واکاوی تغییر شاخص قیمت سالانه از منظر فقه امامیه
محورهای موضوعی :
آموزه های فقه و حقوق جزاء
سید رحمت اله دانش میر کهن
1
1 - معارف اسلامی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
تاریخ دریافت : 1401/04/06
تاریخ پذیرش : 1401/05/05
تاریخ انتشار : 1401/05/01
کلید واژه:
تغییر شاخص سالانه,
نقد ماده‌ی 522 آیین دادرسی مدنی,
ملاک پرداخت دیون,
قدرت خرید پول در دین,
چکیده مقاله :
ماده ی 522 قانون آیین دادرسی مدنی، ملاک پرداخت دیون را تغییر شاخص قیمت سالانه می داند که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می کند این ملاک، کلی است و از این رو، افزایش ارزش پول را نیز در بر می گیرد. با توجه به لزوم رعایت حق واقعی هر یک از داین و مدین، این پرسش، پیش روی قرار می گیرد که از منظر فقه امامیه، مدین، در فرض افزایش ارزش پول، به پرداخت چه مبلغی متعهد است؟ نوشتار حاضر، به استناد مبانی و منابع فقه امامیه و بررسی آراء فقهی فقیهان شیعه، بر اثبات این فرضیه، اهتمام دارد که در فرض افزایش ارزش پول، قدرت خرید پول در دین، معیار ادای حق است؛ چه اینکه اگر به هنگام سر رسید تعهد، ارزش پول، افزایش شدید یابد و تغییر شاخص سالانه، برای پرداخت دین، لحاظ گردد، در صورت عدم تمکن، مدین، متحمل ضرر است و در صورت تمکن مالی مدین و استنکاف وی از پرداخت، داین، متحمل ضرر است و هر دو صورت، با پرداخت عادلانه ی مورد نظر فقه، منافات دارد.
چکیده انگلیسی:
Article 522 of the "Civil Procedure Law" considers the debt payment criterion to be "annual price index change". The Central Bank of the Islamic Republic of Iran determines that this criterion is general and therefore includes "increasing the value of money". Considering the necessity of respecting the real rights of each party, this problem arises that from the perspective of Imamiyyah jurisprudence, what amount is the debtor obligated to pay in the assumption of an increase in the value of money? The present article, based on the foundations and sources of Imami jurisprudence and examining the jurisprudential opinions of Shia jurists, tries to prove this hypothesis that in the assumption of an increase in the value of money, the purchasing power of money in religion is a criterion for fulfilling the right. What if the obligation reaches its end, the value of money increases sharply and the change of the annual index is taken into account to pay the debt. In case of inability, the debtor bears the loss, and in the case of the debtor's financial ability and his refusal to pay, the creditor bears the loss, and both cases are in severe conflict with the fair payment intended by jurisprudence.
منابع و مأخذ:
کتابشناسی
آصفی، محمد مهدى، ( 1375 )، پول و پرسشهای جدید فقهی، مجله فقه اهل بیت، سال دوم، شماره 7.
ابن ادریس، محمد بن احمد، ( 1410 ق )، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
ابن براج، عبد العزیز، ( 1406 ق )، المهذب، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
ابن زهره، حمزة بن علی، ( 1417 ق )، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، مؤسسه امام صادق علیه السلام، قم.
ابوداود، سلیمان بن أشعث، ( 1410 ق )، سنن أبی داود، دار الفکر، بیروت.
انصاری، مرتضى بن محمد امین، ( 1415 ق )، کتاب المکاسب، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ انصارى، قم.
بار، رمون، ( 1367 )، اقتصاد سیاسی، ترجمه: منوچهر فرهنگ، انتشارات سروش، تهران.
بحرانى، یوسف بن احمد، ( 1405 ق )، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
بحر العلوم، محمد بن محمد تقى، ( 1403 ق )، بلغة الفقیه، منشورات مکتبة الصادق، تهران.
تبریزى، جواد، ( 1416 ق )، إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
ترمذی، محمد بن ع‍ی‍س‍ی، ( 1403 ق )، سنن الترمذی، دار الفکر، بیروت.
