اثر اضطرار ناشی از اختلال شخصیتی، بر ارتکاب جرم، در نظام حقوقی ایران و کانادا
محورهای موضوعی :عباس بائی لاشکی 1 , محمود حبیبی تبار 2 * , مهدی اسماعیلی 3
1 - دانشجوی دکتری، حقوق جزا و جرم شناسی، واحد آیت اله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران.
2 - استادیار گروه حقوق، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.
3 - استادیار گروه حقوق، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: اضطرار, اختلال شخصیت, اضطرار ناشی از اختلال شخصیتی, عوامل رافع مسئولیت.,
چکیده مقاله :
اضطرار، یکی از عوامل رافع مسئولیت کیفری است. قانون مجازات اسلامی، زوال موقت عقل را در لحظه¬ی ارتکاب جرم نیز جزئی از عوامل رافع مسئولیت کیفری دانسته است. پژوهش گزارش شده در این مقاله، با بهره¬گیری از روش توصیفی تحلیلی، اثر اضطرار را بر ارتکاب جرم و مجازات مجرم، در دو نظام حقوقی ایران و کانادا مورد بررسی قرار می¬دهد. در وضعیت اضطرار ناشی از اختلال شخصیتی، شخصیت فرد، به گونه‌ای تغییر می¬یابد که قادر به یادآوری نیست و لذا به صورت غیرارادی، به ارتکاب جرم اقدام می‌کند. در حقوق کیفری ایران، ادله¬ی اثباتِ قابل اعتمادی برای شناخت وضعیت اضطرار ناشی از اختلال شخصیتی، وجود ندارد و معمولاً، ادعای غیر ارادی بودن ارتکاب جرم، بر اثر اضطرار ناشی از اختلال شخصیتی، رد می‌شود؛ چه اینکه بسی طبیعی است: دادرس نمی‌تواند به ادعاهای بدون ادله¬ی مثبته، ترتیب اثر دهد و در نتیجه، اصول عدالت کیفری نیز مجازات مجرم را مطالبه می‌کند. در نظام حقوق کیفری کانادا، به تأثیر از تحقیقات علمی، ادله¬ی علمی مثبت وضعیت اضطرار ناشی از اختلال شخصیتی، به رسمیت شناخته شده است و با ابتنای بر آن، ممکن است: مجرم، از مجازات، معاف گردد. نتیجه بررسی، نشان می¬دهد: می‌توان از این دستآورد علمی، در حقوق کیفری ایران استفاده کرد و به شرط تأیید متخصصین معتمد قضائی، اضطرار ناشی از اختلال شخصیتی را از ادله¬ی اثبات معافیت از مجازات شمرد. این شیوه¬ی علمی اثبات اضطرار را به صورت آیین‌نامه، در اختیار پزشکی قانونی قرار داد و رویه قضائی را به تبعیت از آن، الزام کرد.
Urgency is one of the factors of criminal liability. In the Islamic Penal Code, temporary insanity at the moment of committing a crime is considered one of the factors of immunity from criminal responsibility. This research has been done by analytical-descriptive method and aims to investigate the effect of urgency on committing a crime and punishing the criminal in two legal systems of Iran and Canada. In this situation, the personality is changed in such a way that the patient is not able to remember it and therefore commits the crime involuntarily. In our country, there is no reliable proof to know this situation, and claims with this theme are usually rejected. Naturally, the judge cannot give effect to claims without strong evidence, and the principles of criminal justice demand the punishment of the criminal. In the legal system of Canada, derived from scientific research, the evidence proving this situation is recognized and based on it, the criminal may be exempted from punishment. This model can be used in our country and subject to the approval of judicial experts, this proof procedure can be made available to the forensic medicine in the form of a regulation, and the judicial procedure is required to follow this crime proof method.