونیک، تحقیق دیگری است که توسط یانگ و همکاران (2016) صورت گرفته است. در این تحقیق بیان شده است که مقاومت در مقابل پیاده­سازی دولت الکترونیک در برخی کشورها بیشتر از حمایت از آن بوده است و باعث شکست پروژه­های دولت الکترونیک شده است. اولین گام­ها برای بررسی مقاومت و یا حمایت از نوآوری دولت الکترونیک توسط یک مدل چند رشته­ای غیر خطی برداشته شده است. این مدل تمام فرآیند پیاده­سازی و به کارگیری خدمات دولت الکترونیک را مورد بررسی قرار می­دهد. مدل ارائه شده به خوبی نشان دهنده مقاومت­ها و حمایت­ها در بعد نوآوری در دولت الکترونیک می­باشد. کریشنان و همکارانش (2017) در تحقیقی به شناسایی عوامل مؤثر در مشارکت الکترونیک و بلوغ دولت الکترونیک پرداختند. در این تحقیق چندین مدل با میانجی¬های چندگانه ارائه شد. همچنین در این تحقیق که با بررسی مدل ارائه شده بر روی 183 کشور صورت گرفته است، به نظریه فناوری، سازمان، محیط و عامل مشارکت شهروندان در راستای بررسی بلوغ دولت الکترونیک پرداخته شد و نتایج این تحقیق نشان داد که فناوری اطلاعات و ارتباطات، زیرساخت ها، حاکمیت و سرمایه های انسانی دارای رابطه¬های مستقیم و غیر مستقیم بر روی بلوغ دولت الکترونیک هستند. محمود و همکارانش (2019) نیز در تحقیقی دیگر به بررسی تأثیر اجرای دولت الکترونیک بر تولید ارزش‌های مشترک پایدار فی‌مابین دولت و جامعه خدمت گیرنده پرداخته است. در این تحقیق یک متدولوژی و چارچوب کاری برای توسعه و پیشرفت خدمات الکترونیک و افزایش به کارگیری آن ارائه و مورد تایید قرار گرفته است. همچنین تحلیل شناختی به منظور بررسی و شناخت دیدگاه های مشتریان جهت ایجاد ارزش¬های مشترک مورد توجه قرار دارد. بر اساس نتایج به دست آمده در این تحقیق به کارگیری از چنین چارچوبی موجب صرفه جویی میلیاردها دلار و ایجاد ارزش افزوده می‌گردد.

بر مبنای مبانی نظری و پیشینه فوق، با بررسی ادبیات و پیشینه و سپس حذف مواردی که دارای قرابت های معنایی و محتوای مشابه بوده اند، الگوی اولیه به صورت شکل 1 قابل استخراج بوده که بر مبنای آن 6 فرضیه تدوین می شوند:

 

شکل (1): منبع مدل : پیشینه پژوهش

 

فرضیات پژوهش به صورت زیر می باشند:

- عوامل مدیریتی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.

- عوامل نیروی انسانی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.

- عوامل فنی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.

- عوامل اقتصادی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.

- عوامل محیطی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.

- عوامل سازمانی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.

4-                      روش تحقیق

این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه جمع‌آوری داده‌ها توصیفی پیمایشی و از نوع همبستگی است. در ابتدا با مرور ادبیات تحقیق و با توجه به محتوای عوامل که مشابه بوده اند، 6 عامل استخراج و بر مبنای این 6 عامل، فرضیات پژوهش تدوبن و مدل پژوهش شکل گرفت. سپس به منطور اعتبارسنجی مدل تحقیق، از روش پیمایش استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق، مدیران و کارشناسان ستاد وزارت ورزش و جوانان بوده که تعداد آنها بالغ بر حدود 200 نفر بوده است با استفاده از رابطه کوکران، تعداد نمونه برابر با 131 نفر تعیین گردید که پرسشنامه میان این افراد توزیع شد که به صورت در دسترس انتخاب شدند. میزان بازگشت پرسشنامه برابر با 118 عدد بود.

