بررسی علل تاریخی مانایی فرهنگی ایران
محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی
مجید استوار
1
(استادیار گروه علوم سیاسی ، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران)
کلید واژه: زبان فارسی, ایران باستان, آیین, تداوم فرهنگی, ذهنیت نمادین,
چکیده مقاله :
ملت‌های کهن از ذهنیتی تاریخی برخوردارند و با تاکید بر سنت‌ها و باورهای تاریخی از نظام نمادین فرهنگی حفاظت می‌کنند. ایران نیز به عنوان یک سرزمین تاریخی از ملتی کهن برخوردار است که علی رغم هجوم مداوم مهاجمان به سرزمین‌اش، با اتکاء بر نمادهای فرهنگی از مانایی خود حفاظت کرده است. با نگاهی به این تاریخ کهن این پرسش مطرح می‌شود که علل مانایی فرهنگی ایران در طول تاریخ چیست؟ در پاسخ به این پرسش، به نظر می‌رسد که با سقوط ایران باستان و ورود مهاجمان عرب، ترک و مغول به ایران، بیم آن می‌رفت که فرهنگ و هویت ایرانیان در اثر این تهاجم به فراموشی رود. در نتیجه حماسه‌سازان و اندیشمندان ایرانی مبادرت به خلق آثاری کردند تا از هویت و فرهنگ ایران صیانت کنند. هدف مقاله حاضر اینست که عناصر نمادین تداوم فرهنگی ایران را در سده‌های ابتدایی ورود اسلام با بهره‌گیری از مفهوم کانونی ذهنیت نمادین ایرانیان مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد خدا محوری و دین باوری، ادبیات و زبان و امور دیوانی و رسوم نمادین از مهمترین عناصر تداوم فرهنگ ایرانیست که در ذهنیت و باور ایرانیان تجسم یافته است. روش پژوهش به شیوه کیفی و از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، در چارچوب جامعه شناسی کنش متقابل نمادین نوعی نوآوری محسوب می‌گردد.
- احمدی، حمید (۱۳۸۸). بنیادهای هویت ملی ایرانی، چاپ اول، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- استوار، مجيد (۱۳۹۲). انقلاب اسلامي و نبرد نمادها، چاپ اول، تهران: نگاه معاصر.
- اسلامی ندوشن، محمدعلی (۱۳۸۵). ایران چه حرفی برای گفتن دارد؟، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- اسلامی ندوشن، محمدعلی (۱۳۸۷). زندگي و مرگ پهلوانان در شاهنامه، چاپ هشتم، تهران: شركت سهامي انتشار.
- امین، محسن و وحید شالچی (۱۴۰۰). تشیع و ملیت ایرانی، مطالعه انتقادی جایگاه تشیع در نظریه‌های پژوهشگران ملیت ایرانی، فصلنامه مطالعات ملی، سال ۲۲، شماره ۱: 3-28.
- بهار، مهرداد (۱۳۷۵). اديان آسيايي، چاپ اول، تهران: چشمه.
- پرهام، باقر (۱۳۷۷). با نگاه فردوسي: مباني نقد خرد سياسي در ايران، چاپ دوم، تهران: نشر مركز.
- پیر، لوک (۱۳۷۰). ایران، ترجمه محمد اسلامی ندوشن، چاپ اول، تهران: کتاب پرواز.
- توسلی، غلام عباس (۱۳۸۷). نظریه‌های جامعه‌شناسی، چاپ چهاردهم، تهران: سمت.
- حسینی، سیده معصومه و محمدعلی فتح الهی (۱۳۹۳). فرهنگ سیاسی در ادبیات تمثیلی ایران و جهان، فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، سال نهم، شماره ۲۲: 83- 113.
- حقدار، علی‌اصغر (۱۳۸۴). قدرت سياسي در انديشه ايراني: از فارابي تا نائيني، چاپ سوم، تهران: كوير.
