ضرورت مداخله دولت در منع تولید نسل در نظام حقوقی ایران(ناظر بر تبصره ماده ۲۳ قانون حمایت خانواده)

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی

سعیده تمیزکار ¹ , عاطفه عباسی ² , مریم السادات محقق داماد ³

1 - کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق خانواده، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران.
2 - هیات علمی پردیس خواهران دانشگاه امام صادق (ع)
3 - استادیار، گروه حقوق، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/08/08 تاریخ پذیرش : 1401/06/07 تاریخ انتشار : 1403/03/01

کلید واژه: بیماری‌های مسری و خطرناک, حق سلامت جنین, حق استیلاد, قاعده مصلحت عمومی, منع تولید نسل.,

چکیده مقاله :

بنا به تبصره ماده ۲۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ در شرایطی که بیماری مسری و خطرناک زوجین منجر به خسارت به جنین می‌شود مراقبت و نظارت درمانی و آموزشی باید منتهی به منع تولید نسل گردد. نظر به اینکه هرگونه مداخله دولت در حریم خصوصی خانواده، نیازمند توجیه فقهی و حقوقی می‌باشد؛ این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، درصدد پاسخ به این سؤال اصلی است: «ادله فقهی - حقوقی مداخله دولت در منع تولید نسل چیست؟ و مداخله دولت چه ضرورتی دارد؟ ». روش مقاله کیفی از نوع توصیفی ـ تحلیلی و شیوه گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای و از طریق فیش‌برداری انجام شده است. دلایلی چون هزینه‌های گزاف اقتصادی، درمانی و بهداشتی؛ تهدیدات سلامت جمعی؛ معضلات فرهنگی؛ مخاطرات نسلی، و کاهش اقتدار ملی از جمله دلایلی است که ضرورت مداخله دولت را توجیه می‌کند. مبنای فقهی حقوقی این ضرورت، رفع تزاحم مصلحت عمومی با حریم خصوصی خانواده می‌باشد که بر مبنای قاعده اهم مهم، مصلحت عمومی تقدم یافته و منع تولید نسل توجیه می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

According to the Article note 23 of the Family Support Law approved in 2011, in the situation where a contagious and dangerous disease of the couple causes damage to the fetus, medical and educational care and supervision should lead to the prohibition of generation. Considering that any intervention of the government in the privacy of the family requires jurisprudential and legal justification; This article tries to answer this main question with descriptive analytical method: "What are the jurisprudential-legal arguments for the government's intervention in generation prohibiting? And what is the necessity of governmental intervention? ». The method of qualitative article is descriptive-analytical and the method of collecting data is library and through taking notes. reasons such as excessive economic, medical and health costs; public health threats; cultural problems; Generational risks and the decline of national authority are among the reasons that justify the need for government intervention. The jurisprudential legal basis of this necessity is to eliminate the conflict between the public interest and the family's privacy, which on the basis of an important rule, the public interest is prioritized and the prohibition of generation is justified.

منابع و مأخذ:

اسدی، لیلاسادات؛ ذبیحی، عاطفه(1392). ورود حقوق کیفری به حوزه خانواده و کیفیت تأمین الزام اوری قواعد در این حوزه. فصلنامه تعالی حقوق، شماره 3، ص41-68.
اسماعیلی، محسن و محمدعلی الفت پور(1396). حکومت (دایره المعارف حقوق عمومی). تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
تیموری سندسی، سیده‌ام البنین(1389). چالش‌های حقوق بشری ایدز. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی.
جاوید، محمدجواد و مهاجری، مریم(1397). مبانی مداخله دولت در نهاد خانواده در نظام حقوقی ایران. مطالعات راهبردی زنان، دوره 21، شماره 82، ص7-34.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1387). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. ج 4، تهران: گنج دانش.
حکمت نیا، محمود و همکاران(1386). فلسفه حقوق خانواده؛ اصول و قواعد. جلد دوم، تهران: روابط‌ عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
حکمت ‌نیا، محمود، (1390). فلسفه نظام حقوق زن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حکیم، سید محسن(1404). مستمسک عروه. ج14، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
حکیم، محسن(1371). نهج الفقاهه، نجف: مطبعه العلمیه.
حلی ابن فهد، شمس‌الدین محمد(1407 ق). المهذب لبارع فی شرح المختصر النافع. تحقیق مجتبی عراقی. قم: موسسه النشر الاسلامی.
حلی، جعفر بن حسن(1403). معارج الاصول. تحقیق محمدحسین رضوی. قم: آل‌البیت.
خرازی، محسن(1387). کنترل جمعیت و عقیم‌سازی. فقه اهل‌بیت فارسی، شماره 21، ص41-69.
خوانساری نجفی، موسی بن محمد(1357). منیه الطلاب. نجف: مطبعه المرتضویه.
راسخ، محمد و خداپرست، امیرحسین(1393). حق بر باروری؟. مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره 7، شماره 2، ص27-35.
روشن، محمد(1391). حقوق خانواده. تهران: انتشارات جنگل.
عاملی کرکی(1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد. جلد13، چ2 قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
کاتوزیان، ناصر(1393). حقوق خانواده. تهران: شرکت سهامی انتشار.
سعیدی گراغانی، رحمت الله ؛ کیخا، محمدرضا (1397). بررسی فقهی و حقوقی عنصر مصلحت در قانون حمایت خانواده مصوب 1391. مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 14، شماره 52،ص 93-110.
محقق داماد، سید مصطفی(1389). فقه پزشکی. چاپ اول، تهران: انتشارات حقوقی با همکاری موسسه حقوق پزشکی سینا، انجمن علمی حقوق پزشکی ایران و مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی.
محقق داماد، سید مصطفی(1397). نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی(2)، تهران: مرکز نشر اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی( 1373). بخش ساده و کوتاه پیرامون حکومت اسلامی و ولایت فقیه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
موسوی خمینی، روح‌الله(1421). کتاب البیع، تهران: موسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی.
نائینی، میرزامحمد حسین غروی(1373). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب. به تقریر موسی بن محمد نجفی مرعشی، جلد1 و2، تهران: المکتبه المحمدیه.
نجفی، محمد حسن(1402). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. چاپ هفتم، دارالحیاء التراث العربی.
نیک کار، جمال ؛ امامی نمین محمود(1398). بررسی احکام کنترل موالید و پیشگیری از بارداری، با رویکردی بر ضرورت افزایش و بحران پیری جمعیت. مجله علمی پژوهش‌های فقهی، دوره 15، شماره 2، ص 363-382.
نیک کار، جمال و امامی نمین، محمود(1398). بررسی احکام کنترل موالید و پیشگیری از بارداری، با رویکردی بر ضرورت افزایش و بحران پیری جمعیت. مجله علمی پژوهش‌های فقهی، دوره 15، شماره 2، ص363-382.
هاشمی شاهرودی، سید محمود(1426). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌البیت علیهم السلام. جلد اول، قم: انتشارات موسسه دایره المعارف فقه اسلامی.