بررسی اثربخشی آموزش حل مسئله بر خلاقیت و انعطاف پذیری شناختی در دبیران درس کار و فناوری
محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)آرزو امیدپور 1 , سلیمان کابینی مقدم 2 , حجت اله میاندهی 3
1 - کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه پیام نور، آستانه اشرفیه، ایران
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه غیرانتقاعی غیردولتی مهر آستان، آستانه اشرفیه، ایران
3 - عضو هیأت علمی دانشگاه غیرانتقاعی غیردولتی مهر آستان، آستانه اشرفیه، ایران
کلید واژه: خلاقیت, دبیران زن, کار و فناوری, انعطاف پذیری شناختی, آموزش حل مسأله,
چکیده مقاله :
زمینه: سازمان آموزش و پرورش باید تغییرات عمده ای را در درون خود ایجاد کند تا بتواند با تغییرات زودهنگام در جوامع اطلاعاتی، خود را هماهنگ کرده و پاسخگوی نیازهای افرد و جامعه باشد. هدف: پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش حل مسئله بر خلاقیت و انعطاف پذیری شناختی در بین دبیران درس کار و فناوری انجام شد. روش: این پژوهش به شیوه نیمه آزمایشی و با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه و پیگیری انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دبیران زن درس کار و فناوری ناحیه 1 رشت در سال تحصیلی 1398-1399 به تعداد 146 نفر بود. برای نمونه گیری، تعداد 30 نفر دبیر داوطلب واجد شرایط که نمره کمتر از 120 در پرسشنامه های خلاقیت عابدی (1372) و کمتر از 80 در انعطاف پذیری شناختی دنیس و وندروال (2010) کسب کرده بودند، مشخص و سپس به صورت تصادفی در 2 گروه مطالعه وارد شدند. گروه آزمایش به مدت 10 جلسه تحت مداخله آموزشی حل مسئله دزوریلا و گلدفرید (1971) قرار گرفت. به منظور بررسی میزان سنجش پایداری نتایج، 1 ماه بعد از اجرای پس آزمون از گروه های مورد آزمایش، آزمون پیگیری به عمل آمد. داده ها از طریق آزمون های آماری تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر و آزمون تعقیبی بنفرونی و با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد برای متغیر خلاقیت اثر گروه (001/0P˂ و 571/0Eta=)، اثر زمان (001/0P˂ و 613/0Eta=) و اثر متقابل گروه × زمان (0.001˂Pو Eta=0.608)معنادار بود. همچنین برای متغیر انعطاف پذیری شناختی اثر گروه (0.001˂Pو Eta=0.609)، اثر زمان (0.001˂P و Eta=0.653) و اثر متقابل گروه در زمان(0.001˂Pو Eta=0.612)معنادار بود. از طرفی نتایج آزمون تعقیبی بنفرونی حاکی از تفاوت معنادار میانگین های گروه آزمایش در مراحل پیش آزمون با پس آزمون 0.001˂P و پیش آزمون با پیگیری 0.001˂P برای متغیرهای خلاقیت و انعطاف پذیری شناختی بود. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که برای افزایش خلاقیت و انعطاف پذیری شناختی در بین دبیران درس کار و فناوری می توان مهارت های آموزش حل مسئله را به‌کار برده و از اثرات ماندگار آن استفاده نمود.
Background: The education system must make fundamental changes within itself in order to be able to cope with the rapid changes in the information society, and on the other hand to be able to respond to the needs of creative society and creative people in society. Objective: The aim of this study was to investigate the effectiveness of problem solving training on creativity and cognitive flexibility among teachers of work and technology. Method: This research was conducted in a quasi-experimental manner with a pretest-posttest design with a control and follow-up group. The statistical population of the study included all female teachers of labor and technology in District 1 of Rasht in the academic year 2019-2020 in the number of 146 people. For sampling, 30 qualified volunteer teachers who scored less than 120 on the Abedi creativity questionnaire (1993) and less than 80 on the Dennis and Vanderwall (2010) cognitive flexibility questionnaire were identified and then randomly assigned. They were included in 2 study groups. The experimental group underwent 10 sessions of Dezorilla and Goldfried (1971) problem-solving training intervention. In order to evaluate the stability of the results, a follow-up test was performed 1 month after the post-test of the experimental groups. Data were analyzed by repeated measures analysis of variance and Beferroni post hoc test using SPSS software. Results: The results showed that for the creativity variable the effect of group (P˂0.001 and eta= 0.571), the effect of time (P˂0.001 and eta= 0.613) and the interaction of group × time (P˂0.001 and eta=0.608) was significant. Also for the cognitive flexibility variable group effect (P˂0.001 and eta= 0.609), time effect (P˂0.001 and eta= 0.653) and group × time interaction (P˂0.001 and eta= 0.612) ) was significant. On the other hand, the results of benfroni post hoc test indicate a significant difference between the means of the experimental group in the pre-test with post-test (P˂0.001) and pre-test with follow-up (P˂0.001) for the variables of creativity and cognitive flexibility was.
