مطالعات حوزه خلاقیت و نوآوری در متون فارسی: تحلیل هم‌رخدادی واژگان
محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)
1 - دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
2 - استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
کلید واژه: خلاقیت, نوآوری, ابتکار, سرمایه فکری, پایگاه آی‌اس‌سی.,
چکیده مقاله :
هدف: ساختار مفهومی واژگان نشان می‌دهد واژگان چگونه در کنار هم معنا می‌سازند و چه مفاهیمی بیشترین اهمیت را دارند. لذا، هدف این مطالعه درک روندهای حوزه خلاقیت و نوآوری در پایگاه استنادی پایش علم و فناروی جهان اسلام(ISC) بین سال‌های (1402-1377) و شناسایی زيرحوزه‌ها و ابعاد مهم مفهوم خلاقیت و نوآوری است.
روش: این پژوهش با بهره‌گیری از فنون کتاب‌سنجی و تحلیل هم‌رخدادی واژگان انجام‌شده‌است. تعداد 3826 مدرک از پایگاه(ISC) استخراج گردید تا روند پژوهش‌های مرتبط با خلاقیت و نوآوری را شناسایی‌کند. تحلیل خوشه‌ای و نمودار راهبردی برای ترسیم ساختار مفهومی پژوهش‌ها و شناسایی زیرحوزه‌ها و روابط بین آن‌ها در این حوزه به‌کار گرفته شده‌است.
یافته‌ها: يافته‌ها نشان‌دهنده، هشت خوشه: مدیریت نوآوری و اکوسیستم دانش‌بنیان(1)، خلاقیت آموزشی و توسعه فردی(2)، نوآوری نظام‌مند و فناوری‌های پیشرو(3)، فرهنگ سازمانی و رهبری نوآور(4)، یادگیری سازمانی و راهبرد‌های توسعه(5)، نوآوری و آموزش عالی(6)، فرهنگ نوآوری و خلاقیت جامعه‌محور(7)، سرمایه فکری و توسعه پایدار(8)، است.
نتیجه‌گیری: با تحلیل محتوای مقالات، موضوعات نوظهور در حوزه خلاقیت و نوآوری شناسایی شدند. تحلیل محتوای مقالات نشان‌داد که حوزه خلاقیت و نوآوری از تنوع و پیچیدگی مفهومی بالایی برخوردار است. یافته‌ها این پژوهش می‌تواند مسیر پژوهش‌های آتی را روشن سازد و به توصیف فهم جامعی از حوزه‌های پژوهش کنونی کمک نماید. همچنین، دستورالعمل‌هایی را برای پژوهشگران به منظور شروع پژوهش‌های جدید در حوزه‌های نوظهوری که این پژوهش معرفی کرده است، ارائه دهد.
Objective: The conceptual structure of vocabulary reveals how words collectively create meaning and which concepts hold the greatest significance. Therefore, the aim of this study is to understand the trends in creativity and innovation within (ISC) database between 1998 and 2023 and to identify key subfields and critical dimensions of the concepts of creativity and innovation.
Method: This research employs bibliometric techniques and co-word analysis. A total of 3,826 documents were extracted from the ISC database to trace the trajectory of research related to creativity and innovation. Cluster analysis and strategic diagrams were used to map the conceptual structure of the studies, identify subfields, and explore relationships between them.
Finding: Findings revealed eight clusters: (1) Innovation Management and Knowledge-Based Ecosystems, (2) Educational Creativity and Individual Development, (3) Systematic Innovation and Advanced Technologies, (4) Organizational Culture and Innovative Leadership, (5) Organizational Learning and Development Strategies, (6) Innovation and Higher Education, (7) Community-Based Innovation and Creativity Culture, and (8) Intellectual Capital and Sustainable Development.
Conclusion: Through content analysis of articles, emerging topics in the field of creativity and innovation were identified. The analysis demonstrated that this field exhibits high levels of diversity and conceptual complexity. The findings of this research can illuminate pathways for future studies and contribute to a comprehensive understanding of current research domains. Additionally, it provides guidelines for researchers to initiate new studies in the emerging areas highlighted by this work.
