اثربخشی شن بازی گروهی غیرهدایت شده بر بهبود خلاقیت، اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی دانش آموزان

محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)

اکبر جدیدی محمدآبادی ^{1 *}

1 - استادیار، گروه علوم تربیتی و مشاوره، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/01/26 تاریخ پذیرش : 1404/03/26 تاریخ انتشار : 1404/04/15

کلید واژه: کاربرد جلسات شن بازی, خلاقیت, تفکر انتقادی, توانایی کار گروهی, اعتماد به نفس.,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی جلسات شن بازی گروهی غیر هدایت شده بر بهبود خلاقیت، اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی دانش¬آموزان پایه¬ی دوم ابتدایی شهر کرمان بود. پژوهش از حيث هدف، كاربردي و از نوع طرح‌ شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش كليه دانش¬آموزان دختر پايه دوم کرمان با تعداد تقریبی 900 نفر در سال تحصیلی 1402-1401 بود که یک نمونه 50 نفری در قالب دو کلاس درس 25 نفری به روش نمونه¬گیری تصادفی ساده انتخاب شد و یک کلاس بطور تصادفی گروه آزمایش و دیگری گواه نامیده شد. گروه آزمایشی طی 10 جلسه 45 دقیقه¬ای در یک کلاس به شن بازی گروهی غیر هدایت شده بر طبق مطالعه بانوارث(2007) پرداختند. ابزار اندازه گیری، پرسشنامه روحيه¬ي پژوهشی دانش آموزان محمدشریفی و همکاران(1392) بود. جهت تجزیه و تحلیل داده¬ها از روش¬های آماری توصیفی(میانگین، انحراف معیار) و آمار استنباطی ( تحلیل کواریانس) استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان داد کاربرد جلسات شن بازی بر بهبود خلاقیت، اعتماد به‌نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی دانش آموزان پایه¬ی دوم ابتدایی شهر کرمان تاثیر مثبت و معناداری دارد. بنابراین نتایج نشان داد شن بازی گروهی غیر هدایت شده می¬تواند بر ابعاد شناختی و مهارتی مرتبط با روحیه علمی دانش آموزان موثر باشد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study was to investigate the effectiveness of non-directed group sandplay sessions on improving creativity, self-confidence, group work ability and critical thinking of second-grade elementary school students in Kerman City. In terms of purpose, the research was applied and of a quasi-experimental design with a pre-test-post-test design with a control group. The statistical population of the research was all the second-grade female students of Kerman with an approximate number of 900 people in the academic year of 2022-2023 A sample of 50 people was selected in the form of two classrooms of 25 people by simple random sampling method, and one class was randomly called the experimental group and the other was called the control group. During 10 sessions, 45 minutes in a class, the experimental group engaged in non-directed sandplay according to the study of Banwarth (2007). The measurement tool was the research morale questionnaire of Mohammad Sharifi et al (2012). Descriptive statistics (mean, standard deviation) and inferential statistics (variance analysis) were used to analyze the data. The findings of the research showed that sand play therapy training has a positive and significant effect on improving creativity, self-confidence, group work ability and critical thinking of second-grade elementary students in Kerman City. Therefore, the results showed that non-directed group sandplay can be effective on the cognitive and skill dimensions related to the scientific spirit of students.

منابع و مأخذ:

آذرنیوشان، بهزاد؛ به پژوه، احمد و غباری بناب، باقر. (1391). اثر بازی‌درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری بر مشکلات‌رفتاری دانش‌آموزان کم‌توان ‌ذهنی در دوره ابتدایی. فصلنامه كودكان استثنايي. دوره 12، شماره 2، 5-16. Dor: 20.1001.1.16826612.1391.12.2.1.8
ابوالمعالی، خدیجه و عادل پیله رود، مارال. (1400). تاثیر شن بازی درمانی بر بهبود خودکنترلی، هوش هیجانی و مشکلات رفتاری کودکان ۶ سال. فصلنامه سلامت و اموزش در اوان کودکی. دوره 2، شماره 3، 54-76. URL: http://jeche.ir/article-1-51-fa.html
اسلامیان، حسن؛ اسلامیان، زهرا وکرمی، مرتضی. (1397). مطالعة رابطه بین میزان به‌کارگیری معیارهای تدریس اثربخش توسط استادان با روحیة علمی دانشجویان .پژوهش در برنامه ریزی درسی، دوره 15، شماره 56، 132-147. https://doi.org/10.30486/jsre.2018.539729
امینی، محمد؛ مهدی زاده، مریم؛ ماشاالهی نژاد، زهرا و علیزاده، مرضیه. (1401). بررسی رابطه بین مؤلفه های برنامه درسی پنهان و روحیه علمی دانشجویان. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالیدوره 17، شماره 62، 81-103.
برزگر، زهرا؛ پورمحمدرضای تجریشی، معصومه و بهنیا، فاطمه. (1391). اثربخشی بازی بر مشکلات برونی سازی در کودکان پیش دبستانی با مشکلات رفتاری. مجله علوم رفتاری، دوره 6، شماره 4، 347-354. https://www.behavsci.ir/article_67800_10cf810d215d9a1eb235d67f306b9242.pdf
تکلوی، سمیه. (1390). تاثیر آموزش بازی درمانی مادران بر مشکلات رفتاری کودکان دارای ناتوانی های یادگیری، ناتوانیهای یادگیری، دوره 1، شماره 1، 44-59. Doi: JLD-1-1-90-7-3
تمنایی‌فر، محدرضا، سلامی محمدآبادی، فاطمه و دشتبان زاده، سمیه. (1390). رابطه سلامت روان و شادکامی با موفقیت تحصیلی دانشجویان، مطالعات فرهنگی، سال پانزدهم، شماره 2، 46-63. file:///C:/Users/max/Downloads/6002013921803.pdf
جاودانی، محمد؛ صالحی نودز، ساجده و بذرافکن، مجید. (1402). تحلیل پدیدارشناختی تجارب زیسته معلمان دوره ابتدایی از تلفیق بازی در فرایند یاددهی یادگیری. نوآوری‌های آموزشی، شماره 86، سال 22، 43-80. Doi: 10.22034/JEI.2023.340520.2330
جدیدی محمدابادی، اکبر؛ قنبری زرندی، زهرا؛ رضایی، اکبر و ناجی، محمد. (1397). اثربخشی آموزش مبتنی بر ذهن آگاهی بر تنظیم هیجانی و طرحواره‏های ناسازگار اولیه در نوجوانان تحت حمایت بهزیستی .مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دوره 61، شماره 6.1، 164-174. Doi: 10.22038/MJMS.2019.13784
جعفری، علیرضا. (1393). تأثیر بازی های آموزشی بر رشد اجتماعی کودکان پیش دبستانی .فصلنامه روان شناسی تربیتی، دوره 10، شماره 33، 71-85. https://jep.atu.ac.ir/article_165.html?lang=en
حداد علوی، رودابه؛ عبداللهی، احمد و علی احمدی، امید. (1389). برنامه درسی پنهان: پژوهشی در یادگیریهای ضمنی مدرسه؛ مورد: روحیه علمی. تعلیم و تربیت، شماره 90، 33-66. https://sid.ir/paper/87655/fa#downloadbottom
حسنی، مژگان؛ نادی، محمدعلی و سجادیان، ایلناز. (1399). تأثیر آموزش بسته شناختی - هیجانی - اجتماعی حافظه فعال بر بهبود فراشناخت و خلاقیت هیجانی دانش آموزان. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 7، شماره 3، 108-127. Doi: 10.52547/jcmh.7.3.10
خجسته، سعیده. (1399). اثربخشی شن‌بازی‌درمانی بر اضطراب و انگیزه پیشرفت دانش آموزان مضطرب پایه سوم ابتدایی. فصلنامه سلامت روان کودک، دوره 7، شماره 1، 68-80. Doi: 10.29252/jcmh.7.1.7