 

5-                      ابزار گردآوری داده و روایی و پایایی آن

ابزار مورد استفاده پرسشنامه بوده که از مقالات معتبر اقتباس و پس از انجام اصلاحاتی، بومی‌سازی شده و میان نمونه آماری توزیع گردید. در ادامه در مورد شاخص روایی همگرا و شاخص میانگین واریانس استخراجی (AVE) و برای بررسی پایایی از شاخص پایایی ترکیبی (CR) استفاده شده که مورد اشاره قرار می گیرند. 

به منظور گردآوری داده ها، پرسشنامه ها مبان نمونه آماری توزیع گردید. نحوه انتخاب نمونه آماری به صورت غیر قضاوتی در دسترس بوده و پرسشنامه از طریق اتوماسیون داخلی میان افراد نمونه توزیع شده و از همین طریق عودت داده شد. برمبنای پرسشنامه های دریافت شده با نرخ بازگشت 90 درصد، داده ها جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفت.

 

6-                      تحلیل داده‌های پژوهش

به منظور تحلیل داده‌ها انجام آزمون فرضیات، ابتدا می‌بایست مشخص شود که آیا توزیع داده‌ها نرمال می‌باشد یا خیر. به این منظور از آزمون کولوگروف – اسمیرنوف استفاده شده و با توجه به اینکه سطوح معنی‌داری برای همه متغیرها کمتر از 05/0 حاصل گردیده بنابراین توزیع داده‌ها نرمال نبوده و برای آزمون فرضیات باید از روش حداقل مربعات جزیی در مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده نمود، نرم‌افزار مربوطه، اسمارت پی ال اس نسخه 3 می باشد (جدول 1).

 

 

جدول (1): آزمون نرمال بودن توزيع داده ها

متغير	سطح معني داري	نوع توزيع
عوامل مدیریتی	000/0	غير نرمال
عوامل نیروی انسانی	000/0	غير نرمال
عوامل فنی	000/0	غير نرمال
عوامل اقتصادی	000/0	غير نرمال
عوامل محیطی	000/0	غير نرمال
عوامل سازمانی	000/0	غير نرمال
اجرای دولت الکترونیک	000/0	غير نرمال

در جدول شاخص‌های برازش مدل ذکر شده‌اند که همگی در حدود مناسبی قرار دارند (جدول 2). همچنین مقادیر میانگین واریانس استخراجی بیشتر از 5/0 و پایایی ترکیبی بیشتر از 7/0 بوده که باز هم در حد مناسبی هستند. بر این اساس نشان داده شده که تناسب برازش مدل بسیار خوب است. برازش مدل بسیار خوب است، زیرا همۀ شاخص‌ها نزدیک به 1 هستند و RMSEA در محدودۀ پیشنهادی قرار می‌گیرد [21] [22].

 

جدول (2): شاخص های برازندگی، پایایی و روایی

متغیر	NFI	RFI	IFI	TLI	CFI	RMSEA	AVE	CR
عوامل مدیریتی	813/0	936/0	881/0	954/0	709/0	000/0	652/0	884/0
عوامل نیروی انسانی	910/0	835/0	932/0	922/0	984/0	000/0	539/0	832/0
عوامل فنی	752/0	789/0	909/0	881/0	832/0	000/0	613/0	974/0
عوامل اقتصادی	719/0	781/0	954/0	974/0	884/0	000/0	651/0	945/0
عوامل محیطی	900/0	868/0	922/0	951/0	951/0	000/0	588/0	853/0
عوامل سازمانی	762/0	925/0	881/0	909/0	920/0	000/0	751/0	817/0
اجرای دولت الکترونیک	937/0	913/0	861/0	937/0	896/0	000/0	609/0	922/0

 

مقادیر توصیه شده: NFI، RFI، IFI، TLI و CFI باید نزدیک به 1 باشــند 

و 0 ≤ RMSEA ≤ 0.1 [21] [22].

 

 

 

 

 

 

شکل (2): نمودار معنی‌داری

دو مدل معنی‌داری (شکل 2) و ضرایب تخمین استاندارد (شکل 3)، در ادامه اشاره شده‌اند. محدوده مناسب برای مقادیر معنی‌داری بالاتر از 96/1 و برای تخمین استاندارد بالاتر از 4/0 می‌باشد [22].