رحیمی، صالح؛ سهیلی، فرامرز (1403). تحلیل موضوعی و ترسیم نقشه علمی پژوهش‌های مرتبط با حوزه اقتصاد مقاومتی. پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی، 14(1)، 34-1. https://doi.org/10.22108/srspi.2025.143686.2062
رحیمی، صالح؛ سهیلی، فرامرز و خاصه، علی‌اکبر (1403). تحلیلی بر پژوهش‌های حوزه سواد در ایران: ساختار مفهومی سواد در نمایه استنادی علوم ایران. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 27(4)، 220-195. https://doi.org/10.30481/lis.2024.474041.2189
رحیمی، صالح؛ سهیلی، فرامرز و شرفی، ناهید (1400). شناسایی و تحلیل ساختار دانشی مطالعات آموزش عالی ایران بر اساس تحلیل شبکه هم‌واژگانی مقالات در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام. مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 12(24)، 331-313. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25382241.1400.12.24.12.4
رحیمی، صالح؛ سهیلی، فرامرز؛ امینی نیا، یوسف؛ دانش، فرشید (1399). شناسایی مفاهیم نوظهور و کشف ساختار دانش حوزۀ سردردهای ضربان‌دار. مدیریت اطلاعات سلامت، 17(4): 1-10. https://doi.org/10.22122/him.v17i4.4132
رحیمی، صالح؛ سهیلی، فرامرز؛ یزدانبخش، کامران (1403). تحلیل روندهای موضوعی پژوهش‌های مرتبط با تصمیم‌گیری در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام: یک مطالعه کتاب‌سنجی. تصمیم‌گیری و تحقیق در عملیات، 9(4)، 1099-1112. https://doi.org/10.22105/dmor.2025.496852.1901
کیخای فرزانه، مصطفی (1401). مطالعه علم سنجی نوآوری در شبکه همکاری اعضای هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان در پایگاه وب آو ساینس. مطالعات زیست‌بوم اقتصاد نوآوری. 2(4)، 86-71. https://doi.org/10.22111/innoeco.2023.44892.1054
مبین دهکردی، علی؛ کشتکار هرانکی، مهران (1394). نوآوری اجتماعی: کنکاشی بر مفهوم سازی مبتنی بر تحلیل محتوای تعاریف. مدیریت نوآوری، 4(2)، 134-115. https://www.nowavari.ir/article_14828.html
نوروزی چاکلی، عبدالرضا؛ حسن‌زاده، محمد (1389). توسعه‌ی علم، فن‌آوری و نوآوری؛ رهیافت شاخص های علم سنجی. مدیریت اطلاعات سلامت، 7(4)، 484-475. https://him.mui.ac.ir/article_11005.html
Anderson, N.R., De Dreu, C.K.W., Nijstad, B.A., 2004. The routinization of innovation research: a constructively critical review of the state-of-the-science. J. Organ. Behav. 25 (2), 147–173. https://doi.org/10.1002/job.236
Balkan Akan, B. (2025), A bibliometric analysis of organizational creativity research, International Journal of Innovation Science, 17(2), 296-318. https://doi.org/10.1108/IJIS-12-2022-0238
Csikszentmihalyi, M. (1994). The domain of creativity. In D. H. Feldman, M. Csikszentmihalyi & H. Gardner (Eds.), Changing the World (pp. 135–158). Westport, CT: Praeger.
