مطالعه تطبیقی سبب موثر در فقه حقوق
محورهای موضوعی : فقه و حقوق خصوصی
1 - استادیار گروه حقوق، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
کلید واژه: ملاک سلبی, سببیت عرفی, سببیت نوعی, موثر.,
چکیده مقاله :
مطالعه نظامهای حقوقی مختلف در ابتدا تحت تاثیر اندیشه های فلسفی ،سبب موثر را بر پایه ملاک سلبی اگر نبود مورد شناسایی قرار می دادند. تمرکز سببیت فلسفی بر مولفه های ذهنی و فاصله آن از حقایق عینی حادثه، موجب رویگردانی حقوقدانان از سببیت فلسفی وتمایل به رویکردی شد که بر پایه قضاوت عرفی نسبت به علل وقوع حوادث و تجربه عادی زندگی استوار است. رویکرد سببیت عرفی نیز به دلیل فقدان ضابطه دقیق و ناتوانی در شناسایی سبب موثر در حوادث مستلزم دانش فنی و تخصصی و اتکا به عنصر روانی قابل پیش بینی بودن ضرر،قابل انتقاد به نظر می رسد. در این میان رویکرد سببیت نوعی مناسبتر از دو رویکرد قبلی است. چرا که بجای توجه به مولفه های روانی و ارزیابی ذهنی تاثیر نبود هر عامل در بروز حادثه ، بر ارزیابی فنی داده ها و واقعیت های عینی حادثه متکی است و قابلیت نوعی عوامل و تاثیر برهم کنش آنها با یکدیگر را در بروز حادثه مورد بررسی قرار می دهد . ملاک احراز این قابلیت نیز وجود تجربیات مشابه حادثه متنازع فیه و تکرار نتایج یکسان در حوادث مشابه است که موجب شکلگیری نوعی درجه احتمال غالب می شود که میتوان بدان اتکا نمود .
The study of various legal systems, initially influenced by philosophical ideas, identified the effective cause based on the negative criterion of if it was not there. The focus of philosophical causation on subjective components and its distance from the objective facts of the incident caused lawyers to turn away from philosophical causation and tend towards an approach that is based on customary judgment regarding the causes of accidents and ordinary life experience. The customary causation approach also seems to be open to criticism due to the lack of precise criteria and the inability to identify the effective cause in accidents that require technical and specialized knowledge and reliance on the psychological element of predictability of damage. In the meantime, the typical causation approach is more appropriate than the previous two approaches. Because instead of paying attention to psychological components and subjective evaluation of the effect of the absence of each factor on the occurrence of the accident, it relies on the technical evaluation of the data and objective facts of the accident and examines the typical ability of the factors and the effect of their interaction with each other in the occurrence of the accident. The criterion for establishing this capability is the existence of similar experiences to the disputed incident and the repetition of the same results in similar incidents, which leads to the formation of a kind of prevailing degree of probability that can be relied upon.
کتابها:
1-ابراهیمی دینانی-غلامحسین(1393 )- قواعد کلی فلسفه اسلامی- ج2-تهران- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی-
2-ابن سینا(1383)- اشارات و تنبیهات- ترجمه دکتر احمد بهشتی- قم-
3-انصاری-مرتضی(1283)-مطارح الاتظار-قم- انتشارات مجمع الفکر اسلامی
4-بابایی-ایرج(1394)حقوق مسئولیت مدنی والزامات خارج از قرارداد-تهران-نشر میزان
5-بابایی-پرویز(1392)-مکتبهای فلسفی-تهران-نشر نگاه
6-بادینی-حسن(1384)- فلسفه مسئولیت مدنی-شرکت سهامی انتشار
7-حکمت نیا-محمود(1386)-مسولیت مدنی در فقه امامیه- قم -پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی-
8-ژوردن- پاتریس(1394)- اصول مسئولیت مدنی-ترجمه مجید ادیب-تهران- نشر میزان
9-سبحان تبریزی(1424ق)-جعفر-ارشاد العقول الی مباحث الاصول-قم –موسسه امام صادق
10-شهرکانی-ابراهیم(1430) –المفید فی شرح اصول فقه-قم –ذوی القربی-
11-شهید ثانی(1413ق)-مسالک الافهام فی تنقیح شرایع الاسلام- جلد،15- قم- موسسه المعارف الاسلامیه-
12-شهيد اول، محمد. القواعد و الفوائد في الفقه - کتا بفروشی مفید،قم- بی تا
13-صافی گلپایگانی- لطف الله(1428ق)-بیان الاصول- ج1-قم- دفتر آيت الله لطف الله صافي گلپايگاني
