آسیب شناسی شیوه رسیدگی به دلایل در محاکم کیفری

محورهای موضوعی : آموزه های فقه و حقوق جزاء

مهدی پوررضا ¹ (دانشجوی دکترای حقوق جزاء و جرمشناسی، واحد آیت الله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران)
فرهاد اله وردی میگونی ² (استادیار گروه حقوق، دانشگاه مازندران ،بابلسر،ایران)
محمد نبی پور ³ (استادیار گروه حقوق، دانشگاه شمال، آمل، ایران)

تاریخ دریافت : 1402/01/31 تاریخ پذیرش : 1402/02/17 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: آسیب شناسی استدلال قضایی, آسیب شناسی سیاست قضائی, آسیب شناسی شیوه رسیدگی به دلایل,

چکیده مقاله :

تاریخ دریافت: 1402/01/31 تاریخ بازنگری: 1402/02/11 تاریخ پذیرش: 1402/02/17 به موجب اصل 166 قانون اساسی: احکام دادگا ه ها باید مستند و مستدل به مواد قانون و اصولی باشد که براساس آن حکم صادر شده است. الزام قاضی به توجیه رأی، یکی از مهمترین متغیرهای دسترسی به عدالت و انصاف است. آراء مستدل از یک سو امکان نظارت دقیق تر مراجع عالی بر آراء کیفری را فراهم می کند و از سوی دیگر به افزایش احساس عدالت در میان مخاطبان رأی می انجامد. نگارنده در این مقاله با هدف بررسی انتقادی وآسیب شناسی نسبت به شیوه رسیدگی به دلایل در مراجع کیفری با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی به این نتیجه رسیده است که برای تحقق دادرسی منصفانه، توجه به دلایل و صدور آراء مستند و مستدل اهمیت بسزایی دارد، به گونه ای که ضمن جلوگیری از استبداد قضات، طرفین دعوا از موجبات رد و قبول ادعاها و ادله خود مطلع خواهند شد؛ البته برای تحقق دادرسی منصفانه، وجود قضاتی متخصص و آموزش دیده لازم است تا با تکیه بر دانش و تخصص خود به ارزیابی ادله پرداخته و در نهایت آرائی مستدل و مبتنی بر مستندات قانونی صادر نمایند.

چکیده انگلیسی:

Receive Date: 2023/04/20                    Revise Date: 2023/05/01                   Accept Date:  2023/05/07 Article 166 of the Constitution: ‘the verdicts of courts should be documented and substantiated to the legal provisions and principles that according to that judgment is issued. The obligation of a judge to justify his decision is one of the crucial elements in accessing to justice and fairness. On one hand, the reasoned decisions enable higher authorities to effectively oversee the criminal judgments and on the other hand they contribute to increasing a sense of justice among addressees. Author in this article with aim of critical and pathological examination about method of dealing with reasons in criminal courts by means of using analytical descriptive method resulted that in order to achieve a fair trial, it is essential to pay attention to the reasons and issuing documented and reasoned decisions which prevents judicial tyranny and informs the litigants about the reasons for acception or rejection of their claims and evidence. Furthermore, the attainment of a fair trial necessitates the presence of expert and trained judges who can assess evidences based on their knowledge and expertise, leading to the issuance of reasoned decisions based on the legal evidences.

منابع و مأخذ:

1. آشوری، محمد، (1384)، آیین دادرسی کیفری، تهران، نشرسمت.


2. پورزند مقدم، پژمان، (1380)، « ژرف ساخت دلیل کیفری »،مجله حقوقی و قضایی دادگستری، دوره شصت و پنجم، شماره 34، ص9ـ32.


3. پژوهشگاه قوه قضاییه، (1391)، مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عدالت اداری، تهران، اداره انتشار رویه قضایی کشور.


4. پژوهشگاه قوه قضاییه، (1393)، مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عدالت اداری، تهران، اداره انتشار رویه قضایی کشور.


5. تدین، عباس، (1388)، تحصیل دلیل در آیین دادرسی، تهران، نشرمیزان.


6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1372)، دانشنامه حقوقی، تهران، چاپخانه سپهر، چاپ چهارم.


7. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1358)، مکتب­های حقوقی در حقوق اسلام ،تهران، گنج دانش.


8. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1380)، ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش، چاپ یازدهم.


