عوامل مؤثر بر دسترسی زنان کشاورز روستایی به اطلاعات امنیت غذایی خانوار در شهرستان ساری
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزیفاطمه ابراهیم نژاد 1 , امیر احمدپور 2 , محمدرضا شهرکی 3
1 - کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران
2 - دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران
3 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه خوارزمی و کارشناس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان
کلید واژه: زنان روستایی, توسعه پایدار, امنیت غذایی, اطلاعات,
چکیده مقاله :
تحقیق حاضر از نوع توصیفی- پیمایشی بوده که جامعه آماری این تحقیق را 1297 نفر از زنان کشاورز شهرستان ساری استان مازندران تشکیل دادهاند که 300 نفر از آنها به عنوان حجم نمونه انتخاب و به صورت تصادفیطبقهبندی شده نمونهگیری از آنها صورت گرفت. پرسشنامه ابزار اصلی سنجش تحقیق بود که روایی محتوایی آن با استفاده از نظرات متخصصان مورد تأیید قرار گرفت. ضمن این که مقادیر به دست آمده از میانگین واریانس استخراج شده (AVE) و پایایی ترکیبی (CR) نشان از روایی همگرا و پایایی مناسب پرسشنامه بود. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از مدلسازی معادلات ساختاری و با رویکرد حداقل مربعات جزئی از طریق نرمافزار Smart PLS3 استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل از تحقیق شش سازۀ ارتباطی- فناوری، اقتصادی، موقعیتی، اجتماعی، فرهنگی و شخصیتی، بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی تأثیر مثبت و معنیداری داشته که 3/40 درصد از واریانس سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی را تبیین کردهاند.
The present study is a descriptive-survey study in which the statistical population of this study consists of 1297 women farmers in Sari city of Mazandaran province, of which 300 were selected as the sample size and randomly sampled from They happened. The questionnaire was the main tool for assessing the research, the content validity of which was confirmed using the opinions of experts. In addition, the values obtained from the extracted mean variance (AVE) and combined reliability (CR) showed convergent validity and appropriate reliability of the questionnaire. Structural equation modeling with partial least squares approach was used to analyze the data using Smart PLS3 software. Based on the results of research on four communication structures - technology, economic, situational, social, cultural and personality, had a positive and significant effect on the level of access of women farmers to food security information that 40.3% of the variance of farmers' access to information Explained food safety information.
عوامل مؤثر بر دسترسی زنان کشاورز روستایی به اطلاعات امنیت غذایی خانوار در شهرستان ساری
چکیده
مقدمه و هدف: بالا بودن دانش و آگاهی زنان در مدیریت پایدار کشاورزی امری ضروری بوده که نیازمند دسترسی به اطلاعات مرتبط است. شناخت عوامل تأثیرگذار بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی میتواند تأثیر زیادی بر رفتار اطلاعیابی آنها داشته باشد.
مواد و روشها: تحقیق حاضر از نوع توصیفی- پیمایشی بوده که جامعه آماری این تحقیق را 1297 نفر از زنان کشاورز شهرستان ساری استان مازندران تشکیل دادهاند که 300 نفر از آنها به عنوان حجم نمونه انتخاب و به صورت تصادفیطبقهبندی شده نمونهگیری از آنها صورت گرفت. پرسشنامه ابزار اصلی سنجش تحقیق بود که روایی محتوایی آن با استفاده از نظرات متخصصان مورد تأیید قرار گرفت. ضمن این که مقادیر به دست آمده از میانگین واریانس استخراج شده (AVE) و پایایی ترکیبی (CR) نشان از روایی همگرا و پایایی مناسب پرسشنامه بود. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از مدلسازی معادلات ساختاری و با رویکرد حداقل مربعات جزئی از طریق نرمافزار Smart PLS3 استفاده شد.
یافتهها: بر اساس نتایج حاصل از تحقیق شش سازۀ ارتباطی- فناوری، اقتصادی، موقعیتی، اجتماعی، فرهنگی و شخصیتی، بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی تأثیر مثبت و معنیداری داشته که 3/40 درصد از واریانس سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی را تبیین کردهاند.
بحث و نتیجهگیری: ظرفیتسازی و توانمندسازی جوامع روستایی به ویژه زنان با استفاده از ایجاد فرصتهای شغلی کوچک و بزرگ در روستاها و ارائه خدمات حمایتی اقتصادی و اجتماعی شرایط را برای توسعه امنیت غذایی در بین زنان فراهم میکند.
طبقه بندی:I13, D1, Q1
واژههای کلیدی: زنان روستایی، اطلاعات، امنیت غذایی، توسعه پایدار.
Factors affecting the access of rural women farmers to household food security information in Sari city
Abstract
Introduction: High knowledge and awareness of women in sustainable agricultural management is essential that requires access to relevant information. Recognizing the factors affecting the level of access of women farmers to food security information can have a great impact on their information seeking behavior.
Materials and Methods: The present study is a descriptive-survey study in which the statistical population of this study consists of 1297 women farmers in Sari city of Mazandaran province, of which 300 were selected as the sample size and were randomly stratified. The questionnaire was the main tool, the content validity of which was confirmed using the opinions of experts. In addition, the values obtained from the extracted mean variance (AVE) and combined reliability (CR) showed convergent validity and appropriate reliability of the questionnaire. Structural Equation Modeling with partial least squares(PLS) approach was used to analyze the data using Smart PLS3 software.
Findings: Based on the results of the research, six communication-technological, economic, situational, social, cultural and personality structures had a positive and significant effect on the level of access of women farmers to food security information, which was 40.3% of the variance of women farmers' access to food. Explained food security information.
Conclusion: Capacity building and empowerment of rural communities, especially women, by creating small and large scale job opportunities in rural areas and providing economic and social support services provide the conditions for the development of food security among women.
JEL Classification: I13, D1, Q1
Keywords: Rural Women, Information, Food Security, Sustainable Development.
مقدمه
امروزه امنیت غذایی یکی از موضوعات مهم توسعه است که در سیاستهای اقتصادی داخلی کشورها مورد توجه قرار گرفته است (Kalansooriya & Chandrakumara, 2014). در کشورهای مختلف امنیت غذایی به عنوان موضوعی پیچیده و گسترده، بسیار متفاوت است (Zeyaie et al., 2013). به بیانی دیگر، یکی از وجوه امنیت انسانی، امنیت غذایی است و فقدان آن به معنای به خطر افتادن امنیت برای انسانها است. بهطوری که امروزه با گسترش مفهوم توسعۀ انسانی، مسئلۀ امنیت غذایی ابعاد تازهای به خود گرفته و به یکی از مهمترین مباحث در کلیۀ کشورهای جهان تبدیل شده است (Kimiagar & Bazhan, 2005). امنیت غذایی نخستین اصل و از شرطهای لازم برای حفظ سلامت افراد جامعه است تا افراد بتوانند نقش کلیدی خود را به عنوان عنصر اصلی توسعۀ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایفا کنند. به همین دلیل، اکثر کشورهای جهان اهمیت ویژهای برای ایجاد، حفظ و پایداری امنیت غذایی قائل هستند و نبود آن را تهدیدی جدی علیه توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی تلقی میکنند (Safarkhanlo & Mohammadinejad, 2011). بنابراین، دسترسی به مقدار کافی مواد غذایی و سلامت تغذیهای، از محورهای اساسی توسعه و زیربنای پرورش نسل آتی کشور قلمداد میشود (Savari et al., 2014). توجه ویژه به موقعیت زنان، به عنوان نیمی از منابع انسانی جامعه به منظور اتخاذ سیاستهای حمایتی جهت ارتقای وضعیت کنونی آنها از اهمیت ویژهای برخوردار است (Shateri & Rousta, 2011).
زنان روستایی با توجه به این که نقش مهمی در حصول اطمینان از تغذیه، ایمنی مواد غذایی و کیفیت آن دارند، به عنوان کلید تأمین امنیت غذایی در خانوارهای روستایی تلقی شده (Anugwa & Agwu, 2016) و از طریق مدیریت سیستمهای زراعی به خصوص در وجین، برداشت و ذخیرهسازی محصول، در آن تأثیرگذارند (Oladejo et al., 2011). زنان با تشکیل 60 درصد از نیروی کار مزارع کشاورزی، 80 درصد مواد غذایی را تولید کرده (Banji & Okuade, 2005) و نقش مهمی در امنیت غذایی خانوارها ایفا مینمایند (Shamna et al., 2018; Yusuf et al., 2013). دسترسی سریع و آسان به اطلاعات، از اهمیت حیاتی برای دستیابی به امنیت غذایی در زنان روستایی برخوردار است (Anugwa & Agwu, 2016). Lwoga (2010) نیز معتقد است، دسترسی سریع به دانش و اطلاعات مربوطه میتواند زنان روستایی را در تصمیمگیریهای آگاهانه نسبت به فعالیتهای تولید محصولات کشاورزی، تغذیه و بهداشت توانمند کند. علاوه بر آن، بهبود امنیت غذایی خانوارها نیازمند تصمیمگیریهای مناسب توسط زنان روستایی است که برای دسترسی بهتر، اطلاعات مورد نیاز ضروری است (Siyao, 2012). از طرفی، دسترسی زنان روستایی به اطلاعات در مورد امنیت غذایی وابسته به رفتار جستجوی اطلاعات آنها است (Gundu, 2009). Manda (2002) نیز در تحقیقاتش اشاره کرده است که، بین افزایش جریان اطلاعات و تولید غذا، دسترسی و بهرهبرداری ارتباطی مثبتی وجود دارد. بنابراین، زنان با سطح اطلاعات کافی، میتوانند هزینههای ورودی را کاهش دهند، ارتباطات حمل و نقل را بهبود ببخشند و میتوانند بازار محصولات خود را گسترش دهند (Siyao, 2012). ازاینرو، بهبود بهرهوری کشاورزی و امنیت غذایی زمانی تحقق پیدا خواهد کرد که زنان روستایی اطلاعات مناسبی داشته باشند (Masuki et al., 2010).