شکل (3): نمودار تخمین استاندارد

 

 

 

 

 

خلاصه فرضیات آزمون شده به شرح جدول 3  می‌باشد.

جدول (3): خلاصه آزمون فرضیات تحقیق

ردیف	فرضیه	مقدار معنی داری	نتیجه	ضریب مسیر
1	عوامل مدیریتی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.	242/6	تایید	608/0
2	عوامل نیروی انسانی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.	154/3	تایید	658/0
3	عوامل فنی  بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.	508/3	تایید	671/0
4	عوامل اقتصادی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.	627/2	تایید	627/0
5	عوامل محیطی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.	338/4	تایید	661/0
6	عوامل سازمانی بر اجرای دولت الکترونیک موثر می باشد.	602/5	تایید	692/0

 

 

به منظور سنجش کیفیت مدل اندازه‌گیری از شاخص cv com و به 

 

منظور سنجش کیفیت مدل ساختاری از شاخص Q2 استفاده شده است. با توجه به اینکه مقادیر cv com همگی مثبت هستند کیفیت مدل اندازه‌گیری تایید و با توجه به اینکه شاخص Q2 از 35/0 بیشتر شده، کیفیت مدل ساختاری نیز تایید می‌شود. این مقادیر در جدول 4 اشاره شده‌اند.

 

جدول (4): سنجش کیفیت مدل‌های اندازه‌گیری و ساختاری

متغیرها	Q2	cv com
عوامل مدیریتی	537/0	315/0
عوامل نیروی انسانی	431/0	465/0
عوامل فنی	394/0	480/0
عوامل اقتصادی	371/0	157/0
عوامل محیطی	539/0	286/0
عوامل سازمانی	399/0	409/0
اجرای دولت الکترونیک	489/0	357/0

7-                      نتیجه‌گیری 

فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یکی از علوم روز و تکنولوژی فراگیر بر کلیه ابعاد مختلف زندگی انسان‌ها تأثیر گذاشته و تنوع دامنه تغییرات ناشی از آن، الگوهای زندگی، روش‌های آموزشی، سازوکارهای مدیریتی، محیط پیرامون کسب و کار، حمل و نقل، تفریحات و ارائه خدمات دولت‌ها را در بر گرفته است. در واقع امروزه مفاهیمی چون قدرت و اقتدار حاکمیت در زیر سایه فناوری‌های نوین اطلاعاتی و بر پایه داده معنا یافته است و بی‌توجهی به آن به معنای نداشتن جایگاهی مناسب در عرصه اطلاعات خواهد بود و عدم بکارگیری تکنولوژی‌های نوین فناورانه، وجهه کشورها را دگرگون کرده و لطمات جبران‌ناپذیری بر بدنه حکمرانی وارد می‌نماید.

این تحقیق با هدف ارائه الگوی بومی دولت الکترونیک در ایران و با مطالعه ای در وزارت ورزش و جوانان انجام شده است. پس از مرور ادبیات نظری تحقیق و تجمیع اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه، شش گروه عوامل موثر بر اجرای دولت الکترونیک مشتمل بر نیروی انسانی، فنی، اقتصادی، محیطی و سازمانی شناسایی گردید. نتایج بررسی‌های صورت گرفته بر روی مطالعات مختلف نشان می‌دهد که در پژوهش‌های مختلف نیز به این شاخص‌ها اشاره شده است.

