بررسی تطبیقی گرایش‌های تفسیری در تفاسیر المیزان و التحریر و التنویر
محورهای موضوعی : تفسیر موضوعی قرآن کریم
1 - دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد
کلید واژه: گرایش تفسیری, المیزان, علامه طباطبائی, التحریر و التنویر, ابن عاشور,
چکیده مقاله :
گرایش تفسیری نشان‌دهنده تخصص و علاقه مفسر و متأثر از فضای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و علمی روزگار وی است. مهم ترین گرایش‌های تفسیری، ادبی، کلامی، فقهی، اجتماعی، علمی و فلسفی است. این مقاله با روش تطبیقی و شیوه تحلیلی-توصیفی، گرایش تفسیری علامه طباطبایی را در تفسیر المیزان فی تفسیر القرآن و شیخ ابن عاشور در تفسیر التحریر و التنویر که معاصر یکدیگر بودند را تحلیل کرده و سؤال اصلی پژوهش، این است که گرایش غالب مفسر در هر یک از تفاسیر یادشده چیست؟ مطالعه تطبیقی و تحلیل موردی تفاسیر یادشده در سوره بقره، حاکی از آن است که علامه طباطبائی و شیخ ابن عاشور از گرایش‌های مختلف در تفاسیر خویش استفاده کرده‌اند؛ ولی علامه طباطبائی متأثر از رخدادهای اجتماعی دوران معاصر و علاقه به مسائل فلسفه، بیش از دیگر گرایش‌ها به المیزان رنگ و بوی اجتماعی - فلسفی بخشیده و شیخ ابن عاشور نیز بر اساس تخصص خویش در ادبیات، التحریر و التنویر را با گرایش ادبی نوشته است.
The interpretive tendency reflects the expertise and interest of the interpreter and is influenced by the social, cultural, political and scientific atmosphere of his time. The most important interpretive tendencies are literary, theological, jurisprudential, social, scientific and philosophical. This article analyzes the interpretive tendency of Allamah Tabataba'i in his interpretation of Al-Mizan fi Tafsir Al-Quran and Sheikh Ibn Ashur in his interpretation of Al-Tahrir and Al-Tanvir, who were contemporaries of each other, using a comparative method and an analytical-descriptive method. The main question of the research is: What is the dominant tendency of the interpreter in each of the aforementioned interpretations? A comparative study and case analysis of the aforementioned interpretations of Surah Al-Baqarah indicate that Allamah Tabataba'i and Sheikh Ibn Ashur used different tendencies in their interpretations; however, Allamah Tabataba'i, influenced by contemporary social events and his interest in philosophical issues, gave Al-Mizan a socio-philosophical flavor more than other tendencies, and Sheikh Ibn Ashur, based on his expertise in literature, wrote Al-Tahrir and Al-Tanvir with a literary tendency.
قرآن کریم.
ابن طاووس؛ علی بن موسی، (1400ق)، الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف. قم: مطبعه الخیام.
ابن عاشور؛ محمد بن طاهر، (1393ق)، التحریر و التنویر. تونس: دارالسخون.
اردشیری؛ حسن، (1388ش)، سیره علمی و عملی علامه سید محمدحسین طباطبائی. قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما.
ایازی؛ محمدعلی، (1414ق)، المفسرون حیاتهم و منهجهم. تهران: مؤسسه الطباع و النشر.
ایازی؛ محمدعلی، (1378ش)، قرآن و تفسیر عصری. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بحرانی؛ عبدالله بن نورالله، (1405ق)، عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الایات و الاخبار و الاقوال. قم: مدرسه الامام المهدی علیه‌السلام.
خسروی؛ محمود، (1392ش)، رساله دکتری مقایسه روش‌ها و گرایش‌های تفسیری علامه طباطبائی و ابن عاشور، دانشگاه پیام نور.
ذهبی؛ محمدحسین، (1961م)، التفسیر و المفسرون. قاهره: دار الکتب الحدیثه.
رجبی؛ محمود، (1378ش)، روش تفسیر قرآن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
رضایی اصفهانی؛ محمدعلی، (1382ش)، منطق تفسیر قرآن. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
زرکشی؛ محمد بن بهادر، (1410ق)، البرهان فی علوم القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
سبحانی؛ جعفر، (بی‌تا)، فلسفه اسلامی و اصول دیالکتیک. قم: نشر امید.
طباطبائی؛ محمدحسین، (1394ق)، قرآن در اسلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طباطبائی؛ محمدحسین، (1390ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: انتشارات اسلامی.
طبرسی؛ فضل بن حسن، (1350ش)، مجمع‌البیان، ترجمه هاشم رسولی. تهران: نشر فراهانی.
طنطاوی، ابن جوهری، ( 1425ق)، الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
علوی مهر؛ حسین، (1435ق)، المدخل الی تاریخ التفسیر و المفسرون. قم: مرکز المصطفی العالمی للترجمه النشر.
عمید زنجانی؛ عباسعلی، (1373ش)، مبانی و روش‌های تفسیر قرآن. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
فرحات؛ احمد حسن، (1421ق)، فی علوم القرآن. عمان: دار عمار.
فلاحی قمی؛ محمد، (1389ش)، تأثیر علوم ادبی در فهم قرآن. قم: بوستان کتاب.
فیض کاشانی؛ محمد بن شاه مرتضی، (1406ق)، الوافی، تحقیق علامه ضیاء الدین. اصفهان: مکتبه الامام امیرالمؤمنین علیه‌السلام.
فیض کاشانی؛ محمد بن شاه مرتضی، 1381ش)، پژوهشی در جریان شناسی تفسیر عرفانی. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری ثمین.
مجلسی؛ محمدباقر بن محمد تقی، (1113ق)، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار ائمه الاطهار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
معرفت؛ محمد هادی، (1418ق)، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب. مشهد: جامعه الرضویه فی علوم الاسلامیه.