ابعاد نظارت اجتماعی با استناد به آیات قرآن و رتبه‌بندی آنها در راستای تحقق حکمرانی مردم‌پایه
محورهای موضوعی : تفسیر موضوعی قرآن کریم
1 - استادیار گروه مدیریت بازرگانی، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم‌آباد، ایران
کلید واژه: قرآن کریم, نظارت مردمی, نظارت اجتماعی, حکمرانی مردم‌پایه,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش، تبیین ابعاد نظارت اجتماعی بر اساس آیات قرآن کریم به منظور کمک به تحقق حکمرانی مردم‌پایه است که به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ روش اجرا از نوع توصیفی- تحلیلی و از نظر روش تجزیه و تحلیل، ترکیبی از کیفی و کمی تلقی می‌شود. در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون استفاده و در بخش کمی با مشارکت شش تن از اعضای هیأت علمی دانشگاه و روحانیون به رتبه‌بندی نتایج با استفاده از روش معادلات ساختاری و دیمتل پرداخته شد. پرسش پژوهش این است که ابعاد نظارت اجتماعی در قرآن کدامند و رتبه‌بندی آنها برای تحقق حکومت مردم‌پایه چگونه است؟ نتایج نهایی پژوهش نشان می‌دهد که نظارت اجتماعی شامل چهار نوع نظارت مردم بر مردم، نظارت مردم بر مسئولان، نظارت مسئولان بر همدیگر و نظارت مسئولان بر مردم ودر مجموع به ترتیب تأثیرگذاری شامل10 مضمون سازمان‌دهنده با عناوین: منشأ دینی داشتن، عمومیت داشتن، نظارت متعهدانه و... است. در سطح مضامین فراگیر نیز رتبه اول به نظارت مردم بر همدیگر اختصاص یافت.
The aim of this research is to explain the dimensions of social monitoring based on the verses of the Holy Quran in order to help realize people-based governance, which is considered to be of an applied type in terms of purpose, descriptive-analytical in terms of implementation method, and a combination of qualitative and quantitative in terms of analysis method. In the qualitative part, the content analysis method was used, and in the quantitative part, with the participation of six members of the university faculty and clerics, the results were ranked using the structural equation and DEMETEL methods. The research question is: What are the dimensions of social monitoring in the Quran and how are they ranked for realizing people-based governance? The final results of the research show that social supervision includes four types of supervision of people over people, supervision of people over officials, supervision of officials over each other, and supervision of officials over people. In total, in order of influence, it includes 10 organizing themes with the titles: having a religious origin, being general, committed supervision, etc. At the level of comprehensive themes, the first rank was also assigned to supervision of people over each other.
قرآن کریم
آبرکرومبی، نیکولاس و ترنر، برایان و هیل، استفن (1982). فرهنگ جامعه شناسی. ترجمه حسن پویان (1370)، چاپ دوم، تهران: انتشارات چاپخش.
اخوان‌کاظمی، بهرام (1391). نظارت در نظام اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
امام‌جمعه‌زاده، سیدجواد و شهرام‌نیا، امیرمسعود و صفریانی، روح‌الله (1395). الگوی حکمرانی خوب: جامعه همکار و دولت کارآمد. فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال دوازدهم، شماره 36، ص 40- 7.
امیرکاوه، سعید (1388). نظارت اجتماعی. فصلنامه معرفت، شماره 21، ص 49- 42.
امیرکاوه، سعید (1389). پیش‌فرض‌ها و اصول کلی نظارت. فصلنامه معرفت، شماره 30، ص 60- 56.
امیرکاوه، سعید (1393). نظارت اجتماعی در اسلام. حقوق اسلامی، سال 7، شماره 2، ص 34- 9.
ایزدهی، سیدسجاد (1391). مبانی فقهی نظارت بر قدرت از دیدگاه امام خمینی (ره). تهران: نشر عروج.
برادران، محمد (1394). نظارت اجتماعی در استمرار تمدن اسلامی. کوثر، شماره 55، ص 130- 117.
بویر، مارک (2012). حکمرانی؛ درآمدی بسیار کوتاه. ترجمه غلامرضا سلیمی و داوود کریمی‌پور (1398)، تهران: دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملّی و تحقیقات راهبردی.
بیرو، آلن (1998). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه باقر ساروخانی (1380)، چاپ چهارم، تهران: کیهان.