رهنما، اکبر؛ بیجوند، فرامرز و علی‌یاری، مجتبی. (1393). بررسی و تبیین مبانی فلسفی خلاقیت از نظر کاربرد آن در روش‌های تدریس. اولین همایش بین المللی آموزش و یادگیری غیررسمی. تهران، معاونت آموزشی دانشگاه شهید رجایی. http://research.shahed.ac.ir/WSR/WebPages/Report/PaperView.aspx?PaperID=9872
شجاعی، ستاره و خاموشی، محمد. (1394). بررسی تحلیلی انتقادی تشخیص‌های نادرست دانش‌آموزان تیزهوش و با استعداد. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 2، شماره 3، 105-115. http://childmentalhealth.ir/article-1-62-fa.html
صفری، سهیلا؛ فرامرزی، سالار و عابدی، احمد. (1393). تأثیر بازی درمانی شناختی - رفتاری بر نشانه‌های رفتاری دانش آموزان نافرمان. مجله مطالعات علوم پزشکی، دوره 25، شماره 3، 258-267. http://umj.umsu.ac.ir/article-1-2201-fa.html
عباس زاده، حمیده؛ امانی، ملاحت و رحیمی پردنجانی، طیبه. (1402). رابطه اهداف پیشرفت و باورهای هوشی با خودکارآمدپنداری تحصیلی: نقش میانجی انتظارات آموزشی والدین. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 10، شماره 1 ، 47-63.Dor: 20.1001.1.24233552.1402.10.1.11.4
قدم پور، عزت اله؛ شهبازی راد، افسانه؛ حقیقی کرمانشاهی، مارال؛ محمدی، فرشته و ناصری نرگس. (1397). تأثیر شن بازی درمانی بر کاهش نشانه های تکانشگری و نارسایی توجه در کودکان پسر مبتلا به اختلال نارسایی توجه/فزون کنشی. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 5، شماره 2، 36-46. http://childmentalhealth.ir/article-1-306-fa.html
قناعت‌پیشه، عترت الزهرا؛ نجاتی جهرمی، یاسر؛ بدری گرگری، رحیم؛ هاشمی، تورج و فتحی آذر، اسکندر. (1399). تأثیر آموزش به شیوۀ افسانه‌زدایی علمی بر تفکّر انتقادی تحلیلی دانش‌آموزان با توجه به اهداف پیشرفت اجتماعی. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 7، شماره 1، 220-232. Doi: 10.29252/jcmh.7.1.19
کهریزی، سمیه؛ مرادی، آسیه و مومنی، خدامراد. (1394). اثربخشی شن بازی درمانی بر کاهش اختلالات رفتاری کودکان پیش دبستانی .پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره، دوره 5، شماره 1، پیاپی 9، 154-174. Doi: 10.22067/IJAP.V5I1.29929
محمد شریفی، زهرا. مهرام، بهروز، امین خندقی، مقصود، اصغری نکاح، محسن. (1392). بررسی روحیه پژوهشی و عوامل دورن مدرسه ای موثر بر آن در دانش آموزان مقطع ابتدایی. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی.
موسی‌رمضانی، سونیا. (1390). تاثیر استفاده از روش آموزش چندرسانه‌ای و سخنرانی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی (انگیزش درونی و بیرونی) درس عربی(3) دانش‌آموزان مراکز از راه دور تهران. روانشناسی تربیتی، سال هفتم، شماره 21. https://ensani.ir/file/download/article/20131106140807-9882-84.pdf
مهجور، سیامک‌رضا. (1383). روانشناسی بازی. ساسان.
ناظری، افسانه؛ قمرانی، امیر؛ داروئی، پریسا و قاسمی طباطبایی، غزاله. (1399). تأثیر هنردرمانگری بیانگر بر تنظیم هیجان دانش آموزان مقطع دبستان. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 7، شماره 2، 132-143. Doi: 10.29252/jcmh.7.2.12
هاشمی، نظام و خروطی، فاطمه. (1399). مقایسة انگیزش تحصیلی، خودتنظیمی و خود ارزشمندی دانش‌آموزان تیزهوش و عادی شهر کرج. نوآوری های آموزشی، دوره 19، پیاپی 73، 147-162. Doi: 10.22034/JEI.2020.107719
References