Dubina, I. N., Carayannis, E. G., & Campbell, D. F. J. (2012). Creativity economy and a crisis of the economy? Coevolution of knowledge, innovation, and creativity, and of the knowledge economy and knowledge society. Journal of the Knowledge Economy, 3(1), 1–24. https://doi.org/10.1007/s13132-011-0042-y
Gohoungodji, P. (2025). Innovation in creative industries: Bibliometrix analysis and research agenda. Journal of Economic Analysis, 4(1), 88. https://doi.org/10.58567/jea04010002
Haruna, E. U., Asiedu, W. K., & Baek, Y. J. (2025). Mapping the Research Trends on Technological Innovation in East Asia: A Bibliometric Analysis Using the Scopus Database for Future Research Direction (1982-2022). Journal of Scientometric Research, 13(3s), s3–s21. https://doi.org/10.5530/jscires.20041153
Khasseh, A., Soheili, F., Sharif moghaddam, H., Mousavi chelak, A. (2017). Intellectual structure of knowledge of imetrics: A co- word analysis. Information processing & management, 53(3): 705-720. https://doi.org/10.1016/j.ipm.2017.02.001
Li, Y., Chen, Y., & Wang, Q. (2021). Evolution and diffusion of information literacy topics. Scientometrics, 126(5), 4195-4224. https: //doi.org/10.1007/s11192-021-03925-y
Liu, X., & Liu, Z. (2019). Knowledge Engineering Research Topic Mining Based on Co-word Analysis. In SEKE. Pittsburgh, USA: KSI Research Inc; 650-777. https://doi.org/10.18293/SEKE2019-047
Melcer, E., Nguyen, T. H. D., Chen, Z., Canossa, A., El-Nasr, M. S., & Isbister, K. (2015). Games research today: Analyzing the academic landscape 2000-2014. In Proceedings of the 10th International Conference on the Foundations of Digital Games, At Pacific Grove, CA, USA https: //adk. elsevierpure. com/en/publications/games-research-today-analyzing-the-academic-landscape-2000-2014
Obreja, D. M., Rughiniș, R., & Rosner, D. (2024). Mapping the conceptual structure of innovation in artificial intelligence research: A bibliometric analysis and systematic literature review. Journal of Innovation & Knowledge, 9(1), 100465. https://www.elsevier.es/es-revista-journal-innovation-knowledge-376-articulo-mapping-conceptual-structure-innovation-in-S2444569X24000052
Park H, Kim H, Park H. (2021). A scientometric study of digital literacy, ICT literacy, information literacy, and media literacy. J Data Inform Sci; 6(2), 116–138. DOI: https: //doi.org/10.2478/jdis-2021-0001
Peng, R., Chen, J., & Wu, W. (2021). Mapping innovation research in organizations: A bibliometric analysis. Frontiers in psychology, 12, 750960. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.750960
Şahin, A., Dikmen, S., & Karakaya, Y. E. (2023). Bibliometric mapping of research on thinking skills and creativity in education. International Journal of Research in Education and Science (IJRES), 9(2), 365-388. https://doi.org/10.46328/ijres.3133
Sarooghi, H., Libaers, D., & Burkemper, A. (2015). Examining the relationship between creativity and innovation: A meta-analysis of organizational, cultural, and environmental factors. Journal of business venturing, 30(5), 714-731. https://doi.org/10.1016/j.jbusvent.2014.12.003
Shi, Y., & Zhang, H. Y. (2022). Research Hotspot and Trend of Employee Creativity Based on Bibliometric Analysis. Frontiers in Psychology, 13, 914401. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.914401
Shollapur, M.R., Hulagabali S. C., Kolle S R. (2023). Global Research on Financial Literacy: A Bibliometric Analysis. Journal of Library & Information Technology, 43(3), 157-163. DOI: 10.14429/djlit.43.3.18436
Siriwong, C., Pongsakornrungsilp, S., Pongsakornrungsilp, P., & Kumar, V. (2024). Mapping the Terrain of Open Innovation in Consumer Research: Insights and Directions from Bibliometrics. Sustainability, 16(15), 6283. https://doi.org/10.3390/su16156283
Tang, M. (2017). Creativity and innovation: basic concepts and approaches. In Handbook of the management of creativity and innovation: Theory and practice (pp. 3-32). https://doi.org/10.1142/9789813141889_0001
Van Eck, N. J., & Waltman, L. (2010). Software survey: VOSviewer, a computer program for bibliometric mapping. Scientometrics, 84(2), 523–538. https://doi.org/10.1007/s11192-009-0146-3
Van Eck, N. J., & Waltman, L. (2009). How to normalize cooccurrence data? An analysis of some well-known similarity measures. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 60, 1635–1651. https://doi.org/10.1002/asi.21075
Wu, K.; Xi, Y.; Liao, x. (2013). Analysis on current research of supernetwork through knowledge mapping method. Knowledge science, engineering and management: 6th international conference, ksem, 538-549. https: //doi. org/10. 1007/978-3-642-39787-5_45
Zhang, W., Zhang, Q., Yu, B., & Zhao, L. (2015). Knowledge map of creativity research based on keywords network and co-word analysis, 1992–2011. Quality & Quantity, 49, 1023-1038. https://doi.org/10.1007/s11135-014-0032-9