با توجه به این که زنان سهم قابل توجهی در کشاورزی و در نتیجه در دسترس بودن مواد غذایی خانوار و سهم آنها در درآمد خانوارها به ویژه در خانوادههای کم درآمد، دارند، دانش تغذیهای آنها در استفاده از مواد غذایی به طور مناسب در خانوارها مهم است (Kalansooriya & Chandrakumara, 2014). از طرفی، اهمیت امنیت غذایی در بین زنان روستایی و همچنین روشهای دسترسی و دستیابی به آن، بررسی و بهبود آن ضروری است و با وجود این که امنیت غذایی در بین گروههای کم درآمد و آسیبپذیر جامعه، از جمله زنان، توجه بیشتری را میطلبد، کمتر مطالعهای در زمینة روشهای دستیابی زنان به اطلاعات امنیت غذایی انجام شده است. بنابراین، در همین راستا تحقیق حاضر با هدف بررسی سطح امنیت غذایی زنان کشاورز روستایی و همچنین شناسایی عوامل مؤثر بر دستیابی اطلاعات زنان کشاورز در زمینۀ امنیت غذایی در شهرستان ساری ضرورت دارد تا با آگاهی از سطح امنیت غذایی راهکارهایی به منظور بهبود وضعیت این گروه از زنان ارائه شود.
پیشینۀ تحقیق
در این بخش سعی شده تا در راستای عوامل مؤثر بر دستیابی اطلاعات زنان کشاورز در زمینۀ امنیت غذایی، نتایج تحقیقات و مطالعات داخلی و خارجی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و خلاصهای از یافتههای آنها به شرح زیر ارائه گردد:
بر اساس تحلیل‌های تحقیقاتی Ghosh et al. (2021) در بنگلادش، نتایج نشان داد مشارکت زنان در فعالیتهای درآمدزا و اقتصادی مختلف ضمن تأثیرگذاری بر تصمیمگیری در خانواده، موجب بهبود دانش و اطلاعات امنیت غذایی و مدیریت تغذیه آنها نیز شده است. ضمن این نتایج مطالعات Lokonon & Pilo (2021) در بنین و Khanam et al. (2020) در بنگلادش حاکی از آن است که بین دو متغیر مالکیت خانه و زمین برای کشاورزی رابطۀ مثبت و معنیداری با سطح دانش مرتبط با امنیت غذایی دارد.
نتایج مطالعات Charaghi et al. (2018) نشان داد، با افزایش فعالیتهای غیرزراعی نیز امنیت غذایی خانوارها افزایش پیدا کرده است. همچنین بیان داشتهاند که، تنوع در دستیابی به منابع درآمدی غیر از بخش کشاورزی، باعث افزایش دسترسی، دستیابی و ثبات در مصرف مواد غذایی و در نهایت تحقق امنیت غذایی خواهد شد. نتایج تحقیق Gholizadeh et al. (2017) حاکی از آن است که، دانش تغذیهای، اثر منفی و معنیداری بر ناامنی غذایی دارد. افزون بر آن، فرهنگ غذایی در رابطه بین دانش تغذیهای با امنیت غذایی اثری میانجی دارد.
نتایج تحقیقات Anugwa & Agwu (2016) در بررسی اطلاعات مرتبط با امنیت غذایی زنان روستایی در خانوارهای ایالت باییلسا نیجریه، نشان داد که، اطلاعات مربوط به مسائل مربوط به امنیت غذایی به طور عمده از خانواده، دوستان/همسایگان و سایر کشاورزان به دست آمده است. همچنین یافتهها نشان داد که پاسخدهندگان برای دریافت اطلاعات مربوط به آمادهسازی غذا، پردازش مواد غذایی و سیستم مدیریت کشاورزی، از دانش و آگاهی افراد خانوادههایشان استفاده کردهاند. بنابر نتایج تحقیق Behroozeh & Shahvali (2016)، وضعیت امنیت غذایی خانوارهای روستایی در مناطق مختلف نیز متفاوت است. به طوری که خانوارهای منطقه سرد و معتدل امنیت غذایی بالاتری دارند و پس از آن به ترتیب خانوارهای مناطق معتدل و گرم و خشک قرار دارند؛ یکی از دلایل این امر میتواند ناشی از متغیر بودن تولیدات کشاورزی در طول سال در این مناطق باشد. Ghadiri-Masoum et al. (2016) در نتایج تحقیقاتشان بیان داشتند، عوامل اقتصادی مهمترین عامل مؤثر در پایداری امنیت غذایی خانوارهای روستایی است. همچنین نتایج رگرسیون گویای آن بود، متغیرهای کیفیت مسکن، اراضی آبی، میزان درآمد، یارانه دریافتی، تعداد دام کوچک، تعداد دام بزرگ، میزان درآمد غیرکشاورزی، تعداد افراد شاغل در خانواده و سابقه تسهیلات دریافتی به عنوان عوامل اقتصادی مؤثر در امنیت غذایی پایدار خانوارهای روستایی شناخته شدهاند. از طرفی متغیرهای سن سرپرست خانوار و تعداد فرزندان پسر به عنوان عوامل اجتماعی، در امنیت غذایی پایدار خانوارهای روستایی تأثیرگذار بوده است.
Leunufna & Evans (2014) در بررسی تأمین امنیت غذایی جزایر مالوکو در کشور اندونزی به این نتیجه رسیدند که، عوامل مختلفی مانند تغییرات آب و هوایی و هجوم آفات به مزارع، در توسعه امنیت غذایی تأثیرگذارند. Sinyolo et al. (2014) در بررسی امنیت آب و امنیت غذایی خانوارهای روستایی در منطقه مزینیاتی در کشور آفریقای جنوبی، به این نتیجه رسیدند که، تأمین آب شرب خانوارها، در امنیت غذایی خانوارها مؤثر بوده است. Trefry et al. (2014)نیز در مطالعهای دیگر در کشور آفریقای جنوبی، بیان داشتهاند که جنسیت و تغییرات فرهنگی و نهادهای محلی ارتباط مستقیمی با ارتقای امنیت غذایی داشته است. نتایج تحقیقات Agwu & Irohibe (2014) در بررسی عوامل تعیینکننده دسترسی زنان به اطلاعات امنیت غذایی در مناطق روستایی در کشور نیجریه، نشان داد که رفتار جستجوی اطلاعات تأثیر مثبتی بر دسترسی زنان به اطلاعات امنیت غذایی زنان روستایی داشته است. در حالی که، اندازه خانوار به طور قابل توجهی تأثیر منفی و معنیداری بر دسترسی زنان روستایی به اطلاعات امنیت غذایی داشته است. دسترسی به خدمات اعتباری و وام و ظرفیتسازی و آموزش زنان در مسائل مربوط به امنیت غذایی، به عنوان استراتژی بهبود دسترسی به اطلاعات امنیت غذایی بیان شده است. یافتههای تحقیقی دیگر در بنگلادش توسط Kabir et al. (2014) نشان داد که، دانش و اطلاعات امنیت غذایی زنان به‌طور معناداری تحت تأثیر تحصیلات، بُعد خانواده، درآمد خانوار، دسترسی به اعتبار و مشارکت اجتماعی بوده است. همچنین نتایج نشان داد که تکمیل فرآیند توانمندسازی زنان میتواند در دسترسی زنان را به دانش سلامت و تغذیهای بیشتر نماید.
نتایج تحلیل همبستگی پژوهش Savari et al. (2014) نشان داد که بین درآمد خانوار، تعداد شاغلان خانوار، فاصلة محل سکونت تا شهر، بعد خانوار، مقدار زمین زراعی و باغی در تملک خانواده و تحصیلات مادر خانواده (مسئول تغذیه) با امنیت غذایی خانوار رابطة معناداری وجود دارد. در تحقیقی دیگر، Najibi et al. (2013) نشان داد، ناامنی غذایی با سطح اقتصادی، تحصیلات، میزان درآمد، بعد خانوار و تعداد فرزندان، ارتباط معنیداری داشته است. به طوری که با متغیرهایی همچون وضعیت شغلی، وضعیت تأهل، سن و جنسیت، ارتباط معنیداری نداشته است. بر اساس نتایج تحقیقات Saadi & Vahdat-Moaddab (2013) و Milani-Bonab et al. (2012) در مطالعهای به این نتیجه رسیدند که امنیت غذایی با عواملی چون جنسیت، سن، بار تکفل، میزان تحصیلات و وضعیت تملک منزل مسکونی، ارتباط معنیداری داشته است. Khosravipour et al. (2017) نیز معتقدند سطح تحصیلات سرپرست خانوار منجر به ایجاد تفاوت در وضعیت ناامنی غذایی خانوار میشود.