Anggi Trinanda1, M & Yaswinda, Y. (2021). The Effect of Using Loose Parts Media on Critical Thinking Ability in Children Aged 5-6 Years in Learning in Kindergarten, Advances in Social Science, Education and Humanities Research, volume 668, 6th International Conference of Early Childhood Education, (ICECE-6 2021)
Asarta, C. J & Schmidt, J. R. (2017). Comparing student performance in blended and traditional courses: Does prior academic achievement matter? The Internet and Higher Education, 32(1): 29-38.
Azizi, Yahaya. Ismai, Maakip. Peter, Voo1. Sharon Kwan, Sam Mee & Khairiah, Hanna Kifli. (2019). the effectiveness of sandplay therapy to improve students’self-esteem among students, Journal of Educational and Developmental Psychology; Vol. 9, No. 1. doi:10.5539/jedp.v9n1p23
Barrett, P. M. Duffy, A. L. Dadds, M. R, Rapee, R. M. (2017). Cognitive behavioural treatment of anxiety disorders in children: Long- term (6 year) follow-up. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 69, 1, 135-141.
Bisrat Tekle W, Babita D. (2018). Parenting Styles as a Function of Academic Achievement," The Journal of Social Sciences Research, Academic Research Publishing Group, pages 780-787:5.Handle: RePEc:arp:tjssrr:2018:p:780-787
Boik BL, Goodwin EA. (2000). Sand play therapy: A step-by-step manual for psychotherapists of diverse orientations. New York, NY, US: W.W Norton & Co; pp: 122-145. https://psycnet.apa.org/record/1999-04463-000
Facioni, P. (2006). Creative thinking skills for education & life, available Retrives of www.asa3./ASA/.
Heuz, F. P. (2012). The Psychology of Play: Children, Play, and Development. Translator: Kamran Ganji. Roshd Publications, 4th edition.
Li Ga, Wu Xu. (2022). Effect of Sandplay Therapy on the Mental Health Level of College Students. National Library of Medicine, 3; 3716849. doi: 10.1155/2022/3716849.
Mastuinda, Zulkifli, Febrialismanto. (2020). “Persepsi Guru Tentang Penggunaan Loose Parts Dalam Pembelajaran Di PAUD Se- Kecamatan Tampan Kota Pekanbaru”, J. Rev. dan Pengajaran, vol 3, no 1, bll 90–96.
Michelle N. Saltis, Claire Critchlow & Jennifer A. Smith. (2019). Teaching Through Sand: Creative Applications of Sandtray Within Constructivist Pedagogy, Journal of Creativity in Mental Health, 14:3, 381-390, DOI: 10.1080/15401383.2019.1624995
Runco, M. A. Acar, S. Campbell, W. K. Jaeger, G. McCain, J & Gentile, B. (2016). Comparisons of the creative class and regional creativity with perceptions of community support and community barriers. Business Creativity and the Creative Economy, 2(1), 83-92.
Runco, M. A & Jaeger, G. J. (2012). The standard definition of creativity. Creativity research journal, 24 (1), 92-96. https://doi.org/ 10.1080/10400419.2012.650092
Wethinton, H.R. Hahn, R.A. Fugua-Whiteley, D.S. Sipe,T.A. Crosloy,A.E. Johnnson,R.L. Liberman, A.M. Mosci chi,E. Price,L.N.Tuma,F.K. Halra,G. Chatto. Padhyay, S.K. (2008). The effectiveness of interventions to reduce psychology harm form traumatic events among child and adolescents. American Journal of Preventive Medicine,53(3), 287-373.
Yang H.LI, Cheng H.H. (2014). The antecedents of collective creative efficacy for information system development teams, Journal of Engineering and Technology Management. Volume 33, Pages 1-17. https://doi.org/10.1016/j.jengtecman.2013.12.001
Zahed Babolan A, Askarian M, Behrangi M.R, Naderi E. (2008). A survey of the relationship between school organizational health and organizational commitment of Male High School teachers in Ardabil province. Clinical Psychology and Counseling Research, Volume 09, Issue 2, Serial Number 2, doi:10.22067/IJAP.V9I2.6834

