بررسی رویشگاه‌های بنه در استان خراسان جنوبی

محورهای موضوعی : ژنتیک

محمدجواد ثقه‌الاسلامی ¹ , محسن پویان ² , ، سید غلامرضا موسوی ³

1 - دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بیرجند
2 - دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بیرجند
3 - دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بیرجند

تاریخ دریافت : 1385/04/23 تاریخ پذیرش : 1386/08/23 تاریخ انتشار : 1386/09/01

کلید واژه: خاک, خراسان جنوبی, پوشش گیاهی, پسته وحشی, بهره برداری اقتصادی,

چکیده مقاله :

بنه یکی از گونه‌های درختی مقاوم به خشکی است که در کوهستان‌های خشک و نیمه خشک می‌روید. این گونه گیاهی علاوه بر کاربردهای خوراکی و صنعتی نقش بسزایی در تنوع زیستی، به ویژه در مورد حیات وحش دارد. شناسایی رویشگاه این درخت در مناطق مختلف می‌تواند کمک مؤثری در جلوگیری از تخریب این سرمایه ملی باشد. این پژوهش به منظور مطالعه و بررسی وضعیت رویشگاه‌های بنه در استان خراسان جنوبی انجام شد. مناطق مهم دارای پوشش گیاهی بنه در این استان عبارتند از: دشت مرغ در حومه درمیان، چنشت در حومه سربیشه، چهکند درحومه بیرجند، شاه سلیمان علی درحومه خوسف و افضل آباد درحومه نهبندان. مطالعه خاک مناطق مذکور نشان داد در اغلب مناطق مورد بررسی pH خاک قلیایی و بافت خاک لوم- شنی بوده و در مورد عناصر غذایی ازت و فسفر کمبود زیادی وجود دارد. در منطقه مرغ و چنشت درختان بنه مشاهده شده متعلق به دو گونه Pistacia atlantica و P. khinjuk و در سایر مناطق فقط متعلق به گونه Pistacia atlantica بود. بیشترین پراکنش درختان بنه در منطقه افضل آباد و مرغ مشاهده شد. در این دو منطقه نهال‌های جوان بنه دیده نشد. این امر را می‌توان به خشکسالی‌های اخیر نسبت داد. جهت حفظ و گسترش پوشش گیاهی بنه در این مناطق نهال کاری و آبیاری آن‌ها توصیه می‌شود. با توجه به وجود نهال‌های جوان بنه در دو منطقه چهکند و چنشت می‌توان نتیجه گیری کرد که امکان گسترش پوشش گیاهی بنه در این مناطق وجود دارد. به جهت شیوع آفت کرم مغز خوار بنه در برخی مناطق (به ویژه افضل آباد) بررسی روش‌های مختلف مبارزه با این آفت ضروری است. در مورد بهره برداری اقتصادی از این رویشگاه‌ها پیشنهاد می‌شود در خصوص چگونگی استخراج سقز (به ویژه در افضل آباد) و همچنین امکان پیوند زدن پسته روی پایه بنه مطالعاتی صورت گیرد.

چکیده انگلیسی:

Wild pistachio is one of the drought resistant species that grows in arid and semi- arid hilly areas. In addition to its industrial and feed uses, the plant species can affect biodiversity, especially in wildlife. The study of wild pistachio growth sites can help us to reduce the damage of national capital. This investigation was conducted to study wild pistachio growth sites in south Khorasan province. The main locations where have wild pistachio are: Margh (suburb of Darmian), Chenesht (suburb of Sarbishah), Chahkand (suburb of Birjand), Shah Soleiman-e- Ali (suburb of Khoosf) and Afzal Abad (suburb of Nehbandan). In these locations, soil pH and texture were often alkaline and sandy- loam. The soil contained less sufficient nitrogen and phosphor. The observed wild pistachio trees in Margh and Chenesht belong to Pistacia atlantica and P. khinjuk, but there was any one species (P. atlantica) in other places. Afzal Abad and Margh had the highest number of wild pistachio trees. Young wild pistachio trees were not observed there, probably due to recent droughts. It is recommended planting and irrigating of wild pistachio seedlings in these two areas, for keeping and increasing of vegetation. Respect to exist seedling in Chahkand and Chenesht it can be concluded that wild pistachio vegetation can be developed in these two areas. As a result of spreading Recurvaria pistaciicola in some areas (especially, in Afzal Abad) it is necessary to study different control methods. In the case of economical revenue from these vegetations, it is recommended to study about resin extraction (especially, in Afzal Abad) and grafting of pistachio on wild pistachio.

منابع و مأخذ:

ابریشمی، م. (1373). پسته ایران (شناخت تاریخی). مرکز نشر دانشگاهی.

اسماعیلی، م.(1370). آفات مهم درختان میوه. نشر سپهر.

ایران نژاد پاریزی، م. (1372). بررسی رویشگاه‌های طبیعی پسته در ایران. مجله پژوهش و سازندگی. شماره 19. صفحات 26-20.

بصیری، ر. (1377). بررسی خصوصیات اکولوژیک جوامع گیاهی بنه Pistacia atlantica در منطقه فیروز آباد فارس. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.

ثابتی، ح. (1355). درختان و درختچه‌های ایران. سازمان تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی.

راد، م. (1374). معرفی برخی از خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی پسته. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان یزد.

روتیوند غیاثوند، ع. (1378). روش‌های بهره برداری از گیاهان دارویی و معطر در جوامع جنگلی. دانشگاه آزاد اسلامی.

زبیری، م. (1379). آمار برداری در جنگل (اندازه گیری درخت و جنگل). دانشگاه تهران.

زرگری، ع. (1367). گیاهان دارویی (جلد پنجم). دانشگاه تهران.

صابر، م. (1372). اندازه گیری مشخصه‌های مناسب در آمار برداری جنگل‌های حفاظتی جنوب زاگرس. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.

عدل، ح. (1373). اندازه گیری بیوماس برگ و شاخص سطح برگ گونه‌های بلوط و بنه در جنگل‌های یاسوج. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.

کرمشاهی، ع. (1376). بررسی وضعیت کمی و کیفی گونه بنه در جنگل تحقیقاتی مرکز تحقیقات استان ایلام. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.

نعمتی، ا. (1376). بررسی مقدماتی اوت اکولوژی پسته وحشی (بنه) Pistacia mutica در پنج منطقه استان فارس. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

یگانه، م. (1378). بررسی ویژگی‌های خاک، شیب زمین و ارتفاع رویشگاه بنه Pistacia mutica در ارتفاعات قلاجه استان کرمانشاه. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.