نقد و بررسی نظریه شورای نگهبان نسبت به عدم تعیین مجازات برای کلاهبرداری
محورهای موضوعی : حقوق جزا و جرم شناسی
روح الله شعبانی
1
,
کیومرث کلانتری
2
1 - دانشجوی دکتری حقوق جزا وجرم شناسی، دانشگاه آزاداسلامی گرگان، واحد گرگان، گرگان،ایران.
2 - استاد گروه حقوق وعلوم سیاسی ،دانشگاه مازندران،بابلسر ،ایران.
کلید واژه: کلاهبرداری, تعزیرات, شورای نگهبان, قاعده لاضرر,
چکیده مقاله :
جرم كلاهبرداری جرمی است كه مستقیماً با مال افراد سروكار دارد. افرادی که از طریق حیله و تقلب و با وسایل متقلبانه اموال مردم را با رضایت خودشان می برند كلاهبردار محسوب می شوند .كلاهبرداری از زمره جرائمی است كه نوعی« أكل مال به باطل» است که با بهره گرفتن از « ولا تأكلوا اموالهم بینكم بالباطل » فعل حرام محسوب می شود در متون فقهی از كلاهبرداری تحت عنوان« احتیال» و از كلاهبردار به عنوان «محتال» نام برده شده است.بعد از پیش نویس قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا اختلاس و کلاهبرداری در مجلس شورای اسلامی در تاریخ : 28/6/1364وتعیین مجازات تعزیزی برای آن عمل، این امر مورد اشکال شورای نگهبان قرار گرفت با این ایراد که امر تعیین تعزیر، نوعاً و مقداراً با حاکم است و باید مادون الحد باشد، به همین دلیل تعیین مجازات برای آن، مورد پذیرش شورای نگهبان قرار نگرفت.هدف نگارنده در این مقاله نقدوبررسی نظریه شورای نگهبان در مورد عدم تعیین مجازات برای کلاهبرداری است که بصورت روش تحلیلی-توصیفی است وگفته خواهد شدعمل کلاهبرداری، که منجر به تضییع حقوق دیگران است ، از باب قاعده «لاضرر» و «اكل مال به باطل» قابل مجازات است ؛که تعیین مجازات آن بر عهده حاکم است که در زمان غیبت معصوم(ع) بر حسب ضرورت جامعه اسلامي و حفظ ارکان آن بر عهده قوه قانون گذاری می باشد.به نظر می رسد فقدان تبیین دیدگاه فقهای امامیه و پرداخت اندک و مختصر در چند سطر از آیات و روایات درمورد اکل مال به باطل، سبب گردید فقهای محترم شورای نگهبان بر جرم انگاری مصوبه مجلس و تایید آن مجاب نشوند؛ حال آنکه نگارنده در صدد اثبات این موضوع است.
Fraud is a crime that directly involves the property of individuals. Those who deceitfully acquire the property of others with their consent through trickery and fraud are considered fraudsters. Fraud is among the crimes characterized as a type of "eating money unjustly" which, according to the principle "do not consume each other's wealth unjustly," is deemed a sinful act. In jurisprudential texts, fraud is referred to as "cheating" and the fraudster as "trickster". Following the draft law on the intensification of penalties for bribery, embezzlement, and fraud presented to the Islamic Consultative Assembly on September 19, 1985, and the subsequent establishment of punitive measures for such acts, this matter was contested by the Guardian Council. The Council argued that the determination of penalties is typically and somewhat at the discretion of the ruler and must fall below a certain threshold; therefore, establishing a penalty for fraud was not accepted by the Guardian Council. This article aims to critique and examine the Guardian Council's theory regarding the non-determination of penalties for fraud. This examination is conducted through an analytical-descriptive method, asserting that the act of fraud, which results in the infringement of others' rights, is punishable based on the principles of "no harm" and "eating money unjustly". The determination of such penalties is the responsibility of the ruler, and in the absence of the infallible Imam (p.b.u.h), it lies with the legislative authority based on the necessities of the Islamic community and the preservation of its foundations. It appears that the lack of clarification of the esteemed jurists of the Imamiyah sect and the brief references in a few lines of verses and narrations regarding eating money unjustly have led the respected jurists of the Guardian Council to reject the criminalization of the Assembly's resolution, while the author aims to substantiate this claim.