Bashir et al. (2012) در نتایج تحقیقاتشان که به بررسی عوامل مؤثر بر امنیت غذایی خانوارهای روستایی در ایالت پنجاب پاکستان پرداختهاند، 26 درصد از خانوارهای مورد مطالعه امنیت غذایی مناسبی نداشتند. به طوری که یافتهها حاکی از آن بود که، درآمد ماهیانه، داراییهای دامی و بعد خانوار نقش تعیینکنندهای در امنیت غذایی داشته است. بر اساس نتایج تحقیقات Siyoum (2012) در کشور اتیوپی که به بررسی وضعیت امنیت غذایی و نقش آن در معیشت روستاییان پرداخته است، نشان داد که، دو عامل انسانی مانند مدیریت ضعیف محیطزیست و ضعف سیاستها، و فیزیکی مانند خشکسالی، تخریب محیط زیست، تضعیف حاصلخیزی خاک، از بین رفتن محصولات، هجوم آفات، عدم دسترسی به تکنولوژی و امکانات اعتباری و فقدان منابع درآمدی خارج از بخش کشاورزی، از مهمترین عوامل مؤثر در ناامنی غذایی در روستاهای مورد مطالعه در کشور اتیوپی بوده است. نتایج تحقیقات Sharafkhani et al. (2011) در شهرستان خوی نشان داد که، با افزايش تعداد مراکز ارائه مواد غذايي در روستا، زيربناي مسکوني و تعداد اتاق ناامني غذايي خانوار کاهش و بر عکس با افزايش فاصله روستا از شهر ناامني غذايي خانوار افزايش مي يابد. وضعيت مسکن، وضعيت خودرو، وضعيت والدين (تک والد بودن يا دو والد بودن)، وضعيت درآمد ماهانه خانوار از ديگر عوامل مؤثر بر امنيت غذايي خانوار است. Browne et al. (2009) تعداد مراجعه به شهر، میزان روابط شهر و روستا مانند سرمایهگذاري افراد شهري در روستا، مراجعه به شهر با هدف اشتغال دائم، فروش محصول به واسطههاي شهري، مراجعه به شهر برای انجام فعالیتهاي روزمزدي، مراجعه به بازارهاي هفتگی شهر، میزان مراجعه هفتگی برای خرید مواد غذایی از شهر، تأمین مالی از منابع غیررسمی و رسمی در شهر، فروش محصولات تولیدي مستقیم به شهر، انتقال منابع درآمد از شهر به روستا، سرمایهگذاري در شهر، استفاده از خدمات بانکی شهر، استفاده از خدمات آموزشی شهر، استفاده از خدمات رفاهی، استفاده از خدمات اداري شهر، مراجعه برای تأمین مصالح و نیازهاي اقتصادي دیگر، را در امنیت غذایی پایدار خانوارهای روستایی تأثیرگذار دانستهاند. Olumakaiye & Ajayi (2006) در بررسی توانمندسازی زنان در امنیت غذایی خانوار، به این نتیجه رسیدند که، بین سطح تحصیلی، سن، شغل، وضعیت زناشویی و مهارت در تهیه انواع غذا توسط زنان با امنیت غذایی خانوارها رابطۀ معنیداری داشتهاند.
با توجه به بررسیهای به عمل آمده در مطالعات و تحقیقات داخلی و خارجی در راستای شناسایی مؤلفهها و گویههای سنجش امنیت غذایی خانوارها، تحقیق حاضر عوامل مؤثر بر دسترسی زنان کشاورز روستایی به اطلاعات امنیت غذایی خانوار در قالب 9 سازۀ فردی، حرفهای، ارتباطی فناوری، اقتصادی، موقعیتی (جغرافیایی)، اجتماعی، زیرساختی خدماتی، فرهنگی و شخصیتی بر اساس شکل 1 مورد بررسی قرار داده است.
مواد و روشها
این تحقیق، از نظر ماهيت از نوع پژوهشهاي كمي و از نظر هدف كاربردي است که به روش پیمایشی صورت گرفته است. جامعۀ آماری مورد مطالعه در تحقیق حاضر را، 1297 نفر از زنان کشاورز 7 مرکز خدمات کشاورزی در شهرستان ساری استان مازندران تشکیل دادهاند. با توجه به جامعه آماری، تعداد 300 نفر از آنها بر اساس جدول کرجسی مورگان به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند که نمونهگیری در بین آنها به صورت تصادفی طبقهبندی شده صورت گرفت.
در این تحقیق پرسشنامه ابزار اصلی جمعآوری اطلاعات بوده که با بررسی نتایج مطالعات و تحقیقات داخلی و خارجی در راستای شناسایی مؤلفهها و گویههای سنجش عوامل تأثیرگذار بر دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی، تهیه و تدوین شد. در این راستا، 68 گویه مربوط به 9 عامل مؤثر بر دسترسی زنان به امنیت غذایی که سازة فردی با 4 گویه، حرفهای با 3 گویه، ارتباطی-فناوری با 8 گویه، اقتصادی با 11 گویه، جغرافیایی با 4 گویه، اجتماعی با 12 گویه، زیرساختی-خدماتی با 6 گویه، فرهنگی با 7 گویه، شخصیتی با 14 گویه، و همچنین سطح دسترسی به دانش و اطلاعات امنیت غذایی نیز با 20 گویه که هر کدام از آنها با یک دامنه پنچ گزینهای طیف لیکرت شامل خیلیزیاد (با ارزش عددی 5)، زیاد (با ارزش عددی 4)، متوسط (با ارزش عددی 3)، کم (با ارزش عددی 2) و خیلیکم (با ارزش عددی 1) مورد سنجش قرار گرفت.
در اين تحقیق براي حصول اطمينان از ميزان همگن بودن سئوالات پرسشنامه با ويژگي هاي موضوع، از اعتبار (روايي) محتوا استفاده شده است. ملاک اعتبار متخصصان و خبرگان اهلفن (استاد راهنما و کارشناسان) ميباشند كه در اين تحقیق، پرسشنامه به 5 نفر از آنان داده شد تا ميزان سئوالات براي ارزيابي وضعيت موجود را بررسي نمايند كه آنها معرف بودن سئوالات را در ارتباط با محتوا و مفهوم مورد سنجش مورد تأييد قرار دادند. برای میزان انسجام و اعتمادپذیری پرسشنامه نیز، از ضریب پایایی آلفای کرونباخ استفاده شد. پایایی این پرسشنامه نیز قبل از اجرای نهایی، از طریق توزیع آزمایشی بین 30 نفر از زنان کشاورز در شهرستان قائمشهر انجام و نتایج آن در جدول 1 ارائه شد.
جدول1- نتایج حاصل از ضریب آلفای کرونباخ جهت پایایی پرسشنامه
Table 1 - Results of Cronbach's alpha coefficient for the reliability of the questionnaire
نوع شاخص Index type | ابعاد Dimensions | تعداد گویه Number of items | مقدار ضریب آلفای کرونباخ Cronbach's alpha coefficient value |
عوامل مؤثر بر سطح دسترسی اطلاعات امنیت غذایی Factors affecting the level of access to food safety informati | فردی Individual | 4 | 0.716 |
حرفهای professional | 3 | 0.735 | |
ارتباطی- فناوری Communication - Technology | 8 | 0.874 | |
اقتصادی Economic | 11 | 0.841 | |
جغرافیایی Geographical | 4 | 0.801 | |
اجتماعی Social | 12 | 0.707 | |
زیرساختی- خدماتی Infrastructure-Services | 6 | 0.725 | |
| فرهنگی Cultural | 7 | 0.815 |
| شخصیتی Personality | 14 | 0.753 |
جمع Total |
| 68 |
|
سطح دسترسی به دانش و اطلاعات امنیت غذایی Level of access to food safety knowledge and information | - | 20 | 0.841 |
در این تحقیق پس از جمعآوری و دستهبندی دادهها، از روش آمار توصیفی و استنباطی در محیط نرمافزار SPSS21 و همچنین برای استخراج مدل معادلات ساختاری از نرم افزار Smart PLS3 استفاده گردید. مدلیابی معادلات ساختاری، مدلی آماری برای بررسی روابط خطی بین متغیرهای مکنون (مشاهده نشده) و متغیرهای آشکار (مشاهده شده) است؛ به عبارت دیگر، مدلیابی معادلات ساختاری تکنیک آماری قدرتمندی است که مدل اندازهگیری (تحلیل عاملی تأییدی) و مدل ساختاری (رگرسیون یا تحلیل مسیر) را با یک آزمون آماری همزمان ترکیب میکند (Tahmasbi Roshan et al., 2019). برای بررسی برازش مدلهای اندازهگیری از پایایی و روایی سازهها استفاده میشود. جهت سنجش پایایی از سه معیار آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی (CR) و بارهای عاملی، استفاده میشود (Tahmasbi Roshan et al., 2019). در این تحقیق برای سنجش دقیق پایایی هر سه معیار بهکار برده شد. سازههایی که مقدار آلفای کرونباخ و CR آنها بالاتر از 7/0 و بار عاملی آنها بیشتر از 4/0 باشد، پایایی قابل قبولی دارند و هر چه این مقدار به یک نزدیکتر باشد، پایایی آن بیشتر است (Amani et al., 2013). جهت بررسی روایی از شاخص همگرایی AVE استفاده میشود که نشانگر میانگین واریانس به اشتراک گذاشته شده بین هر سازه با شاخصهای خود است و مقدار 4/0 به بالای آن، کافی محسوب میشود (Hosseini et al., 2019). برای بررسی روایی واگرا (تشخیصی) نیز از معیار فورنل- لاکر استفاده شد. در این روش، میزان رابطه یک سازه با شاخصهایش در مقایسه رابطه آن سازه با سایر سازهها است؛ به طوری که روایی و واگرای قابل قبول یک مدل حاکی از آن است که یک سازه در مدل تعامل بیشتری با شاخصهای خود دارد تا با سازههای دیگر. بررسی این موضوع از طریق یک ماتریس انجام میشود که خانههای آن حاوی مقادیر ضریب همبستگی بین سازهها و جذر مقادیر AVE مربوط به هر سازه است (Abasi, 2017). ضریب تعیین (R2) یکی دیگر از معیارهایی است که محاسبه شده و نشان از تأثیر متغیر برونزا بر متغیر درونزا است. این معیار قابلیت کاهش خطاها در مدل اندازهگیری و افزایش واریانس بین سازه و شاخصها را دارد که صرفاً در PLS کنترل میشود (Tabatabai & Lesani, 2017). Chin (1998) سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 را به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای شدت رابطه معرفی میکند که مقدار ضریب تعیین متغیرهای درونزا در حد قابل قبولی هستند.
