چشم انداز دو راهی طرد یا ادغام مهاجران افغانستانی در زیست بوم فرهنگی جامعه ایران: مطالعه ای میان فرهنگی در منطقه 19 شهر تهران

محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی

علی بقایی سرابی ^{1 *}

1 - استادیار،گروه جامعه شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1403/09/19 تاریخ پذیرش : 1403/12/04 تاریخ انتشار : 1404/06/30

کلید واژه: فضای بین فرهنگی, اتباع خارجی, سیاست گذاری فرهنگی, طرد اجتماعی, ادغام اجتماعی, ارزیابی تأثیر,

چکیده مقاله :

اقدام به مدیریت مهاجرت به داخل مرزهای ملی کشور یکی از مقبول ترین روش های پاک سازی و غنی سازی فضاهای بین فرهنگی محسوب می شود. با این وجود، به نظر می رسد کشور ایران هنوز سیاست فرهنگی- اجتماعی نظام مند (از جمله اتخاذ سیاست ادغام یا سیاست طرد) برای مدیریت مطلوب پدیده مهاجرت از حیث میان فرهنگی ندارد. هدف این مقاله ارزیابی تاثیرات اجتماعی- فرهنگی حضور اتباع افغانستانی در ایران به عنوان یکی از روش های اثربخش در کمک به اتخاذ سیاست فرهنگی مناسب است. به منظور ایجاد حساسیت نظری در مرحله تحلیل داده های حاصله از میدان پژوهش، ملاحظات نظریه های تماس میان فرهنگی، فرهنگ پذیری، سرمایه اجتماعی، انسجام اجتماعی، شبکه اجتماعی، تعارض منافع، رقابت در بازار کار، سازگاری اجتماعی و تعلق هویتی مطمح نظر قرار گرفت. روش پژوهش، پیمایش توصیفی است. جامعه آماری شامل ساکنان نواحی 3، 4 و 5 منطقه 19 شهر تهران اعم از شهروندان ایرانی و اتباع افغانستانی (رسمی و غیررسمی) است. برای هر یک از دو سنخ از حاملان فرهنگ ایرانی و افغانستانی، یک پرسشنامه مخصوص به خود تهیه گردید و با روش نمونه گیری احتمالی از نوع طبقه ای چندمرحله ای به ترتیب با 164 و 112 نفر مصاحبه حضوری انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد که مهاجران افغانستانی از دیدگاه اکثریت جامعه میزبان بیشتر به مثابه دوست، قابل تحمل، امانتدار، دیندار، جدی در انجام وظایف شغلی و مشابه خود میزبان تلقی می شوند و در عین حال، آنها غریبه های خطرناک و ضعیف به نظر می رسند. مهاجران افغانستانی خود را در جامعه میزبان رو به پیشرفت همراه با آینده ای بهتر تصور می کنند. مبتنی بر نتایج، این پژوهش آثار منفی سیاست ادغام اتباع افغانستانی رسمی-قانونی را کمتر از آثار منفی سیاست طرد آنان معرفی می کند.

منابع و مأخذ:

امام وردی، زهرا (1400). بررسی چالش‌ها و فرصت‌های حضور مهاجرین خارجی (افغانها) بر بخش مسکن (مطالعه‌ی موردی طبرسی شمالی مشهد)، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد.
امینی، مرضیه (1400). تحلیل تاثیر مهاجران افغان بر میزان اجاره مسکن در منطقه 14 شهر اصفهان، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
بشیر، حسن و روحانی، محمدرضا (1388). نظریه هم‌فرهنگی و گروه‌های هم‌فرهنگ: مطالعه مناسبات مسلمانان در آمریکا. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 2(2)، 97-123.
بشیر، حسن و روحانی، محمدرضا (1393). نظریه هم¬فرهنگی و گروه¬های همفرهنگ، فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، سال نهم، شماره 21، بهار، صص 123-144.
بقائی سرابی، علی (1377). علل همبندی شبکه بین¬گروهی: عوامل موثر بر همیندی شبکه بین خانواده¬های شهر تهران، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: مسعود چلبی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
تقدسی، پوراندخت، محقق، نادر و کاوسی، اسماعیل (2019). تبیین سبک زندگی دیاسپورای ایرانی مقیم بریتیش کلمبیا کانادا با تاکید بر مدل فرهنگ پذیری «بری». مطالعات میان فرهنگی، 40(14)، 9-38.
حسنی ساطحی، حسین، شرفی، محمد، و هاشمی، علی. (1397). تهدیدات امنیتی و پیامدهای حضور اتباع بیگانه در مناطق حاشیه¬نشین کلان شهر کرج. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 11(4)، 151-186.
خزائی، مریم (1398). بررسی جامعه‌شناختی مهاجرین افغانی در شهر قم: علل و پیامدها، موسسه آموزش عالی سبز، دانشکده علوم انسانی.
خلعتبری، عبدالحسین (1386). مهاجرین و سرقت های مسلحانه. دانش انتظامی، 9(1)، 9-28.
زاهدی اصل، محمدجواد، ملکی؛ امیر و سایر همکاران (1394). «سنجش و تبیین طرد اجتماعی مهاجران خارجی در کلانشهر اصفهان»، دوره 5، شماره 17 - شماره پیاپی 32732345، اسفند 1394، صفحه 88- 57
زندی ناوگران، لیلا، عسکری ندوشن، عباس، افراسیابی، حسین، صادقی، رسول و عباسی شوازی، محمدجلال (1401). درک مهاجران از فاصلۀ اجتماعی با ایرانیان: پژوهش کیفی در بین مهاجران افغانستانی. پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی، 11(4)، 1-26 .
ستاره، جلال (1397). علل و پیامدهای مهاجرت افغان¬ها به ایران (مورد مطالعه شهرستان زابل)، پژوهشنامه مطالعات مرزی، سال ششم، شماره 3، پاییز 1397.
سعیدی، سعیده (1400). فرصتها و تهدیدهای حضور اتباع خارجی(افغانستانی) در استان تهران، موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، وزارت علوم و تحقیقات فناوری.
سنقری، ناهید، فکرآزاد، حسین و معارف¬وند، معصومه (1393). «موانع اجتماعی ادغام نوجوانان افغانستانی در جامعه ایرانی (مورد مطالعه شهر تهران)»، دو فصلنامه پژوهش¬های جامعه¬شناسی معاصر، سال سوم، شماره پنجم، پاییز و زمستان 1393، صص 101 – 124.
صادقی فسایی، سهیلاو نظری، حامد (1395). بچه افغانی: شکل‌گیری تصور از خود و دیگری در تجربه زندگی روزمره نوجوانان افغان. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 5(3)، 437-456 .
صادقی، رسولی و محمد جلال، عباسی شوازی (1395). «بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران»، دوفصلنامه مطالعات جمعیتی، دوره 1، شماره 1، صص 150-119.
عسکری ‌ندوشن، عباس، روحانی، علی و قرقچیان، زهرا (1398). مطالعۀ‌ بسترهای مردسالارانۀ‌ رویداد ازدواج زودهنگام در میان زنان مهاجر افغان مقیم شهر یزد، مجله مطالعات اجتماعی ایران، 13،78-110.
علاءالدینی؛ پویا و رحیمی؛ مریم در سال (1401). «زنان مهاجر افغانستانی در تهران: تجربه¬های زیسته و دسترسی به امکانات»، پژوهش¬های انسان¬شناسی ‌ایران دوره‌۱2‌، شماره ‌پیاپی‌23 بهار‌ و ‌تابستان‌۱40۱ ، ص 9-34.
عیسی زاده، سعید و مهرانفر، جهانبخش (1392). تأثیر مهاجرین افغانستان بر سطح اشتغال و دستمزد در بخش ساختمان اقتصاد ایران. دوفصلنامۀ علمی مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، (24)،101-122 .
غلامی، یونس، و فلاحتی، فرشاد. (1398). مدل سازی ساختاری تحرک اجتماعی بین نسلی مهاجرین افغانستانی (مطالعه موردی: شهر کاشان). جغرافیای اجتماعی شهری، 6(2)، 187-204.
فرزادمنش، شیما و بشیر، حسن (1401). گونه شناسی ادغام هویتی اقوام افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران ( مطالعه موردی: شهرستان دماوند). مطالعات میان فرهنگی،50(17)، 9-40.
کشاورز قاسمی؛ حسین و نادرپور؛ بابک ( 1397). «تبیین پیامدهای مهاجرت اتباع کشور افغانستان بر جامعه ایران (مطالعه موردی شهر قزوین)» فصلنامه علمی و پژوهشی جغرافیای (برنامه¬ریزی منطقه¬ای)، سال هشتم، شماره 3، تابستان 1397. صص 289-305.
موسوی، سید صالح و کشاورز شکری، عباس (1403). تحلیل و بررسی تهدیدات و فرصت های سیاسی- امنیتی مهاجران افغانستانی برای جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه راهبرد سیاسی، 8(3).


Orb، M. (1999), Negotiating Multiple Identities in and around Organizational Margins: A Case Study in Co-cultural Theory، Paper presented at the annual meeting of the National Communication Association: Chicago، November.
Boekestijn، C. (1988), Intercultural migration and the development of personal identity: The dilemma between identity maintenance and cultural adaptation. International Journal of Intercultural Relations، 12(2)، 83-105.
Chen، P.، & Borsari، A. (2024). Intercultural space – A review of the literature. International Journal of Intercultural Relations، 99، 101934.
Graf، Sylvie & Sczesny، Sabine (2019). Intergroup contact with migrants is linked to support for migrants through attitudes، especially in people who are politically right wing، International Journal of Intercultural Relations، 73، 102-106،
Hashemi، N.، Marzban، M.، Sebar، B.، & Harris، N. (2019). Acculturation and psychological well-being among Middle Eastern migrants in Australia: The mediating role of social support and perceived discrimination. International Journal of Intercultural Relations، 72، 45-60.
Kutor، S. K.، Raileanu، A.، & Simandan، D. (2021). International migration، cross-cultural interaction، and the development of personal wisdom. Migration Studies، 9، 490-513.
Mintewab Bezabih، Sosina Bezu، Tigabu Getahun، Ivar Kolstad، Päivi Lujala، and Arne Wiig (2021). Inter-group interaction and attitudes to migrants. Bergen: Chr. Michelsen Institute (CMI Working Paper WP 2021:02)
Orton، A. (2012). Building Migrants' Belonging through Positive Interactions: A Guide for Policymakers and Practitioners. Council of Europe.
Innocenti، Perla (2016) Cultural Networks and Social Inclusion of Migrants in Europe: Heritage، ICT، and Participatory Governance، International Information & Library Review، 48:4، 274-286.
Wilson، Robin (2018). Inclusive integration strategies: towards a shared model، Council of Europe.