آزادی، نفیسه و شیروانی شیری، علی. (1399). نظریه هوشهای چندگانه و شاخصهای خلاقیت و درگیری یادگیرنده در کتب درسی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(2)، 151-170.
ابوالحسنی، زهرا و صفایی موحد، سعید. (1398). ارائه چارچوب پیشنهادی برای برنامه درسی کار و فناوری مقطع متوسطه اول با تأکید بر الگوی کلاس معکوس. پژوهش در برنامه ریزی درسی، 61، 1-13.
امرایی، فروزان؛ قدمپور، عزتاله؛ شریفی، طیبه؛ غضنفری، احمد. (1398). مقایسه تأثیر آموزش مهارتهای وسعتبخشی تفکر و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر خلاقیت (سیالی، ابتکار، انعطافپذیری، بسط) دانشآموزان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4)، 97-128.
پالی، سمیرا؛ تفضلی، صغری (1400). بررسی تأثیر تجهیزات تکنولوژیهای آموزشی و وسایل کمک آموزشی در میزان ارتقاء پیشرفت تحصیلی دانشآموزان پایه ششم شهرستان رودسر. مدیریت و چشمانداز آموزش، 3(1)، 1-16.
پلوئی، لیلا. (1400). تأثیر روش تدریس کاوشگری بر خلاقیت و انگیزه پیشرفت دانشجویان روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(4)، 199-223.
جعفرلو، غلام؛ شریفی، نسترن؛ پاشاشریفی، حسن. (1398). ارائه مدلی جهت پیشبینی خلاقیت بر اساس سخترویی، خودکارآمدی، کمالگرایی، تحصیلات والدین، سوابق کارهای خلاقانه افراد خانواده و خویشاوندان نزدیک با میانجی انگیزش پیشرفت در دانشآموزان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(1)، 153-184.
رحیمی، معصومه؛ واعظ فر، سیدسعید و جایروند، حمداله. (1394). رابطه ساده و چندگانه قدرت تحمل ابهام و جو عاطفی خانواده با خلاقیت شناختی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 5(2)، 147-164.
سجادی، منیرهسادات؛ شاهمرادی، مرتضی و سلیمی، مهتاب. (1399). تأثیر آموزش سازههای رباتیک بر تفکر انتقادی و خلاقیت و یادگیری درس ریاضی دانشآموزان متوسطه اول شهر تهران. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(3)، 17-40.
صاحبیار، حافظ؛ گلمحمدنژاد، غلامرضا و برقی، عیسی. (1398). مطالعه اثربخشی یادگیری معکوس بر تفکر تأملی دانشآموزان دوره دوم متوسطه در درس ریاضی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4)، 33-62.
صداقت، زینب؛ حاجییخچالی، علیرضا؛ شهنیییلاق، منیجه و مکتبی، غلامحسین. (1397). آزمون و مقایسه مدل علّی هدفهای پیشرفت و دوستی با کمکطلبی سازگار با میانجیگری نگرش نسبت به کمکطلبی در دانشآموزان دختر مدارس استعدادهای درخشان و عادی دوره متوسطه اول. مطالعات آموزش و یادگیری، 10(2)، 194-218.
عرب، مهدی؛ زمانیمقدم، افسانه و رجبزاده، علی. (1398). شناسایی معیارهای اثربخشی برنامههای آموزش الکترونیکی درس کار و فناوری از دیدگاه صاحبنظران. فناوری آموزش، 13(4)، 891-900.
قنبریطلب، محمد؛ شیخالاسلامی، راضیه؛ فولادچنگ، محبوبه و حسینچاری، مسعود. (1398). دانش فراشناخت و بهزیستی مدرسه: نقش واسطهای کمکطلبی تحصیلی. روانشناسی تحولی، 16(61)، 49-60.
کرمانی، ناهید؛ توکلی، معصومه؛ فردی، معصومه؛ فریدوننژاد، مژگان و بنیهاشم، سیدکاظم. (1399). نقش خلاقیت در یادگیری سازمانی و اضطراب اجتماعی معلمان. علوم روانشناختی، 19(92)، 1041-1048.