نتایج و بحث
یافتهها حاکی از آن است که، 87 درصد از پاسخگویان جزء متأهلین و 13 درصد از آنها را مجردها تشکیل دادهاند. نتایج نشان داد، 1/34 درصد از پاسخگویان با بیشترین درصد فراوانی سنی بیشتر از 45 سال و 4/21 درصد از آنها با کمترین درصد فراوانی سنی بین 41 تا 45 سال داشتهاند که کمینه و بیشنه و همچنین متوسط سن در بین افراد مورد مطالعه به ترتیب 20، 70 و 63/42 سال است. بر اساس نتایج به دست آمده، 2/65 درصد از افراد مورد مطالعه سطح تحصیلات غیردانشگاهی (کمتر از دیپلم) و 8/34 درصد نیز تحصیلات دانشگاهی (فوقدیپلم به بالا) داشتند. همان طور که نتایج نوع فعالیت کشاورزی نشان داد، 8/43 درصد زراعی، 8/36 درصد دامداری و 4/19 درصد نیز باغداری بوده که 8/39 درصد از آن محصولات کشاورزی خود را بیمه کردهاند. ضمن این که 5/45 درصد از افراد مورد مطالعه عضو تعاونیها و تشکلهای محلی بودند (جدول2).
جدول2- توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب ویژگیهای فردی و حرفهای
نوع متغیر Variable type | گروهها Groups | تعداد Number | درصد فراوانی Frequency Percent |
وضعیت تأهل Marital status | متأهل Married | 260 | 87.0 |
مجرد Single | 39 | 13.0 | |
سن (سال) Age (Yea)
| Less than 35 | 65 | 21.7 |
35-40 | 68 | 22/7 | |
41-45 | 64 | 21.4 | |
More than 45 | 102 | 34.1 | |
Mean=42.63 Min=20 Max=70 | |||
سطح تحصیلات (مقطع) Level of education (degree) | بیسواد Illiterate | 5 | 1.7 |
ابتدایی Elementary | 46 | 15.4 | |
راهنمایی Guidance | 61 | 20.4 | |
متوسطه high | 83 | 27.8 | |
فوقدیپلم Associate Degree | 51 | 17.1 | |
لیسانس Bachelor | 39 | 13.0 | |
فوقلیسانس و بیشتر Master's degree and more | 14 | 4.7 | |
نوع فعالیت کشاورزی Type of agricultural activity | زراعی Agricultural | 131 | 43.8 |
دامداری Livestock | 110 | 36.8 | |
باغداری Gardening | 58 | 19.4 | |
عضویت در تشکلهای محلی Membership in local organizations | بلی Yes | 136 | 45.5 |
خیر No | 163 | 54.5 | |
یافتهها در جدول 3 مقدار بار عاملی هر یک از گویهها را نشان میدهد. برای این که شاخصهای اندازهگیری (متغیرهای مشاهده شده) تا چه اندازه برای سنجش متغیرهای پنهان قابل قبول هستند، مورد استفاده قرار گرفته و حداقل مقدار قابل قبول آن در این تحقیق 4/0در نظر گرفته شده و گویههای با مقدار کمتر از آن در ادامه تجزیه و تحلیل حذف شدند. نتایج حاصل از تحلیل عاملی تأییدی و بررسی ضرایب بار عاملی نشان میدهد گویههای a4، a9، a13، a21، a27، a31، a37، a39، a40، a49، a53، a55، a56، a57، a58، b3 و b10 به دلیل مقادیر کمتر از 4/0 حذف شدند.
جدول3- مقادیر بارعاملی متغیرهای آشکار
Table 3 - Factor load values of explicit variables
سازه Structure | گویه Item | نماد Symbol | بار عاملی Factor load |
فردی Individual | سن Age | a1 | -0.671 |
سطح تحصیلات Level of education | a2 | 0.595 | |
اندازه خانوار Household size | a3 | 0.594 | |
حرفهای professional | سابقه کشاورزی Agricultural history | a4 | -0.103 |
ميزان ضايعات محصولات در مراحل مختلف کار کشاورزی به نسبت میزان تولید The amount of crop waste in different stages of agricultural work in proportion to the amount of production | a5 | 0.924 | |
نگرش نسبت به حرفه کشاورزی Attitudes towards the agricultural profession | a6 | 0.732 | |
ارتباطی Communication - Technology | شرکت در کلاسهای آموزشی و ترویجی (آموزش کافی کشاورزان) Participate in training and extension classes (adequate training of farmers) | a7 | 0.741 |
میزان استفاده از منابع اطلاعاتی الکترونیکی مانند اینترنت و ... The use of electronic information resources such as the Internet and ... | a8 | 0.502 | |
میزان استفاده از تلویزیون TV usage rate | a9 | 0.180 | |
میزان استفاده از روزنامه و مجلات The rate of use of newspapers and magazines | a10 | 0.565 | |
میزان استفاده از رادیو The rate of radio use | a11 | 0.511 | |
کتابخانه روستایی Rural Library | a12 | 0.622 | |
میزان استفاده و دسترسی به تلفن Usage and access to the phone | a13 | 0.008 | |
میزان استفاده و دسترسی به تلفن همراه Mobile usage and access | a14 | -0.127 | |
اقتصادی Economic | تعداد افراد شاغل در خانواده Number of people working in the family | a15 | 0.346 |
تعداد دام Number of livestock | a16 | 0.010 | |
میزان اراضی کشاورزی The amount of agricultural land | a17 | 0.270 | |
تعداد محصول زیر کشت Number of crops under cultivation | a18 | -0.034 | |
میزان اراضی باغی The amount of garden land | a19 | -0.150 | |
میزان درآمد حاصل از کشاورزی The amount of income from agriculture | a20 | 0.074 | |
میزان درآمد غیرکشاورزی Non-agricultural income | a21 | 0.388 | |
تعداد وامهای دریافتی Number of loans received | a22 | 0.540 | |
دسترسی به خدمات اعتباری و وام Access to credit and lending services | a23 | 0.664 | |
بکارگیری تنوع در کشت محصولات Applying diversity in crop cultivation | a24 | 0.595 | |
دسترسي به منابع توليدي مانند نهادهها Access to productive resources such as inputs | a25 | 0.590 | |
جغرافیایی Geographical | فاصله زمین کشاورزی تا شهرستان Distance of agricultural land to the city | a26 | 0.891 |
فاصله زمین کشاورزی تا اولین مرکز خدمات کشاورزی Distance of agricultural land to the first agricultural service center | a27 | 0.388 | |
فاصله زمین کشاورزی تا اولین مرکز فروش (فاصله از بازار) Distance of agricultural land to the first sales center (distance from the market) | a28 | 0.858 | |
فاصله محل سکونت تا مرکز شهرستان Distance from the residence to the city center | a29 | 0.902 | |
اجتماعی Social | میزان مشارکت در سازمانهای اجتماعی Extent of participation in social organizations | a30 | 0.512 |
میزان معاشرت و ارتباط با سایر زنان The degree of socializing and communication with other women | a31 | 0.307 | |
میزان ارتباط با کارشناسان و مروجان کشاورزی The extent of communication with agricultural experts and promoters | a32 | 0.625 | |
میزان علاقهمندی به انجام فعالیتهای مشارکتی با سایر زنان The level of interest in doing collaborative activities with other women | a33 | 0.444 | |
وجود روحیۀ تعاون و همکاری با روستاییان Existence of the spirit of cooperation and cooperation with the villagers | a34 | 0.579 | |
میزان مشارکت در انجام پروژهها و کارهای عامالمنغعه روستا Extent of participation in carrying out projects and general works of the village | a35 | 0.605 | |
میزان مشارکت در فرآیندهای تصمیمگیری و برنامهریزی روستایی Extent of participation in decision-making processes and rural planning | a36 | 0.714 | |
مشارکت در امور خیریه روستا Participate in village charity | a37 | 0.385 | |
مشارکت در امور آموزشی روستا Participation in village education | a38 | 0.409 | |
ارتباط با محیط خارج از روستا Communication with the environment outside the village | a39 | 0.284 | |
میزان مشارکت در فعالیتهای همیاری با سایر روستاییان (زنان) Extent of participation in cooperative activities with other villagers (women) | a40 | 0.359 | |
مشارکت با یکدیگر به منظور بکارگیری از دانش و مهارت و Collaborate with each other to apply each other's knowledge, skills and work experience | a41 | 0.467 | |
زیرساختی خدماتی Infrastructure-Services | میزان خدماترسانی در روستا The amount of service in the village | a42 | 0.574 |
دسترسی آسان به نهادههای کشاورزی Easy access to agricultural inputs | a43 | 0.646 | |
دسترسی آسان به اعتبارات Easy access to credits | a44 | 0.649 | |
زیرساختهای ارتباطی مناسب مانند جاده Proper communication infrastructure such as roads | a45 | 0.491 | |
دسترسی و استفاده از ادوات و ماشینآلات کشاورزی Access to and use of agricultural implements and machinery | a46 | 0.447 | |
دسترسی آسان به اینترنت در مناطق روستایی Easy internet access in rural areas | a47 | 0.442 | |
فرهنگی Cultural | اعتقادات و رسومات فرهنگی و مذهبی که دسترسی و استفاده از اطلاعات زنان را محدود میکند. (محدودیتهای فرهنگی) Cultural and religious beliefs and practices that restrict women's access to and use of information. (Cultural restrictions) | a48 | 0.443 |