پیرنیا، حسن (1389). تاریخ باستان. تهران: انتشارات راستی نو.
توسلی، غلامعباس (1387). نظریه‌های جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات سمت.
حبیبی، آرش (1400). روش پژوهش پیشرفته. تهران: نارون دانش.
حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه، تهران: انتشارات نارون
خامنه¬ای، سیدعلی (1393)، بیانات در دیدار مردم استان آذربایجان شرقی، 29/11/1393.
خامنه¬ای، سیدعلی (1376)، بیانات در دیدار کارگزاران نظام، 06/02/1376.
خسروپناه، عبدالحسین (1400). بیانات درس خارج حکمت و فقاهت حکمرانی.
درسلر، دیوید؛ ویلیس، ویلیام (1992). جامعه‌شناسی: بررسی تعامل انسان‌ها. ترجمه مهرداد هوشمند و غلامرضا رشیدی (1388)، چاپ اول، تهران: انتشارات اطلاعات.
دهخدا، علی‌اکبر (1385). لغتنامه دهخدا. جلد 41، تهران: دانشگاه تهران.
ربیعی، سینا و سیاوشی، مهدی (1401). صورت‌بندی مفهومی حلقه‌های میانی مبتنی بر تجربه جمهوری اسلامی ایران. مطالعات دولت‌پژوهی در جمهوری اسلامی ایران، سال هشتم، شماره 4، ص 178- 133.
زمان‌پور، غلامرضا (1402). نگاه به کنترل اجتماعی در ایران. مطالعات حقوق، شماره 32، ص 70- 65.
سلطانیه، محمد و سلطانیه، مهدی (1401). کنترل اجتماعی سازمانی از دیدگاه قرآن کریم. فصلنامه علمی راهبرد اجتماعی فرهنگی، دوره یازدهم، شماره 3، ص 254- 229.
عابدینی، وحید (1402). حکمرانی مشارکتی: کاتالیزوری برای تصمیم‌گیری مؤثر و افزایش مشارکت مردمی. به نقل از سایت دینا به آدرس: https://dinatt.ir/. تاریخ بازدید: 5 خردادماه 1404.
عمرانی، سلمان و زارع‌شحنه، حامد (1399). نظارت اجتماعی در هیأت‌های مذهبی و نقش آن در پیشگیری از جرم. آموزه‌های حقوقی گواه، شماره 10، ص 279 تا 255.
عمید زنجانی، عباس‌علی (1389). نظارت بر اعمال حکومت و عدالت اداري. تهران: دانشگاه تهران.
فولادی، حفیظ‌الله و معارفی، غلامرضا (1400). نظارت اجتماعی در نهج‌البلاغه: مبانی، مصادیق. فصلنامه اسلام و مطالعات پژوهشی، دوره نهم، شماره 3، پیاپی 35، ص 107- 83.
قاضی، سیدابوالفضل (1383). بایسته‌هاي حقوق اساسی. چاپ سوم، تهران: انتشارات میزان.
قربی، سیدمحمدجواد (1399). شاخصه‌های مردم‌سالاری دینی در نظام جمهوری اسلامی از منظر امام خمینی (ره)، تهران: پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
کوهن، بروس (1938). مبانی جامعه‌شناسی. ترجمه غلامعباس توسلی و رضا فاضل (1402)، چاپ سی و هفتم، تهران: انتشارات سمت.
مدرسه عالی حکمرانی شهید بهشتی (1403). تعاریف و مفاهیم حکمرانی. به نقل از سایت https://governanceschool.ir/. تاریخ بازدید: 4 خردادماه 1404.
مطلبی ورکانی، ابوطالب و عسکری سیار، مجید (1400). بررسی حکمرانی مردم پایه با تکیه برتجارب موفق پس از انقلاب شکوهمند اسلامی. سومین همایش ملی حکمرانی متعالی.
نقیبی‌مفرد، حسام و شریفی طرازکوهی، حسین (1389). حکمرانی مطلوب در پرتو جهانی شدن حقوق بشر. چاپ اول، تهران: پژوهشکده حقوقی شهر دانش
یونسیان، یونس (1403). عدالت جغرافیایی و آمایش سرزمین بر مبنای نقشه جغرافیای نوستالژیای ایرانیان. چهارمین همایش ملی و دومین همایش بین المللی و اولین همایش استانی حکمرانی متعالی
Attride-Stirling, Jeniffer. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. SAGE Publications.