متن کامل:



نشریه علمي ابتكار و خلاقيت در علوم انساني http://journal.bpj.ir دورة چهاردهم، شمارة چهار، بهار 1404، صص 1-26. مقاله پژوهشی تاريخ دريافت: 26/01/1403 تاريخ پذيرش: 26/03/1404

 

اثربخشی شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده بر بهبود خلاقیت، اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان

اکبر جدیدی محمدآبادی¹

چکیده

مسئله و زمینه: با تقویت بازی‌درمانی در کودکان می‌توان اعتماد را پرورش داد و آن‌ها را به سمت تقویت روحیه‌ی علمی جهت داد و این از طریق سلطه بر ترس ها، فراگیری مهارت و یادگیری تکالیف جدید انجام می‌شود و کودکان هیجاناتشان را از طریق عمل، کاربرد تفکر خلاقانه برای حل مسائل، اعتماد به نفس، فعالیت آموزشی و تفکر انتقادی صورت می‌گیرد.

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی جلسات شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده بر بهبود خلاقیت، اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه‌ی دوم ابتدایی شهر کرمان بود.

روش: پژوهش حاضر از حيث هدف، كاربردي و از نوع طرح‌ نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش كليه دانش‌آموزان دختر پايه دوم کرمان با تعداد تقریبی 900 نفر در سال تحصیلی 1402-1401 بود که یک نمونه 50 نفری در قالب دانش‌آموزان دو کلاس درس 25 نفری به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شد. گروه آزمایشی طی 10 جلسه 45 دقیقه‌ای در یک کلاس به شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده بر اساس مطالعه محمد شریفی و همکاران (1392) پرداختند. ابزار اندازه‌گیری، برگرفته‌شده از پژوهش روحيه‌ي پژوهشی دانش‌آموزان محمد شریفی و همکاران (1392) بود. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش‌های آماری توصیفی (میانگین، انحراف معیار) و آمار استنباطی (تحلیل کواریانس) استفاده شد.

یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد کاربرد جلسات شن‌بازی بر بهبود خلاقیت، اعتمادبه‌نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه‌ی دوم ابتدایی شهر کرمان تأثیر مثبت و معناداری دارد.

نتیجه‌گیری: بنابراین نتایج نشان داد شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده می‌تواند به عنوان یک ابزار آموزشی مؤثر در توسعه مهارت‌های اجتماعی و شناختی دانش‌آموزان عمل کند.

 

کلیدواژه‌ها: کاربرد جلسات شن‌بازی، خلاقیت، تفکر انتقادی، توانایی کار گروهی، اعتماد به نفس.

 

مقدمه

یکی از اهداف و وظایف مهم آموزش و پرورش ایجاد زمینه برای رشد و تقویت همه جانبه فرد و تربیت انسان‌های سـالم، کارآمد و مسئول برای ایفای نقش در زندگی فردی و اجتماعی اسـت (هز²، 2012). از آنجایی که دانش‌آموزان یکی از ارکان اساسی نظام آموزشـی کشور هستند، توجه به این قشر، از لحاظ آموزشـی و تربیتـی، بـاروری و شکوفایی هر چه بیشـتر نظام آموزشی و تربیتی جامعه را در پی دارد (صفری و همکاران، 1393). با این وجود، تعـداد کمـی از دانش‌آموزانی کـه وارد سیسـتم آموزش و پرورش می‌شوند، می‌توانند استعدادهای خود را شکوفا سازند و در این عرصه موفق گردند و به اصطلاح پیشرفت تحـصیلی و روحیه‌ی علمی خوبی داشته باشند (جدیدی محمدآبادی و همکاران، 1397).