میزان محدودیتهای زمانی ناشی از فشار بار کاری خانگی The amount of time constraints caused by home workload pressure | a49 | 0.342 | |
وجود موانع ارتباطی زبانی و گویشی Existence of linguistic and dialectal communication barriers | a50 | 0.654 | |
میزان مشخص بودن سهم و نقش زنان در فعالیتهای کشاورزی و روستایی The extent of the role and role of women in agricultural and rural activities | a51 | 0.590 | |
میزان مشخص بودن جایگاه زنان به عنوان نیروی کار و فعال اقتصادی The degree of clarity of the position of women as a labor force and economic activist | a52 | 0.570 | |
میزان مشخص بودن منزلت و جایگاه زنان در خانواده The degree of clarity of the status and position of women in the family | a53 | 0.307 | |
| میزان تعامل و مبادلات فرهنگی با سایر روستاها و شهرها The extent of cultural interaction and exchanges with other villages and cities | a54 | 0.557 |
شخصیتی Personality | انگیزه پیشرفت Achievement Motivation | a55 | 0.346 |
نگرش و تمایل نسبت به ماندگاری در روستا (ترجیح دادن زندگی در روستا) Attitude and desire to stay in the village (preferring to live in the village) | a56 | 0.286 | |
تونایی انجام کار Ability to work | a57 | 0.332 | |
میزان توانایی ارتباط برقرار کردن با دیگران The ability to communicate with others | a58 | 0.289 | |
میزان اعتماد به نفس The level of confidence | a59 | 0.517 | |
میزان نوآوری و خلاقیت و ابتکار عمل The level of innovation, creativity and initiative | a60 | 0.530 | |
میزان انگیزه و علاقه شخصی The level of personal motivation and interest | a61 | 0.642 | |
میزان شجاعت در تصمیم گیری و مسئولیتپذیری The level of courage in decision making and responsibility | a62 | 0.412 | |
میزان ریسکپذیری Risk level | a63 | 0.680 | |
احساس مسئولیت در انجام تعهدات و میزان مسئولیت پذیری زنان Sense of responsibility in fulfilling the obligations and the level of responsibility of women | a64 | 0.532 | |
انگیزه کارتولیدی Cartoon motivation | a65 | 0.572 | |
تمایل به همکاری با سایر صندوقها Willingness to cooperate with other funds | a66 | 0.417 | |
میزان دسترسی به اطلاعات The amount of access to information | a67 | 0.440 | |
ترجیح راهاندازی کسب و کار در روستا نسبت به شهر Prefer to start a business in the village than in the city | a68 | 0.608 | |
سطح دسترسی به اطلاعات امنیت غذایی Level of access to food safety knowledge and informatio | میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با مدیریت فرآیند محصولات زراعی Extent of access to required information regarding crop process management | b1 | 0.541 |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با مدیریت دام Access to information required in relation to livestock management | b2 | 0.549 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با آماده سازی مواد غذایی The amount of access to the required information regarding food preparation | b3 | 0.318 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با فرآوری مواد غذایی The amount of access to information required in relation to food processing | b4 | 0.439 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با فناوریهای کشت جدید کشاورزی The amount of access to the required information regarding new agricultural cultivation technologies | b5 | 0.487 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با مدیریت برداشت The amount of access to the required information regarding harvest management | b6 | 0.495 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با مبارزه با بیماریها و آفات گیاهی The amount of access to information required to combat plant diseases and pests | b7 | 0.487 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با منابع تولیدی مانند زمین، منابع و سرمایه The amount of access to information required in relation to production resources such as land, resources and capital | b8 | 0.406 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با قیمت مواد غذایی The amount of access to the required information regarding the price of food | b9 | 0.504 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با سیستم حمل و نقل The amount of access to the required information related to the transportation system | b10 | 0.397 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با خدمات پشتیبانی و حمایتی کشاورزی The amount of access to the required information related to agricultural support services | b11 | 0.570 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با آموزش تغذیه The amount of access to information required in relation to nutrition education | b12 | 0.484 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با مراقبتهای بهداشتی The amount of access to information required in relation to health care | b13 | 0.441 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با منابع آب سالم The amount of access to information required in relation to safe water resources | b14 | 0.439 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با بهسازی زمین کشاورزی The amount of access to the required information regarding the improvement of agricultural land | b15 | 0.563 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با سیاستهای دولت / مقررات مربوط به مواد غذایی Access to required information on government policies / food regulations | b16 | 0.546 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با ذخیرهسازی مواد غذایی The amount of access to required information regarding food storage | b17 | 0.632 | |
میزان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دررابطه با فنآوریهای کشاورزیهای ترکیبی (مثلاً همراه با پرورش اردک و ماکیان) Access to information required for hybrid farming technologies (eg with ducks and poultry) | b18 | 0.551 | |
بازار فروش محصولات Market for selling products | b19 | 0.544 | |
بهبود در روشهای ذخیرهسازی محصولات Improvements in product storage methods | b20 | 0.552 |
برای تعیین پایایی ابزار تحقیق از معیار ضریب پایایی ترکیبی1 استفاده شد. همان طور که نتایج ارائه شده در جدول 4 نشان میدهد، مقدار پایایی ترکیبی همه سازهها بالاتر از 7/0 است که نشان دهندۀ پایایی قابل قبول ابزار تحقیق است (Hulland, 1999). همچنین برای بررسی روایی همگرا از معیار میانگین واریانس استخراج شده2 استفاده شد که مقدار ملاک برای سطح قابل قبول آن، 4/0 به بالا میباشد (Khayatan &Mobaraki, 2014; Aliabadi et al., 2018). از آنجا که مقادیر به دست آمده برای هر یک از متغیرهای مکنون بیشتر از حدنصاب و آستانه تعریف شده است؛ بنابراین میتوان مناسب بودن وضعیت پایایی و روایی همگرای مدل پژوهش را تأیید کرد.
جدول4- پایایی و روایی همگرا مؤلفههای تحقیق
Table 4 - Convergent reliability and validity of research components
سازه Structure | مقدار Value CR | مقدار Value AVE |
فردی Individual | 0.716 | 0.444 |
حرفهای professional | 0.815 | 0.692 |
ارتباطی- فناوری Communication - Technology | 0.730 | 0.409 |
اقتصادی Economic | 0.737 | 0.416 |
جغرافیایی Geographical | 0.915 | 0.781 |
اجتماعی Social | 0.791 | 0.433 |
زیرساختی- خدماتی Infrastructure-Services | 0.752 | 0.504 |
فرهنگی Cultural | 0.725 | 0.402 |
شخصیتی Personality | 0.786 | 0.428 |
سطح دسترسی به اطلاعات امنیت غذایی Level of access to food safety knowledge and information | 0.826 | 0.405 |
نتایج حاصل از روایی واگرایی در جدول 5 ارائه شده است. روایی واگرایی میزان رابطه یک متغیر پنهان یا بعد با پرسشهای مربوط به خود، در مقایسه آن متغیر با سایر متغیرهای پنهان را بررسی میکند. به اعتقاد (Fornell & Larcker, 1981)، روایی واگرایی وقتی در سطح قابل قبول است که میزان جذر میانگین واریانس استخراج شده (AVE) برای هر بعد بیشتر از مقدار توان دوم ضرایب همبستگی میان آن بعد و سایر ابعاد در مدل باشد (مقادیر موجود در قطر اصلی ماتریس).