9. حسینی نژاد، حسینقلی، (1374)، ادله اثبات دعوی، تهران، نشرمیزان، چاپ اول.


10. حیدری، الهام، (1393)، « اعتبارعلم قاضی درصدور احکام کیفری در قانون مجازات اسلامی مصوب92 »، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال پنجم، شماره 2، ص89ـ110.


11. خزانی، منوچهر، (1377)، جزوه آیین دادرسی کیفری، پلی کپی، دانشکده حقوق شهید بهشتی.


12. دهخدا، علی اکبر ، (1372 )، لغت­نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.


13. ساکیانی، زهرا؛ واعظی، سید عباس، (1401)، « اثرسنجی سوگیری­های شناختی بر کیفیت عدالت در تصمیم­گیری قضات دادگاه­های کیفری » مجله حقوقی دادگستری، دوره هشتاد و ششم، شماره 119، ص245ـ269.


14. شمس، عبدالله، (1384)، آیین دادرسی مدنی، تهران، انتشارات دراک، چاپ سوم.


15. شیروهی، مهدی (1386)، « استاندارد حقوقی و احکام قضایی »، مجله وکالت، شماره 33، ص48ـ54.


16. صادق منش، جعفر؛ فرخی نیا، علی، (1391)، « مبنا، روش و جایگاه استدلال قضایی »، مجله حقوقی دادگستری، دوره هفتاد و ششم، شماره 79، ص5ـ91.


17. صادقی، صابر؛ ولی ­اله، محمود، (1394)، « توسعه و نظام عدالت کیفری با تاکید بر شاخصه های نظام عدالت کیفری در برنامه های توسعه ای ایران»، فصلنامه علوم انسانی، سال یازدهم، شماره 42، ص86ـ117.


18. صالحی راد، محمد، (1382)، « تأملاتی در باب مستدل بودن احکام دادگاهها »، مجله حقوقی دادگستری، دوره شصت و هفتم، شماره 42، ص17ـ38.      


19. صدر زاده افشار، سید محسن، (1376)، ادله اثبات دعوا در حقوق ایران، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.


20. کاتوزیان، ناصر، (1392)، اثبات و دلیل اثبات، چاپ هشتم، تهران، بنیاد حقوقی میزان.


21. کاتوزیان، ناصر، (1385)، اثبات و دلیل اثبات، تهران، نشرمیزان.


22. کاتوزیان، ناصر، (١٣٨٢)، قانون مدنی درنظم حقوقی کنونی، تهران، نشردانشگاه تهران.


23. کریمی، عباس؛ تقی زاده، ابراهیم؛ مختاری، رحیم، (1391)، « اصول حاکم بر ارزیابی قضایی شرایط عمومی ادله اثبات مدنی »، دو فصلنامه علمی پژوهشی دانش حقوق مدنی، دوره اول، شماره 2، ص31ـ44.


24. گلدوزیان، ایرج، (١٣٨۴)، ادله اثبات دعوی، تهران، نشرمیزان، چاپ دوم.


25. قنبر پور، بهنام؛ قربانی، امید، ( 1401 )، « بررسی تأثیر ایجاد ابلاغ و ثبت الکترونیکی در روند دادرسی قضائی »، آموزه­های فقه و حقوق جزاء، سال اول، شماره 4، ص45ـ67.


26. محمدی، محمد رضا، (1393)، « نقدی بر شیوه استدلال دادگاهها در آرای حقوقی »، فصلنامه رأی: مطالعه آرای قضایی، دوره سوم، شماره 8، ص17ـ40.


27. معین، محمد، (1380)، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ هفدهم.


28. مقیمی، سید محمد، (1389)، « اخلاق سازمانی؛ جوهره فرهنگ سازمانیِ کارآمد»، مجله فرهنگ‌ مدیریت، دوره ششم، شماره 17، ص63ـ89.


29. وطنی، خسرو، (1389)، «بررسی عوامل مؤثر بر توانمندسازیِ منابع انسانی»، فصلنامه مدیریت، شماره 20، ص13ـ89.


30. Pataki, George (2002), ‘Manual for Administrative Law Judges and Hearin
    Officers”, Government Law Center of Albany Law School, www.nysalja.org.


31. Schwartz, Bernard (1953), Administrative Procedure and Natural Law, Notre
    Dame Law Review, Vol. 28.