14-صدرالدین شیرازی-محمدبن ابراهیم(1981)-الحکمه متعالیه فی الاسفار العقلیه-پیروز- بیروت -دار احیاء التراث العربی
15-صدرمحمد باقر(1408ق )-شرح العروه الوثقی-ج 4- قم -مجمع الشهيد آیت‌الله الصدر العلمي
16-صفائی-سید حسین(1388)الزامات خارج از قرارداد-تهران-نشر سمت
17-عراقی-ضیاءالدین(1363ش )-تحریر الاصول-قم-بینا
18-علامه حلی(1413ق )-قواعد الاحکام- قم -موسسه نشر اسلامی
19-کاپلستون- فردیک( 1382)تاریخ فلسفه- جلد پنجم-ترجمه امیر جلال الدین اعلم-تهران- انتشارات علمی وفرهنگی
20-کاتوزیان-ناصر(1392)- مسئولبت مدنی- تهران- انتشارات دانشگاه تهران
21-کشاورز-اسماعیل( 1398)-ساختار مسئولیت مدنی- تهران-انتشارات مجد
22-مراغه ای،میرفتاح(1417ه.ق)-العناوین الفقهیه، قم -موسسه نشر اسلامی، ،
23-ملاصدرا(1378) -اسفار- ترجمه محمد خواجوی- تهران- نشر مولی
24-موسوی بجنوردی(1377) ،القواعد الفقهیه- ، ج2- قم- نشرهادی
25-موسوی خمینی-روح الله(1368 )- تحریرالوسیله- ج2-موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى( ره)-تهران
26-میزان قمی-ابوالقاسم(1430ق )-القوانین المحکمه فی الاصول-قم-احیاء مکتب الاسلامیه-
27-نائینی-محمد حسین(1376ش )الفوائد الاصول-ج1- قم -مؤسسة النشر الإسلامي، ،
28-نجفی-سید محمدحسین(1413ه ق ) جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام- ج،42،43،37، بیروت- دار احیاء التراث العربی
29-نراقی- محمدمهدی(1390ش ) انیس المجتهدین فی علم الاصول-قم -بوستان کتاب
30-نواک-جورج(1384)فلسفه تجربه گرا- ترجمه پرویز بابایی-تهران-نشر آزادمهر
مقالات:
1-غلامی، حسین غلامرضا چاه آبی(1395ش )مفهوم سبب و شرایط آن در قانون مجازات اسلامی1392-فصلنامه قضات-ش88- ص 49-71
2-قربانی-قدرت الله(1386) -علیت از منظر تجربه گرایان غربی و نقد آن از دیدگاه حکمت متعالیه-فصلنامه اندیشه نوین دینی-شماره 9-ص. ۱۹۷-۱۶۱
3-متقی فر-سعید(1394)- علیت، عینیت و ذهنیت ؛ بررسی آرای ملاصدرا و هیوم- مجله ذهن-ش 61-ص27-58
4- مرادخانی، احمد(1402)، قابلیت حقوق ثمن یا مثمن واقع شدن، مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 19، شماره 71.
5 - مقدم-غلامعلی(1399) مطالعه تطبیقی علت تامه و ناقصه در فلسفه با سبب و شرط در علم اصول- مجله آموزه های فلسفه اسلامی-ش 26- ص 231-250
Allameh Hali(1413 AH) -Qabam Al-Ahkam- -Qom- Islamic Publication Institute[In Arabian]
Ansari-Morteza(1283)-Matarah al-Athar- Publications of Islamic Thought Forum -Qom[In Persian]
Babaei-Iraj(2014)—Law of Civil liability, requirements outside the contract-Tehran-Nash Mizan[In Persian]
Babaei-Parviz(2013)-Philosophical schools-Tehran-Negha publication [In Persian]
Badini-Hassan(2004)-Philosophy of Civil Responsibility-Publishing Joint Stock Company[In Persian]
Colman-Jules-(2001),Tort Law and Tort Theory,Preliminary Reflections on Method,Edited by Gerald J.Postema,Cambridge University press,
Cooke-John-(2011)- Law of Tort - Pearson Education Limited,
Copleston-Frederick(2003)--History of Philosophy-Volume 5-Translated by Amir Jalaluddin Aalam-Tehran-Scientific and Cultural Publications[In Persian]
Ebrahimi Dinani-Gholamohsin(2013)-General Rules of Islamic Philosophy-Vol.2-Tehran-Research Institute of Humanities and Cultural Studies[In Persian]
Gholami, Hossein Gholamreza Chah Abi(2013)- The concept of cause and its conditions in the Islamic Penal Code- Judges Quarterly - No. 88[In Persian]
Ghorbani-God's power (2006) - Causality from the point of view of Western empiricists and its criticism from the perspective of transcendental wisdom-New Religious Thought Quarterly-No 9[In Persian]
Hart-H.L.A&Honore-Tony(1990)-Causation in the law-Clarendon Press-Oxford-1990
Hedley-Stive-(2011)-Tort-London-Oxford University Press
Hikmat Nia-Mahmoud(2007)-Civil Responsibility in Imamiyyah Jurisprudence-Research Institute of Islamic Sciences and Culture-Qom[In Persian]
Honore, A.M., (1983), Causation and Remoteness of Damage International Encyclopedia Comparative Law, V.X|1 Torts, Chapter 7, Germany, J.C.B Mohr.