جدول5- ميزان همبستگي بين متغيرهاي پنهان و جذر متوسط واريانس استخراج شده
Table 5: The degree of correlation between the hidden variables and the mean root of the extracted variance
سازه Structure | (1) | (2) | (3) | (4) | (5) | (6) | (7) | (8) | (9) | (10) |
فردی Individual | 0.666 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
حرفهای professional | 0.165 | 0.832 |
|
|
|
|
|
|
|
|
ارتباطی- فناوری Communication - Technology | 0.108 | 0.416 | 0.640 |
|
|
|
|
|
|
|
اقتصادی Economic | 0.115 | 0.214 | 0.349 | 0.645 |
|
|
|
|
|
|
جغرافیایی Geographical | 0.248 | 0.244 | 0.122 | 0.220 | 0.884 |
|
|
|
|
|
اجتماعی Social | 0.116 | 0.249 | 0.245 | 0.349 | 0.104 | 0.658 |
|
|
|
|
زیرساختی- خدماتی Infrastructure-Services | 0.157 | 0.263 | 0.374 | 0.222 | 0.101 | 0.334 | 0.710 |
|
|
|
فرهنگی Cultural | 0.175 | 0.249 | 0.249 | 0.205 | 0.226 | 0.245 | 0.269 | 0.634 |
|
|
شخصیتی Personality | 0.147 | 0.177 | 0.192 | 0.171 | 0.242 | 0.232 | 0.146 | 0.209 | 0.654 |
|
سطح دسترسی به اطلاعات امنیت غذایی Level of access to food safety knowledge and information | 0.168 | 0.366 | 0.380 | 0.346 | 0.321 | 0.409 | 0.330 | 0.374 | 0.291 | 0.637 |
[1] 1- Composite Reliability (CR)
[2] 2- Average Variance Extracted (AVE)
نتایج به دست آمده از سطح معنیداری سازهها در جدول 6 نشان میدهد که، چهار سازه ارتباطی- فناوری با ضریب 142/0، اقتصادی با ضریب 116/0، اجتماعی با ضریب 191/0 و فرهنگی با ضریب 142/0 در سطح 99 درصد اطمینان تأثیر مثبت و معنیداری بر روی سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی داشته است. از طرفی یافتهها حاکی از آن است که سازۀ موقعیتی با ضریب 171/0- بر روی سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی تأثیر منفی و معنیداری در سطح 99 درصد اطمینان داشته است. همچنین نتایج به دست آمده از تحقیق گویای آن بود که، سازۀ شخصیتی با ضریب 116/0 در سطح 95 درصد اطمینان تأثیر مثبت و معنیداری بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی داشته است. شکل 2 و 3 نتایج حاصل از ارتباطات بین سازهها را بر اساس ضرایب مسیر نشان میدهد. نتایج حاصل از مقادیر به دست آمدۀ تی در سازهها مذکور یعنی ارتباطی- فناوری با مقدار 003/3، اقتصادی با مقدار 032/3، اجتماعی با مقدار 372/3، فرهنگی با مقدار 753/2 و موقعیتی با مقدار 548/3 نیز نشان از تأیید یافتۀ مذکور میباشد (جدول6). به طوری که، مقدار تی در مواقع سطح معنیداری 99 درصد اطمینان باید 58/2 و بیشتر از آن و در مواقع سطح معنیداری 95 درصد اطمینان، باید 96/1 و بیشتر از آن باشد. شکل 4 نیز نتایج حاصل از ارتباطات بین سازهها را بر اساس مقادیر به دست آمده از مقادیر تی نشان میدهد. همان طور که نتایج نشان میدهد، سه سازۀ فردی، حرفهای و زیرساختی هیچگونه تأثیر معنیداری در سطح 95 درصد اطمینان بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی نداشتند.
جدول6- مقادیر تی و سطح معنیداری مؤلفههای تحقیق
Table 6- T values and significance level of research components
روابط Relationships | ضریب مسیر Path coefficient | مقدار تی Value t | سطح معنیداری Sig |
فردی- سطح دسترسی به امنیت غذایی Individual- level access to food security | 0.061 | 0.758 | 0.449 |
حرفهای- سطح دسترسی به امنیت غذایی Professional - level of access to food security | 0.095 | 1.822 | 0.069 |
ارتباطی فناوری- سطح دسترسی به امنیت غذایی Technology communication - level of access to food security | 0.142 | 3.003 | 0.003 |
اقتصادی- سطح دسترسی به امنیت غذایی Economic - level of access to food security | 0.164 | 3.032 | 0.003 |
موقعیتی- سطح دسترسی به امنیت غذایی Situational - level of access to food security | -0.172 | 3.548 | 0.000 |
اجتماعی- سطح دسترسی به امنیت غذایی Social - level of access to food security | 0.191 | 3.372 | 0.001 |
زیرساختی حمایتی- سطح دسترسی به امنیت غذایی Supportive infrastructure - level of access to food security | 0.090 | 1.683 | 0.093 |
فرهنگی- سطح دسترسی به امنیت غذایی Cultural - level of access to food security | 0.142 | 2.753 | 0.006 |
شخصیتی- سطح دسترسی به امنیت غذایی Personality - The level of access to food security | 0.116 | 2.153 | 0.032 |
در مدل معادلات ساختاری (PLS) جهت بررسی برازش مدل، SSE (مجموع مجذورات خطای پیشبینی) برای هر بلوک متغیر پنهان و SSE/SSO-1 نیز شاخص اعتبار اشتراک یا CV-com را نشان میدهد و اگر مقدار شاخص Q2 مثبت باشد نشان میدهد که برازش مدل مطلوب است و مدل از قدرت پیشبینی کنندگی مناسبی برخوردار است. ضمن این که Henseler et al. (2009) سه مقدار 02/0، 15/0 و 35/0 را به عنوان قدرت پیش بینی کم، متوسط و قوی تعیین نمودهاند. لذا بر اساس نتایج جدول 7 ملاحظه میشود که شاخص وارسی اعتبار اشتراک متغیرهای پنهان برای سازهها مثبت و قدرت پیشبینیکنندگی در سطح دسترسی زنان به اطلاعات امنیت غذایی با مقدار 217/0= Q2 در سطح قوی قرار دارد؛ لذا مدل تدوین شده از کفایت مناسبی برخوردار است.
جدول7- اعتبار اشتراک متغیرهای پنهان مدل ساختاری سطح دسترسی به اطلاعات امنیت غذایی در بین زنان کشاورز
سازه Structure | SSo | SSE | Q2 |
فردی Individual | 598.000 | 793.463 | 0.327 |
حرفهای professional | 598.000 | 498.552 | 0.166 |
ارتباطی- فناوری Communication - Technology | 1196.000 | 1107.026 | 0.174 |
اقتصادی Economic | 1196.000 | 1100.019 | 0.080 |
جغرافیایی Geographical | 897.000 | 442.121 | 0.507 |
اجتماعی Social | 1495.000 | 1232.369 | 0.176 |
زیرساختی- خدماتی Infrastructure-Services | 879.000 | 829.565 | 0.075 |
فرهنگی Cultural | 1196.000 | 1122.451 | 0.161 |
شخصیتی Personality | 1495.000 | 1233.609 | 0.175 |
سطح دسترسی به اطلاعات امنیت غذایی Level of access to food safety knowledge and information | 2093.000 | 1639.825 | 0.217 |
نتیجهگیری و پیشنهادها
زنان روستایی نقش کلیدی در تضمین سلامت و امنیت غذایی ایفا میکنند. اما با وجود نقش و سهم مهم این قشر از جامعه جهت تأمین مواد غذایی در جهان، غالباً در راهبردهای توسعه مورد کم توجهی یا بیتوجهی قرار میگیرند (Savari et al., 2014). عوامل متعددی وجود دارند که می توانند در سطح دسترسی زنان به اطلاعات مورد نیاز آنها در موضوع امنیت غذایی تأثیرگزار باشند. لذا تحقیق حاضر با هدف بررسی سطح امنیت غذایی زنان کشاورز روستایی، عوامل مؤثر بر سطح دسترسی زنان کشاورزی به اطلاعات امنیت غذایی را مورد بررسی قرار داده است.
بر اساس نتایج حاصل از تحقیق، سازۀ ارتباطی- فناوری تأثیر مثبت و معنیداری بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی داشته است. بر اساس این یافته، آموزش زنان و مشارکتها در کلاسهای آموزشی و ترویجی و همچنین استفاده از پتانسیل رسانههای مجازی، مکتوب، صوتی و تصویری، نقش مهمی در روند افزایشی سطح دانش و اطلاعات آنها در زمینۀ امنیت غذایی و مدیریت محصولات تولیدی کشاورزی دارد. بهطوریکه تبادل اطلاعات در اینگونه ارتباطات حضوری و غیرحضوری موجبات رشد تدریجی سواد اطلاعاتی در بین جوامع روستایی خواهد شد. در همین راستا، Rezvanfar & Soukhtanloo (2009) معتقدند میزان شرکت در دورههای آموزشی و ترویجی، بیشترین اثرگذاری را بر عامل ارتباط و دانش کشاورزان داشته است. همانطور که نتایج نشان داد، سازۀ اقتصادی تأثیر مثبت و معنیداری بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی داشته است. این یافته نشان از آن دارد که، تنوع منابع درآمدی اعم از زراعی و دامی موجب افزایش میزان درآمدهای کشاورزی و غیرکشاورزی میشود. لذا دارا بودن شرایط مالی مناسب علاوه بر بالا بردن ریسکپذیری افراد، زمینه را برای دانش و اطلاعات جدید و مدرن فراهم میکند. Malek Mohammadi et al. (2009) نیز در نتايج تحقیقاتشان، دسترسي به تأثیر مثبت منابع توليدي و نهادهها به عنوان یکی از فاکتورهای اقتصادی، بر رفتار اطلاعاتی کشاورزان اشاره داشته است. Asadi et al. (2008) و Ghadiri-Masoum et al. (2016) دسترسی به دریافت وام و تسهیلات بانکی را در میزان دسترسی کشاورزان به اطلاعات کشاورزی تأثیرگذار دانستهاند. Agwu & Irohibe (2014) دسترسی زنان روستایی به خدمات اعتباری و وام، به عنوان استراتژی بهبود دسترسی به اطلاعات امنیت غذایی بیان شده است.