توتونچیان، ﺍﻳﺮﺝ، ( 1379 )، پول و بانکداری و اسلامی و مقایسه آن با نظام سرمایه‌داری، انتشارات توانگران، تهران.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ( 1372 )، حقوق تعهدات، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
جوادی آملی، عبدالله، ( 1394 )، استفتائات، اسراء، قم.
حائرى طباطبائی، سید على بن محمد، ( 1418 ق )، ریاض المسائل، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
حائری، سید کاظم، ( 1378 )، برسی فقهی اوراق نقدی، مجله فقه اهل بیت، سال پنجم، شماره 19ـ20.
حکیم، سید محسن ( بیتا )، نهج الفقاهة، انتشارات 22 بهمن، قم.
حلّى، یحیى بن سعید، ( 1405 ق )، الجامع للشرائع، مؤسسه سید الشهداء، قم.
خمینی، سید روح الله، ( 1421 ق )، کتاب البیع، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى، تهران.
زﻣﺎﻧﯽ، ﻣﺠﺘﺒﯽ، ( 1386 )، ﭘﻮل، ارز و ﺑﺎﻧﮑﺪاری، اﻧﺘﺸﺎرات ﺗﺮﻣﻪ، تهران.
شهید اول، محمد بن مکى، ( 1410 ق )، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، دار التراث ـ الدار الإسلامیة، بیروت.
شهید ثانى، زین الدین بن على، ( 1410 ق )، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، کتابفروشى داورى، قم.
شهید ثانى، زین الدین بن على، ( 1414 ق )، حاشیة الإرشاد، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، قم.
طاهرى، حبیب الله، ( 1418 ق )، حقوق مدنى، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
علامهی حلّى، حسن بن یوسف، ( 1410 ق )، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
علامهی حلّی، حسن بن یوسف، ( 1414 ق )، تذکرة الفقهاء، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم.
علامهی حلّى، حسن بن یوسف، ( 1413 ق )، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، دفتر انتشارات اسلامى، قم.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد، ( بیتا )، جامع المسائل، انتشارات امیر قلم، قم.
فخر المحققین، محمد بن حسن، ( 1387 ق )، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
قبادی، فرخ؛ رئیس دانا، پرویز، ( 1368 )، پول و تورم، انتشارات پیشبرد، تهران.
قمی سبزوارى، على بن محمد، ( 1421 ق )، جامع الخلاف و الوفاق ب‍ی‍ن الام‍ام‍ی‍ة و ب‍ی‍ن ائ‍م‍ة ال‍ح‍ج‍از و ال‍ع‍راق، زمینه سازان ظهور، قم.
کاتوزیان، ناصر ( 1387 )، قواعد عمومی قراردادها، شرکت سهامی انتشار، تهران.
کلینى، محمد بن یعقوب، ( 1407 ق )، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران.
محقق داماد، سید مصطفی. ( 1388). قواعد فقه بخش مدنی، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.
محقق کرکى، على بن حسین، ( 1414 ق )، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم.
معرفت، محمد هادی، ( 1375 )، پول و پرسشهای جدید فقهی، مجله فقه اهل بیت، سال دوم، شماره 7.
مکارم شیرازی، ناصر، ( 1427 ق )، استفتائات جدید، انتشارات مدرسهی امام على بن ابى طالب علیه السلام، قم.
مکارم شیرازى، ناصر، ( 1424 ق )، کتاب النکاح، انتشارات مدرسهی امام على بن ابى طالب علیه السلام، قم.
موسوی بجنوردی، سید محمد، ( 1375 )، پول و پرسش های جدید فقهی، مجله فقه اهل بیت، سال دوم، شماره 7.
نجفى، محمد حسن، ( 1404 ق )، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
یزدى، سید محمد کاظم بن ع‍ب‍دال‍ع‍ظی‍م، ( 1421 ق )، حاشیة المکاسب، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
یزدى، سید محمد کاظم بن ع‍ب‍دال‍ع‍ظی‍م، ( 1415 ق )، سؤال و جواب، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.
یوسفی، احمد علی، ( 1377 )، ماهیت پول و راهبردهای فقهی و اقتصادی آن، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، قم.
یوسفی، احمد علی، ( 1381 )، ربا و تورم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم.
_||_
