ارزیابی عملکرد دانه و شاخص‌های تحمل به خشکی در لاین‌های گندم تحت شرایط آبیاری مطلوب و محدود در مرحله پرشدن دانه
محورهای موضوعی : اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی
اسماعیل محمودی
1
(کارشناس دادگستری شهرستان مهاباد، مهاباد، ایران)
سلیمان محمدی
2
(استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی، میاندوآب، ایران)
جلال صبا
3
(دانشیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
کلید واژه: همبستگی, گندم, تنش رطوبتی, تجزیه مؤلفه‌های اصلی, شاخص‌های تحمل به خشکی,
چکیده مقاله :
به‌منظور شناسایی لاین یا لاین‌های متحمل به تنش‌رطوبتی بر اساس شاخص‌های مختلف و شناسایی بهترین شاخص‌های تحمل به خشکی، 4 آزمایش در سال 86- 85 در ایستگاه‌های تحقیقات کشاورزی میاندوآب، همدان، اردبیل و مشهد با 18 لاین امید‌بخش و دو رقم شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در دو شرایط آبیاری کامل و اعمال تنش رطوبتی در مرحله پرشدن دانه انجـام شـد. نتایج نشان داد که لاین‌های شماره C-80-4)2) و Bkt/90-Zhong 87)8) نام‌گذاری شده به‌نام میهن با توجه به مقادیر بالای شاخص‌های تحمل به خشکی MP، GMP، STI، HARM، RDI و مقادیر کم شاخص‌های TOL و SSI، عملکرد دانه بالا در شرایط مطلوب و تنش رطوبتی در مرحله پرشدن دانه به‌عنوان لاین‌های متحمل به تنش رطوبتی در مرحله پرشدن دانه شناسایی شدند. با توجه به ضرایب همبستگی مثبت و معنی‌دار بین شاخص‌ها با عملکرد دانه در هر دو شرایط آبیاری و بین شاخص‌ها، مشخص گردید که انتخاب بر اساس شاخص‌های GMP، MP، STI و HARM منجر به انتخاب ژنوتیپ‌هایی با عملکرد دانه بالا در هر دو شرایط آبیاری گردید. نتایج تجزیه به عامل‌ها نشان داد که 99.83 درصد از تغییرات کل توسط دو مؤلفه تبیین شدند. مؤلفه اول با توجیه 70.85 درصد از تغییرات، عملکرد بالقوه و تحمل به خشکی (شاخص‌های MP، GMP،STI، HARM، RDI) و مؤلفه دوم با توجیه 28.98 درصد از تغییرات به‌عنوان مؤلفه حساسیت به تنش (شاخص‌های TOL و SSI) نام‌گذاری شدند. تجزیه کلاستر نشان داد شاخص‌های STI، GMP، HARM و MP در یک خوشه و TOL و SSI در خوشه دیگر قرار گرفتند.
To identify drought tolerant genotypes, by using different indices and presenting the best indices, four separate trials at the Agricultural Research Stations of Miyandoab, Mashhad, Hamedan, and Ardabil, were conducted with 18 wheat lines and two checks in a randomized complete block design with three replications during 2006-2007, under full-irrigation and exposing the lines to drought stress at grain filling stage. Result showed that lines 2(C-80-4) and 8(Bkt/90-Zhong 87), also named as Mihan variety, having the maximum values of MP, GMP, STI, HARM, RDI and the least values of TOL and SSI indices, identified to be as high grain yielders in both full irrigation and water deficit at grain filling stage. The significant and positive correlations of YP and YS with MP, GMP, STI, and HARM, indicated that they are the proper indices to select high yielding wheat genotypes under stress and non-stress conditions. According to principle component analysis, two components justified 99.83% of all variations. First vector showed 70.85% of variations, yield potential component and drought tolerance indices (MP, GMP, STI, HARM and RDI) and the second rector justified 28.98% of total variations which would be named as “drought susceptible components (TOL and SSI indices). According to results of cluster analysis, MP, GMP, STI, HARM indices are found to be in one group, and TOL and SSI indices in the other group.