اثربخشی آموزش مثبت نگری و راهبردهای مقابله مذهبی بر تاب آوری در دانش آموزان شهر تهران

محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی

محسن محمدکریمی ¹ , سیاوش طالع پسند ² , اسحاق رحیمیان بوگر ³

1 - دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی،سمنان،ایران
2 - دانشیار آموزشی علوم تربیتی آموزش و پرورش کودکان استثنایی، دانشکده روان شناسی وعلوم تربیتی،دانشگاه سمنان
3 - دانشیار آموزشی روانشناسی بالینی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان

تاریخ دریافت : 1401/03/21 تاریخ پذیرش : 1401/05/22 تاریخ انتشار : 1402/03/30

کلید واژه: دانش آموزان دختر, شهر تهران, تاب آوری, آموزش مثبت نگری, راهبردهای مقابله مذهبی,

چکیده مقاله :

نوجوانی با مخاطرات ویژه دوران بلوغ و بحرانهای اجتماعی، عرصهی مهیایی برای بروز و یا تشدید مشکلات روانشناختی است؛ از آنجایی که این دوران مرحلهای حساس و سرنوشتساز است، بهرهگیری از رویکردهای آموزشی و درمانی به جهت افزایش سطح آگاهی این دوران اهمیتی ویژه دارد. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی میزان اثربخشی آموزش مثبت نگری و راهبردهای مقابله مذهبی بر تابآوری در دانشآموزان شهر تهران بود.بدین منظور از بین جامعه آماری پژوهش که تمامی دانشآموزان دختر پایهی یازدهم شهر تهران بودند،با استفاده از نرمافزار Gpowerو با در نظر گرفتن ریسک خطای نوع یک در سطح 5 درصد، توان آزمون 8/0، اندازه اثر 26/0، به روش تصادفی چند مرحله ای تعداد 63نفر انتخاب و بهطور تصادفی در دو گروه آزمایش ویک گروه کنترل جایگزین شدند- هر گروه 21 نفر.ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر پرسشنامه تاباوری کانر و دیویدسون (2003) بوده است.دادههای بدست آمده با روش تحلیل واریانس مکرر و با استفاده از نرمافزار 23SPSS- تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که دو گروه مهارت مثبت نگری و مقابله مذهبی در مرحله پیشآزمون با گروه کنترل و هم چنین با یکدیگر تفاوت معنیداری ندارند(05/0>p). در مرحله پسآزمون و همچنین پیگیری بین گروه کنترل با گروه مهارت مثبت نگری(001/0p<) و مهارت مقابله مذهبی(001/0p<) تفاوت معنیداری وجود دارد و نشان میدهد میزان تأثیر آموزش مهارت مثبت نگری و مقابله مذهبی بر تابآوری در پسآزمون به ترتیب برابر با 6/70 و 8/58 درصد حاصل شده است. همچنین تأثیر دو روش مهارت مثبت نگری و مقابله مذهبی در مرحله پیگیری به ترتیب برابر با 2/71 و 7/63 درصد به دست آمده است. همچنین نتایج نشان داده است که تفاوت بین دو گروه مهارت مثبت نگری و مقابله مذهبی در مرحله پسآزمون معنادار بوده است و این تفاوت 1/11 درصد برآورد گردید(008/0=p)، بدین معنا که راهبرد مثبت نگری تابآوری نوجوانان را در مقایسه با راهبرد مقابله مذهبی بیشتر افزایش داده است.لذا می‌توان ازروش فوق به‌عنوان یک روش مداخلاتی موثر در افزایش تابآوری نوجوانان دختر مورد بهرهبرداری قرار داد.

چکیده انگلیسی:

Adolescence with the special risks of puberty and social crises is a fertile ground for the emergence or exacerbation of psychological problems; Since this period is a critical and crucial stage, the use of educational and therapeutic approaches to increase the level of awareness of this period is of particular importance. Therefore, the aim of this study was to investigate the effectiveness of positivity training and religious coping strategies on resilience in students in Tehran. For this purpose, among the statistical population of the study, which were all 11th grade female students in Tehran, using software from Gpower software and taking into account the risk of type 1 error at the level of 5%, test power 0.8, effect size 0.26, 21 people were selected for each group and randomly assigned to three experimental and control groups. The instrument used in the present study was Connor and Davidson (2003) Resilience Questionnaire. The obtained data were analyzed by repeated measures analysis of variance using SPSS-23 software. The results showed that the two groups of positive thinking skills and religious coping in the pre-test stage were not significantly different from the control group and also from each other (p <0.05). In the post-test stage and also the follow-up, there is a significant difference between the control group and the group of positive thinking skills (p <0.001) and religious coping skills (p <0.001), which shows the effect of positive thinking skills and religious coping training on post-test resilience, respectively. It is equal to 70.6 and 58.8%. Also, the effect of two methods of positive thinking skills and religious coping in the follow-up stage was 7.2% and 63.7%, respectively. Also, the results have shown that the difference between the two groups of positivity and religious coping skills was significant in the post-test phase and this difference was estimated to be 11.1 percent (p=0.008). This means that the positivity strategy has increased the resilience of teenagers more compared to the religious coping strategy. Therefore, the above method can be used as an effective intervention method in increasing the productivity of female adolescents.

