پیشران¬های اثرگذار بر آینده پژوهش علوم انسانی ایران در افق 1420

محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)

فاطمه علی نژاد چمازکتی ¹ , سعیده میرحق جو لنگرودی ²

1 - مربی، مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام، شیراز، ایران
2 - مربی، مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام، شیراز، ایران

تاریخ دریافت : 1403/05/17 تاریخ پذیرش : 1403/05/17 تاریخ انتشار : 1403/05/17

کلید واژه: آینده¬پژوهی, عوامل مؤثر, تحلیل اثرات متقاطع, نیروهای پیشران, علوم انسانی. ,

چکیده مقاله :

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه روندهای مؤثر و نیروهاي پیشران در حوزه علوم انسانی ایران انجام شده و به لحاظ هدف کاربردی است. روش:در این پژوهش از روش¬های پانل خبرگان، تحلیل اثرات متقاطع و از ابزارهای مرور ادبیات، مصاحبه، پانل، ماتریس اثرات متقاطع و نرم¬افزار میک¬مک استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل مدیران، خبرگان، متخصصان و پژوهشگران در حوزه¬ علوم انسانی و آینده¬پژوهی است که به روش نمونه¬گیری گلوله برفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش حاضر مصاحبه و پرسشنامه است. ابزار تحليل داده¬های پژوهش، نرم¬افزار میک-مک می¬باشد. یافته¬ها: بر اساس یافته‌های تحلیل ساختاری و تأیید خبرگان پژوهش پنج عامل تعاملات و شبکه‌سازی علمی بین‌المللی، ساختار سیاست‌گذاری و جهت‌دهی به پژوهش‌ها، اتخاذ رويکردهای ميان¬رشته‌اي، سطح توانمندی، مهارت و خلاقیت پژوهشگران و همگامی پژوهشگران با تحولات نوظهور و فناورانه، به‌عنوان نیروهای پیشران در ساخت بدیل‌های‌ آینده برون¬دادهای علمی ایران در حوزه علوم انسانی شناخته شدند. نتیجه¬گیری: بهره¬گیری از این پنج پیشران اصلی و تأثیرگذار می¬تواند درک شفافی به مسئولین و سیاست‌گذاران این حوزه برای برنامه¬ریزی ارائه دهد.

چکیده انگلیسی:

Objective: The present research was done to understand the state of the country's scientific productions in humanities (as a subject area). It has been done to present effective trends and drive forces in this field. The current research is practical in terms of purpose. Methodology: In this research, the methods of trend analysis, future workshop, expert panel, and cross-impact analysis were used. The research community includes managers, experts, and researchers in humanities, who were selected by snowball sampling (chain-referral sampling). The tools used in this research are interviews, questionnaires, and expert panels. The research data analysis tool is MicMac. Findings: Based on the findings of the structural analysis and the confirmation of research experts, five factors of international scientific interactions and networking, policy-making and research orientation, the adoption of interdisciplinary approaches, the level of ability, skill, and creativity of researchers, and the synchronization of researchers with the emerging and technological developments were recognized as driving forces in Building future alternatives for Iran's scientific outputs in humanities. Conclusion: Taking advantage of these five driving forces, influential drivers can provide a clear understanding of planning to this area's officials and policymakers.

منابع و مأخذ:

حمدی¬پور، افشین، زوارقی، رسول، و ثبات حق، اعظم. (1401). «تحلیل الگوهای انتشاراتی حوزه¬های علوم انسانی و علوم اجتماعی 50 کشور پیشرو در مقایسه با کل تولیدات علمی آنها در وبگاه علوم». پژوهش¬نامه علم¬سنجی، دوره 8، شماره 1، 97-122.
خورشیدی، غلامحسین، و پیشگاهی، شیوا. (1391). «پیش¬نیازها و موانع تحقیق و توسعه علوم انسانی میان رشته-ای». مطالعات میان¬رشته¬ای علوم انسانی، دوره 4، شماره 2، 1-15.
زالی، نادر. (1392). آینده¬نگاری راهبردی در برنامه¬ریزی و توسعه منطقه¬ای. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
طاهری دمنه، محسن، ذاکری، علی، و اسدنیا، ابوالفضل. (1401). «فراتحلیل موضوعی و بررسی انتقادی پژوهش¬های میان¬ رشته¬ای در زمینه آینده‌پژوهی». مطالعات میان¬رشته¬ای در علوم انسانی، دوره 14، شماره 3، 49-86.
طایفه باقر، دلبر، اباذری، زهرا، مرادی، شیما، و باب الحوائجی، فهیمه. (1401). «مدل ارزیابی اثربخشی پژوهش-های علوم انسانی در ایران». پژوهش¬نامه علم¬سنجی، دوره 8، شماره 1، 1-34.
علی¬نژاد چمازکتی، فاطمه. (1401). آینده¬پژوهی برون¬دادهای علمی ایران مبتنی بر نمایه هنر و علوم انسانی. طرح پژوهشی، شیراز، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام.
قربانخانی، مهدی، و صالحی، کیوان. (1401). «تبیین کژکارکرد‌های بازدارنده مرجعیت علمی‌ در علوم انسانی». مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، دوره 10، شماره 3، 35-70.
گرایی، احسان. (1395). آینده¬نگاری راهبردی آموزش علم اطلاعات و دانش¬شناسی در ایران با رویکرد برنامه¬ریزی سناریومبنا. رساله منتشر نشده دکترا، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده علوم تربیتی و رانشناسی، گروه علم اطلاعات و دانش¬شناسی.
گودرزی، ریحانه، حسینی، رسول، و طبائیان، کمال. (1397). «چارچوبی برای توسعه کارآفرینی دانشگاهی در رشته¬های علوم انسانی در ایران». توسعه کارآفرینی، دوره 11، شماره 4، 661-679.
مدانلو جویباری، سپیده، طبری، مجتبی، یوسف¬زاده، مسعود، و باقرزاده، محمدرضا. (1400). «شناسایی و رتبه-بندی ابعاد توسعه نظام آموزش عالی ایران با رویکرد آینده¬پژوهی». مطالعات برنامه¬ریزی آموزشی، دوره 10، شماره 19، 28-24.
ناظمی جنابی، فاطمه، و فضلی، صفر. (1400). «تحلیل استنادی مقالات علمی-پژوهشی آینده¬پژوهی در ایران». آینده¬پژوهی انقلاب اسلامی، دوره 2، شماره 2، 35-55.

Barnett, R. (1990). The Idea of Higher Education. McGraw-Hill Education.
Bell, W. (2008). Foundations of Futures Studies: Human Science a New Era, NewBrunswic NewJersey: Transaction Publishers.
Emami Gharetappeh, E, Osareh, F., & Ebrahimy, S. (2023).Identification of the Driving Forces Affecting the Future of Research in the Field of Scientometrics in Iran based on the Characteristics of the Knowledge-Based Society. International Journal of Information Science and Management, 21(1), 363-376.
Evon, G. (2009). The Conservation of Knowledge and Technology, Academic Research Library, Asian Studies Review, 33, 1-9.
Godet, M., Durance, P., & Gerber, A. (2008). Strategic Foresight: Use and Misuse of Scenario Building. Work Paper Laboratoire d’Innovation de Prospective Stratégique et d’Organisation, Paris.
Marzban, E., & Mohammadi, M. (2020) From Solid Government to Self Governance: Future Scenarios for Electricity Distribution in Iran, Journal of Futures Studies, 24(3), 17–35.
Palumbo, L., Bussmann, J. D., & Kern, B. (2021). The Value of Subject Specialization and the Future of Science Liaison Librarianship. College & Research Libraries, 82(4), 584-608.
Ruth, K. (2004). Futures Thinking to Achieve Sustainable Development at Local Level in Ireland, The Journal of Futures Studies, 1(2), 35-42.
Saritas, O., Burmaoglu, S., & Ozdemir, D. (2022). The Evolution of Foresight: What Evidence is there in Scientific Publications?, Futures, 137, 102916.
Glenn J.C., & Gordon T.J. (2009). Introduction to the Futures Research Methods Series, The Millennium Project.