Hume-/david(1951)-Enquiries concerning the Human Undrestanding and concerning the Principles of Morals-dited by L.A.Seilby-Bigge-Oxford university press-
Hume-David-(1951),A Treatise Of Human Natureedited by A.D.Lindsay-Oxford university press
Ibn Sina –(1383) Esharat and tanbihat - Translated by Dr. Ahmed Beheshti - Qom [In Persian]
Iraqi-Ziauddin(1984)-Tahrir al-Asul-Qom-Bina[In Arabian]
Jourdan-Patris(2014) Principles of civil responsibility-Translated by Majid Adib-Tehran-Mizan publication[In Persian]
Katouzian-Nasser (2012) - Civil responsibility - Tehran University Press – Tehran[In Persian]
Keshavarz-Ismail( 2018)- Structure of Civil Responsibility -Tehran-Majd Publications[In Persian]
Levitt-Albert(1922)- Cause, Legal Cause and Proximate Cause-Michigan Law Review
Maragheh, Mirfatah (1417 AH) - Al-Anawin al-Faqhiyyah, Islamic Publishing Institute, Qom[In Arabian]
Mazeaud-Henri, Léon et Jean (1998), Leçons de Droit Civil, T.2 V.I Obligation, 9e édition Par François Chabas, Paris, Montchrestien
Mizan Qomi-Abul-Qasim(1430 AH) -Al-Quwanin al-Muhkama fi al-Asul-Qom-Revival of the School of Islam[In Arabian]
Moghaddam-Gholamali (2019) Comparative study of complete and incomplete cause in philosophy with cause and condition in the science of principles - Journal of Teachings of Islamic Philosophy -No 26[In Persian]
Motaghi Far-Saeed (2014) - Causality, objectivity and subjectivity; Examining Mulla Sadra's and Hume's Opinions - Mind Magazine - No61[In Persian]
Mousavi Bojnowardi(1998), al-Qavaed al-Fiqhiyyah, vol2- Hadi-Qom publication[In Arabian]
Mousavi Khomeini-Ruhullah(1989)-Tahrir al-Wasila- Vol.2-Institute for organizing and publishing the works of Imam Khomeini (RA)-Tehran-[In Arabian]
Mulla Sadra(1999)-Esfar- translated by Mohammad Khajawi- Tehran- Moly publication[In Persian]
Naini-Mohammad Hussein(1376 AH)-alfavaed alosul -Vol. 1-Islamic Publishing Foundation, Qom[In Arabian]
Najafi- Seyyed Mohammad Hossein(1413 AH) - Javaher al-Kalam fi Sharh Shariah al-Islam-vol 37,43,42-. Beirut Dar Revival of the Arab Heritage[In Arabian]
Naraghi-Mohammed Mahdi(2019) -Anais Al-Mujtahedin Fi Alam Al-Asul-Qom Bostan Kitab[In Arabian]
Novak-George-(2005)-Empiricist philosophy- translated by Parviz Babaei-Tehran-Azadmehr Publishing House[In Persian]
Sadr al-Din Shirazi-Muhammad bin Ibrahim(1981)-Al-Hikma al-Taaliyyah fi al-Isfar Al-Aqliyyah-Pirouz-Dar Rehaya al-Tratah al-Arabi-Beirut[In Arabian]
Sadr Muhammad Baqir (1408 AH)- Explanation of Al-Urwat Al-Wuthqa - Part 4 - Martyr Ayatollah Al-Sadr Scientific Complex - Qom [In Arabian]
Safai-Seyd Hossein(2018) --Obligatins outside the contract-Tehran-Samt publication[In Persian]
Safi Golpaigani-Lotfullah(1428)-Bayan al-Asul-Vol.1-Qom-Book of Ayatollah Lotfullah Safi Golpaigani [In Arabian]
Shahid avval. Al-Qasem and Al-Faadiy in Fiqh - Mufid bookstore, Qom-Bita[In Arabian]
Shahid Sani(1413 A.H.) Masalek Al-Afham fi Tankih Shari'e-Islam-Volume 15-Musse al-Ma'arif al-Islamiyya-Qom[In Arabian]
Shahrkani-Ibrahim(1430)- Al-Mufid fi Sharh Usul Fiqh- Qom- Dhuwi al-Qorabi[In Arabian]
Sobhan Tabrizi-Jaafar(-1424 AH) -Eshad al-Aqool ela mabehes alosul-Qom-Imam Sadiq Institute[In Arabian]