 از جمله مونتاگانا و همکاران، مهمترین چالش­ها در راه پياده­سازی دولت الکترونيک در ایالات متحده را شامل، قدمت كم وب سایت­ها، كمبود فناوری و كاركنان آشنا با وب، فقدان و یا كمبود منابع مالی، كمبود اطلاعات درباره كاربردهای دولت الکترونيکی، مسائل مرتبط با حریم خصوصی كاربران و مسائل امنيتی و كمبود حمایت و پشتيبانی از طرف ادارات منتخب شناسایی کردند [34]. برخی از پژوهشگران (الشیبی و همکاران، 2018 ، عثمان و همکاران، 2019) به بررسی عوامل تأثیرگذار بر اجرا و بلوغ دولت الکترونیک پرداخته‌اند. به طور مثال کریشنان و همکاران (2017) در تحقیقی به شناسایی عوامل مؤثر در مشارکت الکترونیک و بلوغ دولت الکترونیک پرداختند. در این تحقیق چندین مدل با میانجی­های چندگانه ارائه شد. همچنین در این تحقیق که با بررسی مدل ارائه شده بر روی 183 کشور صورت گرفته است، به نظریه فناوری، سازمان، محیط و عامل مشارکت شهروندان در راستای بررسی بلوغ دولت الکترونیک پرداخته شد و نتایج این تحقیق نشان داد که فناوری اطلاعات و ارتباطات، زیرساخت­ها، حاکمیت و سرمایه­های انسانی دارای رابطه­های مستقیم و غیر مستقیم بر روی بلوغ دولت الکترونیک هستند. برای بررسی و دستیابی به نتایج این تحقیق، مورد بررسی قرار گرفت. دسته‌ای دیگر از نویسندگان (هین، 2020 و  خانرا، 2019) [30] به بررسی تأثیر اجرا و بهره‌برداری کامل از دولت الکترونیک بر سایر امور حاکمیتی پرداخته‌اند. به طور نمونه هین و همکاران در پژوهشی به ارزیابی دولت الکترونیک و تأثیرات آن بر جامعه پرداختند و بیان کردند که با وجود سرمایه قابل توجهی که در طول ده سال گذشته به منظور تقویت دولت الکترونیکی اختصاص داده شده است، استفاده شهروندان از این خدمات هنوز محدود است و این امر چالشی برای دولت‌های ملی به حساب می‌آید. با تجزیه و تحلیل داده‌های به دست آمده از 27 کشور اروپایی برای دوره 2010 تا 2018، تأیید می‌شود که استفاده شهروندان از خدمات دولتی تحت تأثیر ارزیابی‌های دولت الکترونیکی طرف عرضه، اعتماد شهروندان به دولت‌ها و شکاف دیجیتالی مربوط به درآمد و تحصیلات می‌باشد. علاوه بر این، یک تجزیه خوشه‌ای طولی به ما امکان می‌دهد الگوهای رفتاری بین کشورها را در رابطه با نحوه تعامل این متغیرها با استفاده از خدمات دولتی در طول زمان شناسایی کنیم. در تحقیقی دیگر اکسون و همکاران (2018) [19] به بررسی تأثیر اجرای دولت الکترونیک و استفاده از فناوری اطلاعات، ارتباطات بر بوروکراسی اداری پرداخته و گفتمانی انتقادی از این تحول و ارائه‌ی استدلالی مکمل با توجه به بکارگیری ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش عمومی با رویکرد حمایت از عملکردهای سازمان‌های دیوان سالار ارائه داده است. این پژوهش بر پایه یافته‌های حاصل از مطالعه‌ی موردی از شهرداری ونیزِ ایتالیا و در مورد اینکه چگونه فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند در جهت حمایت و نه امحاء بوروکراسی مورد استفاده قرار گیرد، به بحث می‌پردازد. در این تحقیق با استفاده از مفاهیم دیوان‌سالاری الکترونیک و تعطیلی و ساده‌سازی کارکردی، پیشنهاد و نیز حمایت می‌کند از این استدلال که دیوان سالاری در آنجا که سیاست‌های دولت الکترونیک از اهمیت برخوردارند، می‌بایست حفظ و ارتقا یابد. تعطیلی و برچیده شدن و ساده‌سازی کارکردی به منظور تبیین اینکه چرا باید آنچه که گفته شد به عنوان رویکردی قابل قبول تلقی شود، مفاهیم بسیار با ارزشی به شمار می‌آیند. در این راستا الشیبی و همکاران (2018) نیز در تحقیقی دیگر به بررسی تأثیر اجرای دولت الکترونیک بر تولید ارزش‌های مشترک پایدار فی‌مابین دولت و جامعه خدمت گیرنده پرداخته است. در این تحقیق یک متدولوژی و چارچوب کاری برای توسعه و پیشرفت خدمات الکترونیک و افزایش به کارگیری آن ارائه و مورد تایید قرار گرفته است. همچنین تحلیل شناختی به منظور بررسی و شناخت دیدگاه­های مشتریان جهت ایجاد ارزش­های مشترک مورد توجه قرار دارد. بر اساس نتایج به دست آمده در این تحقیق به کارگیری از چنین چارچوبی موجب صرفه­جویی میلیاردها دلار و ایجاد ارزش افزوده می‌گردد.