قرآن مجید
1- ابن ادریس حلی،محمدبن منصور بن احمدحلی،(بی تا)، السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی،قم،جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
2- ابن ابي الحديد،عبدالحمید بن هبةالله ،(1385)،شرح نهج البلاغه،تحقيق:محمد ابوالفضل ابراهيم، بیروت، دارالاحياءالكتب العربيه
3- ایروانی غروی،علی،(1379ق)،حاشیه المکاسب، قم، کتابفروشی نجفی
4- ایروانی، محمد باقر،(1328)، دروس تمهيدية في تفسير آيات الأحكام، قم: دار الفقه
5- انصاری، مرتضی بن محمد امين،(1414ق)، رسائل فقهية، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم
6- انصاری،شیخ مرتضی،( 1415ق)، کتاب المکاسب، قم،مؤسسه النشرالاسلامی
7- اسماعیلی،اسماعیل،(1373)،اکل مال به باطل دربینش فقهی شیخ انصاری(ره)،کاوشی نو درفقه اسلامی،سال اول،ش1
8- اسعدی،سيدحسن،(1380)،جرائم سازمان يافته فراملي، تهران، ميزان
9- امین پور،محمدتقی،(1330)،قانون کیفرهمگانی،تهران،شرکت سهامی
10- آملی،محمدتقی،(1413ق)،المکاسب والبیع،قم،انتشارات اسلامی
11- آخوند خراساني، محمد کاظم بن حسين،(بی تا)، قاعدة الصور والاجتهاد والتقليد (كفاية الأصول)، قم: مجمع الفكر الاسلامی
12- بروجردی عبده،احمد،(1336)،اصول قضایی،تهران،نشرعلمی
13- بجنوردی،حسن،(1419ق)،القواعدالفقهیه،تحقیق مهدی مهریزی-محمدحسین درایتی، قم، الهادی
14- حائری شاه باغ،علی،(1332)،شرح قانون مجازات عمومی،به کوشش ایرج مرتجعی،تهران،چاپ نقش جهان
15- حبیب زاده،محمدجعفر،(1374)،کلاهبرداری درحقوق ایران،دانشگاه شاهد
16- حرعاملي،محمد بن حسن،(بی تا)،وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعه،بيروت،دار احياء التراث
17- حلی، یحیی بن سعید،(بی تا)، الجامع للشرائع،قم،مؤسسه النشرالاسلامی
18- حلی،حسن بن یوسف بن مطهر(علامه)،(بی تا)، مختلف الشیعة، قم،مؤسسه النشرالاسلامی
19- ..............................................................،(1410ق)، تذکرة الفقهاء، قم،مؤسسه النشرالاسلامی
20- ..............................................................،(1415ق)، قواعد الأحکام ،قم،مؤسسه النشرالاسلامی
21- ..............................................................،(1410ق)، ایضاح الفوائد ،قم،مؤسسه اسماعیلیان
22- الخاضی ریاض،یوسف الحکیم،(1415ق)،شرح قانون العقوبات،القسم الخاص،دمشق،جامعه الدمشق
23- خالصي، محمد باقر،(1415ق)، رفع الغرر عن قاعدة الأضور، قم: اسلامي
24- سبحانی تبریزی،جعفر،(1408ق)، قاعدتان فقهیتان، قم چاپخانه خیام
25- سبحانی تبریزی،جعفر،(1415ق)، الرسائل الأربع، قم: مؤسسه امام صادق(ع)
26- سیستانی، على،(1414ق)، قاعدة الأصرر و لاصرار، قم دفتر آیت الله سیستانی، ١٤١٤ ق.
