مقایسه فرهنگ جامعه ایران در آثار سعدی و سفر نامه ابن بطوطه

محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی

ماندانا رجایی دستغیب ¹ , محمدکاظم کاوه پیش قدم ² , مریم زیبایی نژاد ³

1 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی ،گروه علوم سیاسی، واحدشیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
2 - دانشیار گروه علوم سیاسی ،گروه علوم سیاسی ، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
3 - استادیار علوم سیاسی ،گروه علوم سیاسی،واحد شیراز،دانشگاه آزاد اسلامی ،شیراز، ایران

تاریخ دریافت : 1401/10/11 تاریخ پذیرش : 1402/02/18 تاریخ انتشار : 1402/12/20

کلید واژه: فرهنگ, آثار سعدی, جامعه ایران, سفرنامه ابن بطوطه,

چکیده مقاله :

این پژوهش به بررسی فرهنگ جامعه ایران در آثار سعدی و سفرنامه ابن بطوطه پرداخته است. رویکرد مقاله مقایسه ای- تطبیقی است که با روش توصیفی و تحلیلی ، به بررسی آثار سعدی و مقایسه آن با سفرنامه ابن بطوطه می پردازد. در آثار این دو نویسنده فرهنگ جامعه ایرانی از اهمیت ویژه ای بر خوردار است. سعدی در طول سفرهایش در ایران با فرهنگ ها و آداب و رسوم مختلف جامعه ایرانی آشنا شده و تجربیات زیادی کسب نموده و در آثار خود آن را به رشته تحریر در آورده است. ابن بطوطه در سفر خود به ایران با فرهنگ جامعه ایرانی آشنا شده و با دیدگاهی مردم شناسانه و با تصویری پویا به آداب و رسوم مردم ایران ( عادات غذا خوردن، لباس و پوشش، جایگاه زن در جامعه، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و...) می پردازد. سعدی و ابن بطوطه در هنگام سفر به توصیف آثار تاریخی، موقعیت های جغرافیایی، اماکن مذهبی می پردازند با این تفاوت که سعدی شرح کاملی از آنچه در سفر می دید را می نوشت ، اما ابن بطوطه آن ها را به حافظه خود می سپرد و بعداً آن را مکتوب می کرد. از تفاوت های دیگر سعدی ضمن بررسی وضعیت جامعه، شئونات اجتماعی، وضعیت زیست فرهنگی، شیوه های اداره حکومت، پند و اندرز می دهد. اما ابن بطوطه در اثر خود هر آن چه را که وضعیت فرهنگ جامعه ایران، اقتصاد و معیشت مردم، .....می دید را بدون انتقاد به شرح آن می پرداخت.

منابع و مأخذ:

ـ ابن‌بطوطه، محمد (1413). رحله ابن‌بطوطه، شرح و پاورقي از طلال حرب، چاپ دوم، بيروت: دارالكتب العلميه.
ـ ابن‌بطوطه، محمد (1376). سفرنامه، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: سپهر نقش.
ـ احمدی گیوی، حسن (1386). گلستان سعدی (مقدمه، شرح و تعلیقات) تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ آذر، امیر اسماعیل (1375). سعدی شناسی، تهران: میترا.
ـ آزاد ارمکی، تقی (1387). تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام، تهران: انتشارات علم.
ـ اسماعیلی، محمدمهدی؛ عزیزآبادی فراهانی، فاطمه؛ رضایی، علی‌اکبر (1390). عناصر فرهنگی مؤثر بر ارتقاء سرمایه فرهنگی در گلستان.
ـ آشوری، داریوش (1389). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، تهران: آگاه.
ـ آقابزرگ تهرانی، محمدحسن (1994). الذریعه الی تصنیف الشیعه، بیروت: انتشارات دارالاضوا.
ـ انصاری، نورالحسن (1377). شیخ سعدی و تصور او از یک جامعه آرمانی، ذکر جمیل سعدی، مجموعه مقالات و اشعار به مناسبت بزرگداشت هشت‌صدمین سالگرد تولد سعدی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ انوری، حسن (1384). شوریده بی‌قرار (درباره سعدی و آثار او)، تهران: قطره.
ـ بهار، محمدتقی (1370). سبک‌شناسی نثر، تهران: امیرکبیر.
ـ حسن لی، کاووس (1383). سعدی در نگاه سخنوران ورق درخت طوبا، تهران: سعدی شناسی.
- حسن لی، کاووس (1390). حدیث خوش سعدی، کتاب ماه ادبیات.
ـ خفاجی، محمد عبدالمنعم (1992). دایره المعارف الأدب الأندلسي، دارالجيل: انتشارات دایره المعارف بمصر.
ـ خلیلی، علی همت (1394). نهادها و مراکز علمی و آموزشی مسلمانان در سفرنامه ابن‌بطوطه، تهران: حریم دانش.
ـ دانش‌پژوه، منوچهر (1381). فرهنگ ایرانی و تأثیر آن در فرهنگ جهان، تهران: دانشگاه تهران.
ـ دشتی، علی (1390). قلمرو سعدی، تهران، اساطیر.
ـ دلشاد تهرانی، مصطفی (1378). حکومت حکمت، چاپ سوم، تهران:....
ـ رزمجو، حسین (1390). انواع ادبي، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوي.
ـ رضا قلی، علی (۱۳۷۷). جامعه‌شناسی خودکامگی، چاپ هشتم، تهران: نی.
ـ روح‌الامینی، محمود (۱۳68). زمینه فرهنگ شناسی، چاپ دوم، تهران: عطار.
ـ رودگر، قنبرعلی (1387). تصویر شرق اسلامی در آینه سفرنامه ابن‌بطوطه، تهران: کتاب مرجع.
ـ ریترز، جورج (1392). نظریه جامعه¬شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ چهاردهم، تهران: علمی.
ـ زاهدانی، سعید (1390). فرهنگ و تمدن ایران و فارس، شیراز: ادیب مصطفوی.
ـ زرین‌کوب، عبدالحسین (1381). درباره زندگی و اندیشه سعدی، تهران: سخن.
ـ ستاری، جلال (1366). در قلمرو فرهنگ، تهران: ویس.
ـ ستوده، هدایت الله؛ شهبازی، مظفرالدین (١٣٨٨). جامعه‌شناسی در ادبیات فارسی، چاپ دوم، تهران: ندای آریانا.
ـ سعدی، مصلح الدین (1377). بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
ـ سعدی، مصلح الدین (1368). گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
ـ شاه‌محمدی، خدیجه؛ روشنفکر، کبری؛ رسولی، حجت (1395). فرهنگ عامه ایرانی در سفرنامه ابن‌بطوطه، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
ـ صادقی گیوی، امیر (1391). تنها سفر مکن، تهران: میراث اهل‌قلم.
ـ صفا، ذبیح‌الله (1369). تاریخ ادبیات در ایران: از اوایل قرن هفتم تا پایان قرن هشتم هجری، تهران: فردوس.
ـ ضیف، شوقی (1976). دایره المعارف، قاهره: انتشارات دایره المعارف بمصر.
ـ عبادیان، محمود (۱۳۷۸). زمینه‌های هومانیسم اجتماعی در آثار سعدی، به کوشش کورش کمالی سروستانی، سعدی‌شناسی، دفتر دوم: 52- 57.
ـ كراچكوفسكي، ايگناتي يوليانوويچ (1379). تاريخ نوشته‌های جغرافيايي در جهان اسلامي، ترجمه ابوالقاسم پاينده، تهران: علمی و فرهنگی.
ـ کاظمی، سید علی‌اصغر (1376). بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، تهران: قومس.
ـ کراچی، روح‌انگیز (1381). پژوهشی در ادبیات سفرنامه‌ای، تهران: چاپار.
ـ ماسه، هانری (1364). تحقیق درباره سعدی، ترجمه مهدی اردبیلی و غلامحسین یوسفی، تهران: توس.
ـ محجوب، محمد (1382). ادبیات عامه ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
ـ مستوفی قزوینی، حمدالله (1381). نزهه القلوب، تصحیح محمد دبیر سیاقی، قزوین: حدیث امروز.
ـ معبودی، زهرا (1385). جامعه‌شناسی در آثار سعدی، تهران: تیرگان.
ـ مهرآوران، محمود؛ قاسمی، مهدی (1393). نقد اجتماعی در آثار سعدی، مجله مطالعات انتقادی ادبیات، فصلنامه علمی دانشگاه گیلان، دوره 1، شماره 3: 11-40.
ـ موحد، محمدعلی (1376). سفرنامه ابن‌بطوطه، تهران: سپهر نقش.
ـ میلوسالاوسکی، ک (1355). نقدی بر ابن‌بطوطه، تهران: چاپار.
ـ ناصح، محمدمهدی (1396). سعدی و فرهنگ مردم، ذکر جمیل سعدی، مجموعه مقالات و اشعار به مناسبت بزرگداشت هشت‌صدمین سالگرد تولد سعدی، تهران: اداره کل انتشارات و تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ نفيس، احمد (1367). خدمات مسلمانان به جغرافيا، ترجمه حسن لاهوتي، مشهد: آستان قدس رضوی.
ـ ورجاوند، پرویز (1379). پیشرفت بر بنیاد هویت، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ـ یاوری، حسین؛ مسیحا، مریم (1388). فرهنگ عامه، جلد اول، تهران: انتشارات تهران.