با توجه به موارد فوق، پیشنهاد می‌شود : به منظور توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و به تبع آن اجرای دولت الکترونیک، منابع مالی مشخصی تعیین و پیش‌بینی گردد، به طوریکه امکان هزینه‌کرد در سایر نیازهای سازمانی نداشته باشد. پیشنهاد می‌گردد دستگاه‌ها و ارگان‌های اجرایی به منظور ارتقاء سطح دانش و بهره‌مندی از علوم و تکنولوژی روز از نظرات و ایده‌های متخصصين و خبرگان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات بهره جسته و از تفکر ایشان در تدوین قوانين مرتبط با دولت الکترونيک و تقویت زیر ساخت‌های حقوقی و قانونی كشور مانند قانون جرائم در محیط الکترونیکی و سایر موضوعات مرتبط استفاده نمایند. دستگاه‌ها و ارگان‌های اجرایی با بازمهندسی سامانه‌ها و نرم‌افزارهای در حال بهره‌برداری خود، ضمن بهبود مستمر سیستم‌ها، نسبت به برقراری و حفظ یکپارچگی عمودی و افقی داده اقدام نمایند. این مهم موجب می‌گردد تا از هدر رفت منابع در بخش ایجاد سیستم‌های موازی پرهیز گردد. پیشنهاد می‌گردد به منظور پرهیز از هم‌پوشانی و موازی کاری، همواره رعایت اصل هماهنگی برای تأمين نيازهای اطلاعاتی بخش‌های فنی، اداری، مالی، آماری و ... در هنگام تهيه نرم‌افزارها یا اجرای پروژه‌های مرتبط با حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد تأکید قرار گیرد. دستگاه‌ها با تشکيل نهاد، کمیته، شورا یا کارگروه ویژه و مشخصی نسبت به تنظيم چهارچوب‌های كلی بخش فناوری اطلاعات سازمان و ایجاد هماهنگی سازمان‌یافته بين بخش‌های مختلف سازمان برای استقرار برنامه‌های دولت الکترونيکی اقدام نماید. 

 

منابع و مأخذ

[1]       اشرافیان رهقی، محمدمهدی. بختیاری، محمدرضا. (1398). کسب و کار در فضای مجازی، ارائه شده در دومین همایش تدبیر مدیریت، حسابداری و اقتصاد در توسعه پایدار، ایران، مشهد.

[2]       تقوا، محمدرضا، تقوی‌فرد، محمدتقی، معینی، علی. زین‌الدینی، محمدرضا. (1396). مدلی برای دولت هوشمند؛ تبیین ابعاد دولت هوشمند با استفاده از روش فراترکیب، فصلنامه مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند، 6(21). ص. 131-168

[3]       جلیلیان عطار، مریم. فقیهی، مهدی. موسی‌خانی، محمد. (1396). ارائه مدل رایانش ابری در توسعه دولت الکترونیکی ایران، ارائه شده در هشتمین کنفرانس بین‌المللی حسابداری و مدیریت و پنجمین کنفرانس کارآفرینی و نوآوری‌های باز، ایران، تهران.

[4]       حیدری، رضا و یعقوبی، نورمحمد. (1396). بررسی نقش فناوری اطلاعات در مدیریت ارتباط با مشتری، مقاله ارائه شده در دومین کنفرانس سالانه اقتصاد، مدیریت و حسابداری، اهواز.

[5]       خان‌محمدی، هادی. رئیسی وانانی، ایمان و ملک محمدی، سحر، (1397). ساخت نگاشت روابط شبکه‌ای آسیب‌های راهبردی توسعه دولت الکترونیکی در ایران، مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند 7(26). ص. 136-101.