مرادزاده، فریبا و پیرخائفی. (1396). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر رضایت زناشویی و انعطافپذیری شناختی. روانپرستاری، 5(6)، 1-7.
مرادی، احمد و قبادی، کبری. (1399). اثربخشی آموزش خلاقیت بر مهارت حل مسئله و مقایسه آن با روش بازی در کودکان پیشدبستانی. علوم روانشناختی، 19(85)، 57-69.
نریمانی، محمد؛ محمدامینی، زرار؛ زاهد، عادل و ابوالقاسمی، عباس. (1394). مقایسه اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودگردان و حل مسئله بر انگیزش تحصیلی دانشآموزان اهمالکار. روانشناسی مدرسه، 4(1)، 139-155.
Bereczki, E.O., & Karpati, A. (2018). Teachers’ beliefs about creativity and its nurture: A systematic review of the recent research literature. Educational Research Review, 23, 25-56.
Bernardo, A.B.I., & Presbitero, A. (2018). Cognitive flexibility and cultural intelligence: Exploring the cognitive aspects of effective functioning in culturally diverse contexts. International Journal of Intercultural Relations, 66, 12-21.
Bloom, L.A., & Dole, S. (2018). Creativity in education: A global concern. Global Education Review, 5(1), 1-4.
Cho, M.H., Kim, Y., & Choi, D. (2017). The effect of self-regulated learning on college students' perceptions of community of inquiry and affective outcomes in online learning. The Internet and Higher Education, 34, 10-17.
Chung, T.S. (2016). Table-top role playing game and creativity. Journal of Thinking Skills and Creativity, 8, 56-71.
Kaneda, Q., & Osaka, P. (2014). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-53.
Kashdan, B., & Rottenberg, C., (2016). Effects of an acceptance and commitment therapy intervention on leaders’ and managers’ psychological flexibility. Journal of Thér Comport Cognitive, 27(1), 34-42.
Kirisci, N., Sak, U., & Karakacak, F. (2020). The effectiveness of the selective problem solving model on students’ mathematical creativity: A Solomon four-group research. Thinking Skills and Creativity, 38, 1-11.
Laer, S.V., & Elen, J. (2019). The effect of cues for calibration on learners' self-regulated learning through changes in learners’ learning behaviour and outcomes. Computers & Education, 135, 30-48.
Li, L., Gao, H., & Xu, Y. (2020). The mediating and buffering effect of academic self-efficacy on the relationship between smartphone addiction and academic procrastination. Computers & Education, 159, 1-11.
Marshall, E.J., & Brockman, R. (2016). The Relationships between Psychological Flexibility, Self-Compassion, and Emotional Well-Being. Journal of Cognitive Psychotherapy, 30(1), 60-72.
Ok, M.W., Bryant, D.P., & Bryant, B.R. (2019). Effects of Computer-Assisted Instruction on the Mathematics Performance of Students with Learning Disabilities: A Synthesis of the esearch. Exceptionality, 1-15.
Shtapura-Ifrah, M., & Benish-Weisman, M. (2019). Seeking the help of school counselors: Cross-cultural differences in mothers’ knowledge, attitudes, and help-seeking behavior. International Journal of Intercultural Relations, 69, 110-119.
Stolaki, A., & Economides, A.A. (2018). The Creativity Challenge Game: An educational intervention for creativity enhancement with the integration of Information and Communication Technologies (ICTs). Computers & Education, 123, 195-211.
Sunley, R., Harding, L., & Jones, J. (2019). Realising creativity in management education: Putting student energy into action. The International Journal of Management Education, 17(2), 172-181.
Twigg, E., & Yates, E. (2019). Student reflections on the place of creativity in early years practice: Reflections on second year work placement experience. Thinking Skills and Creativity, 31, 335-345.
Wadman, R., Webster, L., Mawn, L., & Stain, H.J. (2019). Adult attachment, psychological distress and help-seeking in university students: Findings from a cross-sectional online survey in England. Mental Health & Prevention, 13, 7-13.
Walsh, C., Quinn, K.N., Wieman, C., & Holmes, N.G. (2019). Quantifying critical thinking: Development and validation of the Physics Lab Inventory of Critical thinking. ArXiv preprint arXiv, 26(80), 1901-1918.
Xu, H., Ko, & P.Y. (2019). Enhancing teachers’ knowledge of how to promote self-regulated learning in primary school students: A case study in Hong Kong
_||_