با توجه به تأثیر منفی سازۀ موقعیتی بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی، هر چه فاصلۀ مزرعه از شهر، بازار و مراکز خدمات کشاورزی بیشتر شده است، میزان دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات مرتبط با امنیت غذایی کشاورزی کاهش مییابد. فواصل نزدیک روستاها به شهر شرایط دسترسی روستاییان بهتر فراهم کرده و مراجعه مستمر به شهرها زمینه را جهت حضور در سازمانهای ذیربط را بیشتر خواهد کرد. از طرفی نزدیکی روستاها به مراکز خدمات کشاورزی، باعث میشود تا جوامع روستایی در جهت استفاده از دانش و مهارتهای مروجین و تسهیلگران و همچنین خدمات آن گامی اثرگذار بردارد. Enayatirad et al. (2010) در تحقیقاتشان با تأیید یافتۀ تحقیق، بر این باورند که، فاصله زیاد مزرعه تا نزدیکترین مرکز خدمات کشاورزی بر دانش کشاورزی کشاورزان تأثیر منفی دارد. Malek Mohammadi et al. (2009) نیز فاصله مزرعه تا بازار فروش را یکی از مؤثرترین فاکتورهای دسترسی به دانش و اطلاعات کشاورزی در بین کشاورزان دانستهاند.
یافتهها حاکی از آن بود، سازۀ اجتماعی تأثیر مستقیم و معنیداری بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی داشته است. این یافته بیانگر آن است، هر چه زنان کشاورزی که در فرآیند تصمیمگیری پروژهها و برنامهریزی روستایی مشارکت و ارتباط بیشتری با کارشناسان و مروجان کشاورزی داشتند، از دسترسی بیشتری نسبت به اطلاعات امنیت غذایی برخوردار بودهاند. از طرفی دیگر، مشارکت جوامع روستایی در فعالیتهای کشاورزی و عامالمنفعه روستا زمینه گسترش شبکهها و ارتباطات درون و برون روستایی میشود و همین امر سبب افزایش اطلاعات در ابعاد مختلف امنیت غذایی و تولیدی آنان خواهد شد. Azumah et al. (2010) نیز طی مطالعهای مشارکت اجتماعی کشاورزان را در فعالیتهای مختلف را در رفتار اطلاعیابی تأثیرگذار دانستهاند. یافتهها حاکی از آن بود که سازۀ فرهنگی تأثیر مثبتی بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی داشته است. بر اساس نتایج به دست آمده، کشاورزانی که با مشکل ارتباطی گویشی و زبانی، مشخص بودن سهم و نقش زنان در فعالیتهای روستایی و همچنین تعاملات فرهنگی با سایر روستاها مواجهاند، توانایی کمتری در دسترسی اطلاعات مرتبط با کشاورزی داشتهاند. به عبارتی وجود برخی محدودیتها از جمله فرهنگی، اعتقادی و مذهبی و همچنین فشار کار زنان در روستاها، دسترسی به اطلاعات مرتبط با فعالیتهای کشاورزی و امنیت غذایی را با چالش مواجه میکند. Trefry et al. (2014) نیز در تحقیقاتشان اذعان داشتهاند، تغییرات فرهنگی و نهادهای محلی تأثیر مثبتی بر توسعه امنیت غذایی در روستاها دارند. همچنین تأثیر مثبت سازۀ شخصیتی بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی نشان از آن دارد که، توانایی و داشتن مهارت در کار، داشتن انگیزه و نگرش مثبت به زندگی در روستا، بالا بودن مسئولیتپذیری و ریسکپذیری، میزان اعتماد به نفس و داشتن خلاقیت و نوآوری به عنوان مهمترین فاکتورهای شخصیتی، نقش اساسی در دسترسی زنان روستایی به امنیت غذایی دارند. در همین راستا Uddin & Dhar (2018) نیز انگیزههای تولیدی و پیشرفت، روابط ارتباطی را به عنوان فاکتورهای شخصیتی بر میزان دانش و اطلاعات کشاورزان تأثیر داشته است.
با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر، پیشنهاداتی به شرح زیر ارائه میگردد:
- با توجه به تأثیر مثبت سازۀ ارتباطی- فناوری بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی، پیشنهاد میگردد با برگزاری دورههای آموزشی و ترویجی کاربردی، تهیه، تولید و پخش برنامههای رادیویی و تلویزیونی بر حسب نیاز و همچنین ایجاد زیرساختهای اینترنتی و استفاده از فضای مجازی در جهت بالا بردن تعامل و ارتباط بین کشاورزان، سعی در توسعه آگاهی و دانش زنان کشاورز در راستای کشاورزی پایدار نمود.
- با توجه به تأثیر مثبت سازۀ اقتصادی بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی، سازمانها و دستگاههای ذیربط از جمله جهاد کشاورزی میتوانند از طریق ارائه تسهیلات مالی کم بهره و خدمات حمایتی- معیشتی، انگیزۀ لازم جهت بالا بردن دانش و آگاهی در جهت مدیریت کشاورزی و امنیت غذایی در بین زنان کشاورز به وجود آورد.
- با توجه به تأثیر منفی سازۀ موقعیتی بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی، میتوان از طریق بالا بردن سطح و سهولت دسترسی به مراکز خدماتی جهت تسهیل و افزایش خدمات به زنان کشاورز روستایی بهره برد. ثانیاً میتوان از طریق ایجاد بازارها و بنگاههای روستایی سعی در کاهش فواصل بین روستاهای هدف و بازار فروش محصولات نمود تا کشاورزان بتوانند محصولات تولیدی خود را در کوتاهترین زمان و مسافت ممکن به فروش برسانند.
- با توجه به تأثیر مثبت سازۀ اجتماعی بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی، پیشنهاد میگردد، سازمانهای ذیربط با افزایش جذب مروجین متخصص و به مشارکت گرفتن نیروهای بومی در تصمیمگیریها، برنامهریزیها و همچنین اجرای پروژهها، و زنان کشاورز نیز به وسیلۀ ارتباط مستمر با سایر کشاورزان موفق و بالا بردن انگیزۀ مشارکت سعی در بالا بردن دسترسی اطلاعات و تغییر رفتار اطلاعیابی کشاورزان نمود.
- با توجه به تأثیر مثبت سازۀ فرهنگی بر سطح دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی، پیشنهاد میگردد از طریق جذب مروجین بومی مشکلات ارتباطی در اثر زبان و گویش رفع گردد، همچنین موضوع اعتقادات و رسومات فرهنگی و مذهبی و تأثیر آنها بر میزان دسترسی زنان کشاورز به اطلاعات امنیت غذایی مد نظر قرار گیرد. علاوه بر این میتوان از طریق حمایت از کشاورزان دارای ایده و نوآوری، موجبات انگیزۀ پیشرفت و توانایی انجام کار و قدرت ریسک در بین سایر کشاورزان را داد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در مطالعه حاضر فرمهای رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی
هزینه های مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد
مشارکت نویسندگان
طراحی و ایده پردازی: امیر احمدپور، فاطمه ابراهیم نژاد
روش شناسی و تحلیل داده ها:امیر احمدپور، فاطمه ابراهیم نژاد و محمدرضا شهرکی
جمع آوری داده ها: فاطمه ابراهیم نژاد
نگارش نهایی: فاطمه ابراهیم نژاد
نظارت نهایی: تمامی نویسندگان
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است
References
Abasi, H. (2017). Designing the model for commercialization of university research using structural equation modeling-partial least squares method (SEM-PLS). Iranian Journal of Trade Studies (IJTS), 21(82): 33-65. (In Persian)
Agwu, A. E. Irohibe, I. (2014, October). Determinants of Rural Women’s Access to Food Security Information in the Niger Delta, Nigeria. In International Proceedings of 2nd International Conference on Sustainable Environment and Agriculture held at San Diego, USA (pp. 29-30).
Aliabadi, V., Gholamrezai, S., & Seymohammadi, S. (2018). Explaining the level of entrepreneurship alertness based on the components of social capital and entrepreneurial Ideal Identity (case study: members of rural production cooperatives in Kermanshah province). Cooperation and Agriculture, 7(26): 81-102. (In Persian)
Amani, J., Khezri Azar, H., & Hojjat, M. (1391/2012). Introduction of structural equation modeling by PLS-PM method and its application in behavioral research. Journal of Psychological Knowledge, 1(1), 41-55. (In Persian)
Anugwa, I.Q. Agwu, A.E. (2016). Assessment of rural women's use of food security information in Bayelsa state, Nigeria. Journal of Agricultural & Food Information, 17(4):246-259.
Asadi, A., Sharifzadeh, A., & sharifi, M. (2008). An investigation of information seeking behavior patterns of tomato growers (case study of Badouleh district, Bousher province). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 39(1): 31-43. (In Persian)
Azumah, S. B., Donkoh, S. A., & Awuni, J. A. (2018). The perceived effectiveness of agricultural technology transfer methods: Evidence from rice farmers in Northern Ghana. Cogent Food & Agriculture, 4(1), 1503798.
Banji, O.A. Okuade, E.S. (2005). Women in agriculture and rural development Agricultural information needs of women farmers in Mubi region. Adamawa State Journal of Tropical Agriculture, 45(1-2):69-71.
Bashir, M.K. Schilizzi, S. Pandit, R. (2012). The determinants of rural household food security in the Punjab, Pakistan: an econometric analysis. Working Papers 122526, University of Western Australia, School of Agricultural and Resource Economics.
Behroozeh, S., & Shahvali, M. (2016). Comparison of food security villagers with different attitude and nutritional culture in three zones of climate South of Kerman province. Journal of Rural Research, 7(3): 454-469. (In Persian)
Browne, J. Laurence, S. Thorpe, S. (2009). Acting on food insecurity in urban aboriginal and torres strait islander communities: policy and practice interventions to improve local access and supply of nutritious food. Retrieved from: http://www.healthinfonet.ecu.edu.au/health-risks/nutrition/other-reviews.