- دريايي، تورج (۱۳۹۲). ناگفته‌های امپراتوري ساسانيان، ترجمه آهنگ حقاني و محمود فاضلي بيرجندي، چاپ دوم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر پارسه.
- رجايي، فرهنگ (۱۳۹۲). مشكله هويت ايرانيان امروز: ايفاي نقش در عصر يك تمدن و چند فرهنگ، چاپ ششم، تهران: ني.
- رستم پور، سالومه (۱۳۸۲). مهرپرستی در ايران، هند و روم، چاپ اول، تهران: خورشيد آفرين.
- ریتزر، جرج (۱۳۸۶). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ دوازدهم، تهران: علمی.
- ریتزر، جرج (۱۳۸۹). مبانی نظریه جامعه‌شناختی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن، ترجمه شهناز مسمی پرست، چاپ اول، تهران: ثالث.
- زیتلین، ایروینگ ام و دیگران (۱۳۸۱). آینده بنیان‌گذاران جامعه‌شناسی، ترجمه غلام عباس توسلی، چاپ دوم، تهران: قومس.
- سجادی، سید محمدصادق (۱۳۹۸). تاریخ برمکیان، چاپ سوم، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
- شهبازی، علی‌رضا شاپور (۱۳۹۸). «نوروز در دوره اسلامی» در کتاب نوروز، ترجمه مهسا علاء، زیر نظر پیمان متین، چاپ، تهران: فرهامه.
- طباطبايي، سيد جواد (۱۳۸۳). زوال اندیشه سیاسی در ایران، چاپ پنجم، تهران: کویر.
- طباطبايي، سيد جواد (۱۳۸۴). دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط ایران، چاپ چهارم، تهران: نگاه معاصر.
- طباطبايي، سيد جواد (۱۳۸۵). خواجه نظام الملك طوسي: گفتار در تداوم فرهنگي ايران، چاپ دوم، تبريز: ستوده.
عظیمی، فخرالدین (۱۳۹۹). هویت ایران، چاپ اول، تهران: آگاه.
- فرای، ریچارد ن. (۱۴۰۱). عصر زرین فرهنگ ایران، ترجمه مسعود رجب نیا، چاپ هفتم، تهران: سروش.
- فولتز، ریچارد (۱۳۹۶). فرهنگ ایران و تمدن جهان: بررسی راه طی شده ایران و تأثیر آن بر تاریخ جهان، چاپ اول، تهران: دنیای اقتصاد.
- قرشی، امان‌الله (۱۳۸۹). ایران نامک: نگرشی نو به تاریخ و نام ایران، چاپ سوم، تهران: هرمس.
- مسکوب، شاهرخ (۱۳۹۸). هویت ایرانی و زبان فارسی، چاپ هشتم، تهران: فرزان روز.
- مظفری، علی (۱۴۰۰). شکل‌دهی به هویت ملی در ایران: انگاره وطن برگرفته از تخیل مکان در اندیشه‌های اسلام و ایران باستان، ترجمه علی رفاهی، چاپ اول، تهران: شیرازه.
- مک‌کی، ساندرا (۱۳۹۹). ایرانی‌ها: ایران، اسلام و روح یک ملت، ترجمه شیوا رویگریان، چاپ سوم، تهران: ققنوس.
- نقیب زاده، احمد (۱۳۸۱). تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
- یاوری، نگین (۱۳۹۹). «ایران در سده‌های میانه» در کتاب تاریخ ایران پژوهش آکسفورد، ترجمه شهربانو صارمی، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
-¬ Kitsou, S. (2013). The Power of Culture in Diplomacy: The Case of U.S. Cultural Diplomacy in France and Germany, The Journal of Public Diplomacy, Vol.2, no 1. pp, 21-39.
-¬ Parekh, B. (2005). Dialoge between cultures, in Democracy, Nationalism and Malticulturalism, Roman Maiz and Ferran Requejo, London and New York: Frank Cass Publications.