بازخوانی قاعده عدالت و نقش جنسیت در تاثیر قوانین دیه و ارث؛ چالش ها و راهکارها
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی
1 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشکده الهیات، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی(ره)، قم، ایران.
کلید واژه: قاعده عدالت, قاعده عدل و انصاف, جنسیت, قوانین, دیه, ارث,
چکیده مقاله :
چکیده
قواعد فقهی تاثیر زیادی در تطبیق ثابتات مسایل فقهیحقوقی با تغییرات مسائل جامعه را دارد؛ البته در مواردی که راه برای تغییرات باشد، بهخلاف مباحثی از قبیل دیه و ارث که در نگاه اول به نظر میآید خلاف قاعده عدالت است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی درصدد بازخوانی قاعده عدالت و راهکار رفع تعارض بین آنها است و به این نتیجه رسیده است که اولا قاعده عدالت به معنای قرار دادن هر چیزی در جای مناسب خود که از آن به عدالت تشریعی در مقام جعل یاد میشود و مربوط به افعال الهی است که از هرگونه حکم ناعادلانه به لحاظ جنسیت پیراسته است و با این برداشت با قاعده عدل انصاف متفاوت است، ثانیا قاعده عدل و انصاف جهت اختلافات مالی است که قابلیت سرایت به موارد دیگر را دارد به خلاف قاعده عدالت. ثالثا هیچ تعارضی بین قاعده عدالت و دیدگاه فقه امامیه و قوانین نیست.
Jurisprudence rules have a great effect in adapting the constants of jurisprudence-legal issues to changes in society's issues; Of course, in cases where there is a way for changes, unlike issues such as dowry and inheritance, which at first glance seems to be against the rule of justice. The present study, with descriptive and analytical method, is trying to reread the rule of justice and the solution to resolve the conflict between them, and it has come to the conclusion that firstly, the rule of justice means putting everything in its proper place, which is referred to as legislative justice in the position of falsification. and it is related to divine actions, which is free from any unjust ruling in terms of gender, and with this understanding, it is different from the rule of justice and fairness. Secondly, the rule of justice and fairness is for financial disputes, which has the ability to spread to other cases, contrary to the rule of justice. Thirdly, there is no conflict between the rule of justice and the view of Imami jurisprudence and laws.
قران کریم.
1) ابن ادريس¬حلّى، محمد بن منصور (1410ق). السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
2) حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشيعة، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام.
3) حسینی تهرانى، سيد محمد حسين حسينى (1421ق)، ولايت فقيه در حكومت اسلام (چاپ دوم). مشهد: انتشارات علامه طباطبايى.
4) صانعی، یوسف (1388ش)، فقه و زندگی2، برابری قصاص، قم: موسسه فرهنگی فقه الثقلین.
5) صانعی، یوسف (1390ش)، فقه و زندگی3، برابری دیه، قم: موسسه فرهنگی فقه الثقلین.
6) طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط في فقه الإمامية (چاپ سوم). تهران: المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية.
7) فاضل لنکرانی، محمد جواد (1389ش)، کتاب البیع بر اساس تحریر الوسیله، تقریرات درس خارج فقه، ش۶۱، fazellankarani.com/persian/lessons/3378/
8) فغانی، رامین – زارعی، محمدمهدی، ابراهیمی، سعید، (1400 ش)، همگرایی مفهوم عدالت فقهی در فقه مذاهب اسلامی، مجله پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال هفدهم، شماره 65، ص 213 تا 243.
9) کلینی، محمد بن يعقوب (1407ق)، الكافي (چاپ چهارم). تهران: دار الكتب الإسلامية.
10) مصطفوى، حسن (1402ق)، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران: مركز الكتاب للترجمة و النشر.
11) مکارم شيرازى، ناصر، (1424ق)، كتاب النكاح، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب عليه السلام.
12) منتطری نجف‌آبادى، حسين على (1409ق)، مبانى فقهى حكومت اسلامى، مترجم: صلواتى، محمود و شكورى، ابو الفضل، قم: مؤسسه كيهان.
13) موسوی¬خمینی، سید روح الله (1434ق)، تحریرالوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم.
14) وحيد خراسانى، حسين (1428ق)، توضيح المسائل (چاپ نهم). قم: مدرسه امام باقر عليه السلام.