Charaghi, M., Mohammadi Yeganeh, B., & Musavi Zare, S.S. (2018). The role of non-farm activities on the food security of rural households Case study: Fazl Rural district, Nishabour city. Rural Development Strategies, 15(1): 51-66. (In Persian)
Chin, W. W. (1998). Commentary: Issues and Opinion on Structural Equation Modeling. MIS Quarterly, 22(1): vii-xvi. doi: 10.2307/249674.
Enayatirad, M., Ajili, A., Rezaei Moghadam, K., & Bizhani, M. (2010). Factors affecting corn producer farmers’ knowledge toward sustainable Agriculture in Northenwest Khuzestan. Iranian Agricutural Extension and Education Journal, 5(2): 59-68. (In Persian)
Fornell, C. Larcker, D.F. (1981). Evaluating structural equations models with unobservable variables and measurement error. Journal of marketing research, 8(1):39-50.
Ghadiri Masoum, M., Rezvani, M.R., & Cheraghi, M. (2017). Case study: analysis of factors affecting sustainable food security rural households: Zanjan Township. Journal of Rural Research, 7(4): 658-671. (In Persian)
Gholizadeh, H., Rostamian Motlagh, Z., Badsar, M., & Shams, A. (2017). Culture and nutrition knowledge, and their relationship with food insecurity among rural households in Kermanshah County, Iran. Journal of Rural Research., 8(1): 54-67. (In Persian)
Ghosh, S., Sen, L. C., Mali, S. K., Islam, M. M., & Bakchi, J. (2021). The role of rural women in household food security and nutrition management in Bangladesh. Asian Journal of Women's Studies, 27(3): 441-459.
Gundu, M. (2009). The effect of literacy on the access and utilization of agricultural information for household food security at Chirau communal lands in Zimbabwe (MSc. thesis). University of Fort Hare, pp.12-60.
Hosseini, L., Maroufpoor, M., & Kazemi, S. (2019). Supplementary description of Digamasellus punctum (Berlese)(Mesostigmata, Digamasellidae), and a key to the world species of Digamasellus Berlese. Acarologia, 59(3), 395-405. (In Persian)
Hulland, J. (1999). Use of partial least squares (PLS) in strategic management research: a review of four recent studies. Strategic Management Journal, 20(2):195-204.
Kabir, M. S., Oliujjaman, M., Rahman, M. A., & Akther, R. (2014). Rural women and food security in Mymensingh district. Journal of the Bangladesh Agricultural University, 12(452-2016-35640): 105-110.
Kalansooriya, C.W. Chandrakumara, D.P.S. (2014). Women's role in household food security in rural Sri Lanka. International Journal in Multidisciplinary Studies, 1:1-11.
Khanam, M., Ara, G., Rahman, A. S., Islam, Z., Farhad, S., Khan, S. S., & Ahmed, T. (2020). Factors affecting food security in women enrolled in a program for vulnerable group development. Current developments in nutrition, 4(4): nzaa037.
Khayatan, M., &Mobaraki, M. H. (2014). Factors affecting the entrepreneurial behavior of TUMS research centers managers. Payavard, 8(3):198-209. (In Persian)
Khosravipour, B., Dorani, M., & Mehrab Ghoochani, O. (2017). Investigating the household’s food insecurity of the Bawi township. Rural Development Strategies, 4(2): 231-246. (In Persian)
Kimiagar, M., & Bazhan, M. (2005). Poverty and malnutrition in Iran. Social Welfare Quarterly, 5(18): 91-112. (In Persian)
Leunufna, S. Evans, M. (2014). Ensuring food security in the small islands of Maluku: a community genebank approach. Journal of Marine and Island Cultures, 3(2):125-133.
Lokonon, B. O. K., & Pilo, M. (2021). Women’s access to and control over land and the food security of farming households in rural Benin. Mondes en Developpement, 1: 89-107.
Lwoga, E.T. (2010). Bridging the agricultural knowledge and information divide: The case of selected telecenters and rural radio in Tanzania. The Electronic Journal of Information Systems in Developing Countries, 43(6):1-14.
Najibi, N., Dorosty Motlagh, A.R., Sadrzadeh Yeganeh, H., Eshraghian, M.R., Daneshi, M., & Azizi, S. (2013). Food insecurity satus and some associated socioeconomic factors among newly diagnosed patients with type 2 diabetes in Shiraz, 2012. J Arak Uni Med Sci., 16(1): 98-106. (In Persian)
Malek Mohammadi, I., Azar Kerdar, H., Rezvanfar, A., & Babalar, M. (2009). An investigation of the information seeking behavior of strawberry growers in Kurdistan, Iran. Iranian Journal of Agricultural Sciences, 39(1): 49-59. (In Persian)
Manda, P. (2002). Information and agricultural development in Tanzania: a critique. Information Development, 18 (3):181-189.
Masuki, K.F. Kamugisha, R. Mowo, J.G. Tanui, J. Tukahirwa, J. Mogoi, J. Adera, E.O. (2010). Role of mobile phones in improving communication and information delivery for agricultural development: lessons from South Western Uganda. ICT and development-research voices from Africa. International Federation for Information Processing (IFIP) technical commission 9-relationship between computers and society. Workshop at Makerere University, Uganda. 22-23 March.
Milani-Bonab, A. A., Mozaffari-Khosravi, H., & Omidvar, H. (2012). Assessment of content validity and internal consistency and reliability of direct experience-based elderly food insecurity measurement tool for Iranian Elders. Toloo-E-Behdasht, 11(2): 57-74. (In Persian)
Oladejo, J.A. Olawuyi, S.O. Anjorin, T.D. (2011). Analysis of women’s participation in agricultural production in Egbedore local government area of osun state, Nigeria. International Journal of Agricultural Economics and Rural Development, 4(1):1-11.
Olumakaiye, M.F. Ajayi, A.O. (2006). Women’s empowerment for household food security: The place of education. Journal of Human Ecology, 19(1):51-55.
Saadi, H., Vahdat Moaddab, H. (2013). Assessment of female-headed household’s food security and the affecting factors; case study: woman in Razan City. Woman in Development and Pplitics, 11(3): 411-426. (In Persian)
Rezvanfar, A., & Sookhtanloo, M. (2009). Analyzing variables affecting communication behavior of rancher farmers in Iran. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 40(3): 157-166. (In Persian)
Safarkhanlo, A., & Mohammadinejad, A. (2011). Review of the effects of bread wastes on poverty line and food security index of the rural and urban household of Iran during 2001- 2007. Agricultural Economics and Development, 19(75): 53-77. (In Persian)
Savari, M., Shabanali Fami, H., & Daneshvar Ameri, Z. (2014). Analysis situation food security and factors affecting thereon in the rural society City of Divandarreh. Journal of Rural Research, 5(2): 311-332. (In Persian)
Shamna, A. Biswas, P. Jha, S.K. Sarkar, S. Kumar, S. (2018). Tribal sarm women’s participation in agriculture and factors influencing it: evidence from West Bengal, India. J. Agr. Sci. Tech., 20:911-922.
Sharafkhani, R., Dastgiri, S., Gharaaghaji Asl, R., & Ghavamzadeh, S. (2011). Prevalence of the household food insecurity and its influencing factors: a cross-sectlonal study (Khoy City-Qaresoo-2009). Stud Med Sci., 22(2): 123-128. (In Persian)
Shateri, M., & Rousta, M.A. (2011). Training of rural women and their participation in agricultural activities - a case study: Khosf village. Journal of Khorasan Socio-Cultural Studies, 19: 61-83. (In Persian)
Sinyolo, S. Mudhara, M. Wale, E. (2014). Water security and rural household food security: empirical evidence from the Mzinyathi district in South Africa. Food Security, 6(4):483-499
Siyao, P.O. (2012). Barriers in accessing agricultural information in Tanzania with a gender perspective: the case study of small-scale sugar cane growers in Kilombero District. EJISDC, 51(6):1-19.
Siyoum, A.D. (2012). Broken promises: food security interventions and rural livelihoods in Ethiopia. Thesis Wageningen University, September 2012.
Tabatabai, S.S., & Lesani, M. (2017). Validation of the openness to vocational opportunity (OVOS) with the partial least squares (PLS) approach. Quarterly of Educational Measurement, 7(26): 199-224. (In Persian)
Tahmasbi Roshan, N., Morovati Sharif Abadi, A., Mirghafoori, S.H., & Mir Fakhreddini, S.H. (2019). Role of sustainable supply chain management dimensions on sustainability of Mazandaran province agricultural cooperatives. Cooperative and Agriculture Quarterly, 8(29): 1-33. (In Persian)
Trefry, A. Parkins, J.R. Cundill, G. (2014). Culture and food security: a case study of homestead food production in South Africa. Food security, 6(4):555-565.
Uddin, M. T., & Dhar, A. R. (2018). Government input support on Aus rice production in Bangladesh: impact on farmers’ food security and poverty situation. Agriculture & Food Security, 7(1), 1-15.
Yusuf, S.F.G. Masika, P. Ighodaro, D.I. (2013). Agricultural information needs of rural women farmers in Nkonkobe, municipality: the extension challenge. Journal of Agricultural Science, 5(5):107-114.
Zeyaie, S.M., Shirani Bidabadi, F., & Eshraghi, F. (2013). Analyzing factors affecting food insecurity in rural areas of Gorgan. Journal of Agricultural Economics Research, 5(3): 83-97. (In Persian)