[6]       خنیفر، حسین. ابراهیمی، صلاح الدین. سیفی، علی، فیاضی، بی بی مرجان. (1399). طراحی الگوی شایستگی مدیران آموزشی برای استفاده در مرکز ارزیابی و توسعه. فصلنامه علمی مدیریت مدرسه. 2(8)، ص 139-118.

[7]       رضایی، عماد. غزاله، عاطفه. (1396). گذری بر دولت الکترونیکی و مزایا و معایب آن، اولین همایش حسابداری، مدیریت و اقتصاد با رویکرد پویایی اقتصاد ملی.

[8]       سوداگری، کیهان. تاجفر، امیرهوشنگ. (1399). بررسی رابطه کارکنان دانشی و موفقیت دولت الکترونیک (مطالعه موردی استانداری تهران). ارائه شده در دومین همایش بین‌المللی مهندسی فناوری اطلاعات، کامپیوتر و مخابرات ایران، تهران.

[9]       شکوهیار، سجاد. گلمکانی، مهسا. (1399). شناسایی و ارزیابی عوامل تأثیرگذار بر میزان مشارکت آنلاین در دولت الکترونیک، ارائه شده در ششمین کنفرانس بین‌المللی علوم مدیریت و حسابداری، تهران.

[10]       صیدی، محسن.، سهرابی، روح الله.، فیض‌الهی، صادق. (1394). توسعه دولت الکترونیک و نقش آن در ارتقاء سلامت اداری. ارائه شده در کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت و مهندسی صنایع، تهران.

[11]       علیزاده سودمند، علیرضا.، نرگسی، شیما.، عسگر شمسی، نجمه. (1398). ارزیابی میزان رضایت مؤدیان مالیاتی از اجرای طرح جامع مالیاتی در راستای سیاست دولت مبنی بر توسعه خدمات الکترونیکی، ارائه شده در ششمین همایش ملی مدیران فناوری اطلاعات، تهران.

[12]       فامیل سعیدیان، ف. فراهانی‌فر، ف. (1396). چالش‌ها و راهکارهای یکپارچه‌سازی اینترنت اشیاء و رایانش ابری، چهارمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی کامپیوتر و پردازش سیگنال.

[13]       قربانی‌زاده، وجه الله. عباس‌پور،  جعفر. خیراندیش، مهدی. (1395). فراتحلیل عوامل مؤثر در استقرار دولت الکترونیک ایران، فصلنامه علمی مطالعات منابع انسانی، دوره 6، شماره 1، خرداد 1395.

[14]       كفاش‌پور، آذر. (1389). بررسي وضعيت درجه بلوغ الكترونيك درسازمان هاي ارائه دهنده خدمات دولتي الكترونيك در شهر مشهد، ارائه شده در دومين كنفرانس برنامه‌ريزي و مديريت شهری، مشهد.

[15]       مرادی، مصطفی، زلف‌پورآرخلو، مرتضی. (1396). فساد به عنوان منبعی برای شکست پروژه‌های دولت الکترونیک در کشورهای در حال توسعه، ارائه شده در چهارمین کنفرانس ملی فناوری اطلاعات، کامپیوتر و مخابرات، مشهد. 

[16]       میرزایی جولادی، محمد. حمیدی، ناصر. (1397). بررسی موانع توسعه دولت الکترونیکی بر اساس قانون مدیریت خدمات کشوری، ارائه شده در سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، حسابداری و حسابرسی پویا، تهران.

[17]       میرغفوری، حمید و مروتی شریف‌آبادی، علی (1395). تحلیلی بر عوامل مؤثر بر موفقیت تحویل خدمت در دولت الکترونیک (مطالعه موردی : خدمات الکترونیک دانشگاه یزد)، نشریه مدیریت تولید و عملیات، 7 (2): ص 135- 117

[18]        وجدی وحید، مریم (1397). ارائه راهکارهای توسعه محتوای دیجیتال کشور در بستر تجارت الکترونیکی با بررسی الگوهای بین‌المللی، ارائه شده در اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ایران، تهران.