27- شریعت اصفهانی، فتح الله بن محمد جواد،(1410ق)، قاعدة لا ضرر، قم: النشرالاسلامی
28- صدر، محمد باقر،(بی تا)، قاعدة لاضرر و لاضراره بی جا، بی نا
29- طاهری، حبیب الله،(1418ق)،حقوق مدنی، قم: اسلامی
30- طباطبایی،محمدحسین،(بی تا)،المیزان فی تفسیرالقرآن،قم،مؤسسه النشرالاسلامی
31- طبری،ابي جعفر محمد بن جرير،(1415ق)،جامع البيان عن تأويل ای القرآن،بيروت،دارالفكر
32- طباطبایی،محمدحسین،(بی تا)،المیزان فی تفسیرالقرآن،قم،مؤسسه النشرالاسلامی
33- طبرسی،فضل بن حسن،(1415ق)،مجمع البیان فی تفسیرالقرآن،بیروت،مؤسسه الاعلمی
34- طریحی،فخرالدین بن محمد،(بی تا)،مجمع البحرین،تحقیق:محمدکاظم طریحی،قم،نشرزاهدی
35- شیخ طوسي،ابوجعفرمحمد بن حسن،(1387)،المبسوط،التحقيق،محمد تقي الكشفي،طهران، مكتبه المرتضويه
36- ...............................................................،(1410ق)، المبسوط فی فقه الامامیه،بی جا،المکتبه المرتضویه
37- ...............................................................،(1415ق)،تهذیب الاحکام، قم،مؤسسه معارف اسلامی
38- ...............................................................،(بی تا)، الخلاف،قم،مؤسسه النشرالاسلامی
39- عاملی،زین الدین(شهید ثانی)،(1410ق)، مسالک الأفهام،قم،مؤسسه معارف اسلامی
40- ..............................................،(1420ق)،الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم،مؤسسه النشرالاسلامی
41- فيض کاشاني، مولي محسن،(1416ق)، تفسيرالصافي،التحقيق: الشيخ حسين الاعلمي،تهران: مكتبه الصدور
42- فیض الاسلام،علی نقی،(بی تا)،ترجمه وشرح نهج البلاغه،بی جا
43- قنواتی،جلیل،وحدتی شبیری،سیدحسن،عبدی پور،ابراهیم،(1379)،حقوق قراردادها درفقه امامیه،تهران،سمت
44- کلینی،ابوجعفرمحمدبن یعقوب،(1410ق)،الکافی،تهران،دارالکتب اللاسلامیه
45- ..............................................،(1367)، الكافي،التحقيق: علي اکبر غفاری،بي جا،دار الكتاب الاسلاميه
46- المحقق الحلی،نجم الدین جعفربن حسن،(1420ق)، شرائع الاسلام،قم،مؤسسه اسماعیلیان
47- محقق داماد، سید مصطفی،1406ق، قواعد فقه، تهران علوم اسلامی
48- محقق داماد،سیدمصطفی،1382،قواعدفقه(بخش مدنی)،تهران،نشرعلوم اسلامی
49- مکی العاملی،جمال الدین محمد(شهیداول)،1420ق، اللمعة الدمشقیة، قم،دارالفکر
50- مفید،محمدبن محمدبن نعمان،1410، المقنعة،قم،مؤسسه النشرالاسلامی
51- مرتضی زبیدی، محمد بن محمد،1414ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر
52- مرداوی، علی بن سليمان،1421ق، التحبير، رياض چاپخانه رشد
53- مرعشی شوشتری، محمد حسن،1427ق، دیدگاه های تو در حقوق، تهران:میزان
54- مصطفوى، حسن،1368، التحقيق في كلمات القرآن الكریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
55- مصطفوی،سيد محمدکاظم،1417ق،القواعد مئه قاعده فقهيه،قم،موسسه النشر الاسلامي
56- مکارم شیرازی، ناصر،1411ق، القواعد الفقهية، قم: مدرسة اميرالمؤمنين
57- .................................،1360،تفسیرنمونه،قم،دارالعلم
58- موسوی خميني،روح الله،1410ق،تهذيب الاصول،قم، انتشارات دارالفكر
59- موسوی خمینی، روح الله،1385ق، القواعد الفقهية والاجتهاد والتقليد (الرسائل)، قم: اسماعیلیان
60- مديرشانه چي،کاظم،1385،آيات الأحكام، چاپ ششم، تهران، انتشارات سمت
61- نانيني، محمد حسين،1373ق، منية الطالب في حاشية المكاسب، تهران: محمدیه
62- نجفی،محمدحسن،1420ق،جواهرالکلام،تهران،دارالکتب الاسلامیه
63- نراقی، احمد بن محمد مهدی،1417ق،عوائد الأيام في بيان قواعد الأحكام: قم: النشرالاسلامی
64- هاشمی شاهرودی، محمود،1419ق، بایسته های فقه جزاء، تهران: میزان
65- .........................................،1423ق، مجله فقه اهل بيت، قم، مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)