منابع و مأخذ:

بهرامی، فرشته؛ سعدی پور، اسماعیل؛ نصراللهی، اکبر (1401). تدوین و اعتباریابی برنامه آموزشی سواد رسانه‌ای و تعیین اثربخشی آن بر کاهش اعتیاد به اینترنت و بهبود کیفیت زندگی نوجوانان شهر کرج، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی،17، (50): 41-72.

حسین علیزاده، محبوبه؛ داداشلو، فریبا؛ آتشین جبین، معصومه (1399). اثربخشی آموزش مثبت نگری بر انعطاف‌پذیری شناختی و تاب‌آوری مادران دارای کودکان با اختلال بیش‌فعالی، رویش روان‌شناسی، ۹ (۲): ۱۳۵-۱۴۲.

حکیمی، ثریا؛ طالع پسند، سیاوش؛ ساجدی، زهرا (1397). بررسی اثربخشی مداخله آموزش مثبت بر بهزیستی (شکوفایی)، ابعاد مختلف توانمندی‌های شخصیتی وخوش بینی دانش‌آموزان، نوآوری‌های آموزشی، 17(2): 113-128.

داوری، صفورا؛ رحیمیان بوگر، اسحاق؛ طالع‌پسند، سیاوش؛ اوزی، محمدرضا (1397). تأثیر مداخله‌ مذهبی - معنوی بر قدرت درونی زنان مبتلا به سرطان سینه، مجله پژوهش در دین و سلامت، 4(5): 31-44.

رضازاده مقدم، سونه؛ خدابخشی کولایی، آناهیتا؛ حمیدی پور، رحیم؛ ثناگو، اکرم (1397). اثربخشی روان‌شناسی مثبت نگر بر امید و تاب‌آوری مادران دارای کودک کم‌توان ذهنی، روان پرستاری، ۶ (۳): ۳۲-۳۸.

سامانی، سیامک؛ جوکار، بهرام؛ صحراگرد، نرگس (1386). تاب‌آوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی، مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 3: 290-295.

عسکریان، سمیه؛ حسن‌زاده سبلویی، محمدحسن؛ اصغری ابراهیم‌آباد، محمدجواد (1392). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های مقابله با رویکرد اسلامی بر سازگاری روان‌شناختی، روان‌شناسی و دین، 6 (4): 23- 37.

علی‌گوهری، بهزاد؛ ابوالمعالی حسینی، خدیجه؛ درتاج، فریبرز؛ جمهری، فرهاد (1398). تأثیر آموزش مهارت‌های مقابله مذهبی بر تعدیل باورهای فراشناخت در فرزندان جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه، فصلنامه طب جانباز، 1 (12): 2-8.

گندم‌کار، پریشاد؛ نادری، فرح؛ سواری، کریم (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای مقابله‏ای بر انعطاف‌پذیری‏ کنشی و سلامت دانش ‏آموزان دختر، اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی، 8(29): 57-66.

هنرمندزاده، ریحانه؛ سجادیان، ایلناز (1395). اثربخشی مداخله مثبت‌نگر گروهی بر بهزیستی روان‌شناختی، تاب‌آوری و شادکامی دختران نوجوان بی‌سرپرست، پژوهشنامه روان‌شناسی مثبت، 2 (2): 35-50.

Ano, G.G. & Vasconcelles, E.B. (2005). Religious coping and psychological adjustment to stress: a meta-analysis. J Clin Psychol. 61(4): 461-80.

Conner, K.M. & Davidson, J. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner-Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Depression and Anxiety, 18, 76-82.

Fredrickson, B. (2011).Cultivating positive emotions to optimize health and will being. Prevention & Treatment. 2011; 3(1):1-7.

Hasan, N. (2017). Resilience in Seeking Refuge: Religious Coping Strategies in Muslim Refugees from Syria (Doctoral dissertation).

Huitt, W. (2011). A holistic view of education and schooling: Guiding students to develop capacities, acquire virtues, and provide service. In Revision of paper presented at the 12th Annual Conference sponsored by the Athens Institute for Education and Research (ATINER), Athens, Greece.

Marie, D., Thomas, B. J. & Pherson, M.C. (2011). Teaching positive psychology using team-based learning. The Journal of Positive Psychology: Dedicated to furthering research and promoting good practice, 6 (6), 487-491. http://dx.doi.org/10.1080/17439760.2011.6 34826

Reiter, C. & Wilz, G. (2015). Resource diary: A positive writing intervention for promoting well-being and preventing depression in adolescence. The Journal of Positive Psychology: Dedicated to furthering research and promoting good practice, 11(1), 99-108. http://dx.doi.org/10.1080/17439760.2015.1 025423.

Rosenberg, A. R., Bradford, M. C., McCauley, E., Curtis, J. R., Wolfe, J., Baker, K. S., & Yi‐Frazier, J. P. (2018). Promoting resilience in adolescents and young adults with cancer: Results from the PRISM randomized controlled trial. Cancer, 124(19), 3909-3917.

Slemp, G. R., Chin, T. C., Kern, M. L., Siokou, C., Loton, D., Oades, L. … & Waters, L. (2017). Positive education in Australia: Practice, measurement, and future directions. In Social and emotional learning in Australia and the Asia-Pacific (pp. 101-122). Springer, Singapore.

Yu, X. N., Lau, J. T., Mak, W. W., Zhang, J., & Lui, W. W. (2011). Factor structure and psychometric properties of the Connor-Davidson Resilience Scale among Chinese adolescents. Comprehensive psychiatry, 52(2), 218-224