[19]       Akesson, M., Skalen, P., Edvardsson, B. (2018). E-Government and Service Orientation: Gaps between Theory, and Practice. International Journal of Public Sector Management, 21(1): 74-92.

[20]       Alshibly, H., Chiong, R. (2018). Customer Empowerment: Does it Influence Electronic Government Success? A Citizen-Centric Perspective, Electronic Commerce Research and Applications, 2015 – Elsevier

[21]       Amini, S. (2020). The Study of Effective Factors on Non-Friendly Action among Tehran Citizens. Ethic research bulletin, 1, 49-75.

[22]       Baker, S., Paddock, J., Smith, A. M., Unsworth, R. K., Cullen-Unsworth, L. C., Hertler, H. (2015). An Ecosystems Perspective for Food Security in the Caribbean: Seagrass Meadows in the Turks and Caicos Islands. Ecosystem Services, 20, 12-96. 

[23]       Cordella, A., Tempini, N. (2019). E-Government and Organizational Change: Reappraising the Role of ICT and Bureaucracy in Public Service Delivery. Government Information Quarterly

[24]       Dwivedi, Y. K., Lal, B., Rana, N. P. )2017(. Citizens' Adoption of an Electronic Government System: towards a Unified View. Springer, Published, 24 November 2015

[25]       Gershon, D. (2018). Promoting Inclusiveness and Participation in Governance: The Directions of Electronic Government in Ghana. International Journal of Social Sciences, Year:2018, Volume: 7, Issue: 3

[26]       Hien, N. M. (2020). A Study on Evaluation of E-Government Service Quality. International journal of humanities and social sciences

[27]       Jacob, D.W., Darmawan, I. (2018). Extending the UTAUT Model to Understand the Citizens’ Acceptance and Use of Electronic Government in Developing Country: A Structural Equation Modeling Approach. Proceedings of the 2018 International Conference on Industrial Enterprise and System Engineering (IcoIESE 2018)

[28]       Juliantari, P., Divayana, D.G.H., Dantes, G.R. (2019). Analysis of E-Government Governance in Bangli District’s Government Using the COBIT 5 Framework. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 3rd International Conference on Innovative Research Across Disciplines, 394: 347-353.

[29]       Kar, S., Chakravorty, B., Sinha, S., Gupta, M. (2018). Analysis of Stakeholders within IoT Ecosystem, Digital India, 2018 – Springer

[30]       Khanra, S., (2019). E-Governance Maturity Models : A Meta-ethnographic Study. April 2019, The International Technology Management Review

[31]       Krishnan, G.V., Wang, C. (2017), The Relations between Managerial Ability Audit Fees and Going Concern Opinions. Audit J Pract Theory 34(3) : 139–160.

[32]       Mahmood, Kh., Nayyar, Z., Mushtaq Ahmad, H. (2019). Switching to Electronic Government through Transformational Leadership: Implications of Multichannel and Digital Divide, Journal of Internet Technology and Secured Transactions (JITST), Volume 6, Issue 1, March 2018

[33]       Morte, T. N., Miguel, E. N., (2022). Digital Competences for Improving Digital Inclusion in E-Government Services: A Mixed-Methods Systematic Review Protocol. International Journal of Qualitative Methods,

[34]       Montagna, J. M., Martin, R. L. )2015(. Business Process Reengineering Role in Electronic Government. In book: The Past and Future of Information Systems: 1976–2015 and Beyond

[35]       Sarrayrih, M. A., Sriram, B. (2015). Major Challenges in Developing a Successful e-Government: A Review on the Sultanate of Oman. Journal of King Saud University - Computer and Information Sciences

[36]       Usman, M., Raja, N. S. (2019). Impact of Job Burnout on Organizational Commitment of Public and Private Sectors: A Comparative Study. Middle-East Journal of Scientific Research, 18(11), 1584-1591.

[37]       Yang, Z., Yang, D., Dyar, C. (2016). Hierarchical Attention Networks for Document Classification. Proceedings of NAACL-HLT 2016, pages 1480–1489

[38]       Zhanra, S. (2023). E-Governance Maturity Models : A Meta-ethnographic Study. April 2019, The International Technology Management Review