یکی از روش‌های علمی در تقویت روحیه علمی دانش‌آموزان، بازی‌درمانی است (تکلوی، 1390). بازي افكار دروني كودك را با دنياي خارجي او ارتباط مي‌دهد و باعث مي‌شود كه كودك بتواند اشياي خارجي را تحت كنترل خود درآورد. بازي به كودك اجازه مي‌دهد تا تجربيات، افكار، احساسات و تمايلاتي را كه براي او تهدیدکننده هستند نشان دهند (وتينگتون، هان، فوگوآويتلي، سيپ، كروسلي، جانسون، ليبرمن، ماسكي، تاما، هارلا، چاتو و پدهاي³، 2008). از طريق بازی‌درمانی كودك مي‌تواند مهارت‌های كنترل خود را بهتر فراگيرد (بیصرت تکل و بابیتا⁴، 2018). از جمله روش‌هایی که در بازی‌درمانی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است، شن‌بازی است. فرایند شن‌بازی در برگیرنده یک یا دو سینی شن و هر مقدار شیء کوچک است که شامل گروه‌هایی از افراد، حیوانات، ساختمان‌ها، ماشین‌آلات، نباتات، ساختارها، اشیای طبیعی و اشیای سمبلیک است که استفاده می‌شود (بوییک و گودوین⁵، 200). شن‌بازی به عنوان یک «تکنیک جهانی» برای کمک به کودکان برای بیان افکار، احساسات و خاطرات ناخودآگاه خود در یک محیط امن است. مزایای شن و ماسه بازی در کار بالینی با مشتریان در جمعیت‌های مختلف و مشاغل کمک‌کننده و مستند شده است (میشل و همکاران⁶، 2019). با تقویت بازی‌درمانی در کودکان می‌توان اعتماد را پرورش داد و آن‌ها را به سمت تقویت روحیه‌ی علمی جهت داد و این از طریق سلطه بر ترس ها، فراگیری مهارت و یادگیری تکالیف جدید انجام می‌شود و کودکان هیجاناتشان را از طریق عمل، کاربرد تفکر خلاقانه برای حل مسائل، اعتماد به نفس، فعالیت آموزشی و تفکر انتقادی صورت می‌گیرد (جدیدی محمدآبادی، 1404).

انسان براي رشد ذهني و اجتماعي خود نياز به تفكر دارد و بازي خمیرمایه تفكر است. يكي از بازي‌هايي كه نه تنها مورد توجه تمامي كودكان است، بلكه احتمالاً مي‌تواند رشد او را تحت تأثیر قرار دهد، شن‌بازی⁷ است (جعفری، 1393). شن‌بازی به شکل‌های مختلف همچون هدایت‌شده، غیر هدایت‌شده، ایستا، متحرک و تعاملی اجرا می‌شود (بنوارث⁸، 2007) مداخله به کمک شن‌بازی، یکی از روش‌های درمانی و آموزشی است که موجب بهبود روحیه‌ی علمی دانش‌آموزان می‌شود. روش مداخلاتی «محوطه شنی» توجه بسیاری از درمانگران، مشاوران و محققان را به خود جلب نموده است (مهجور، 1383). شن‌بازی از نظر درمانی سبب می‌شود کودکان آگاهی بیشتری نسبت به رفتارها و مشکلات خود پیدا کنند و راه‌های مناسب‌تری برای رفع مشکلات بیابند (برزگر و همکاران، 1391). بازی کودک با شن به خاطر تجربه لمسی و جنبشی آن و ترسی در محوطه شنی، موجب برون‌ریزی و تخلیه هیجانی می‌شود و از نظر شناختی توانایی شناسایی و حد مشکلات را در او به وجود می‌آورد و باعث کاهش رفتارهای نادرست می‌شود (ابوالمعالی و همکاران، 1400). همچنین شن‌بازی از نظر آموزشی روش مناسبی در جهات پیشبرد اهداف آموزشی است، آموزش کودکان در سنین پیش‌دبستانی در قالب بازی‌های آموزشی باشد و بسیاری از مفاهیم به طور غیرمستقیم در قالب بازی‌های مختلف به آن‌ها منتقل شود (قدم‌پور و همکاران، 1397).

شن‌بازی روشی غیرکلامی که در آن کودک با ساختن دنیای خود در سینی شن به بیان تعارضات، تمایلات و هیجاناتش می‌پردازد و در جریان خلق این صحنه توسط کودک، درمانگر، نقش مشاهده‌گر صامت را بازی می‌کند (لی و وو⁹، 2022). فرض کلیدی در شن‌بازی این است که مواد انتخاب‌شده و نحوه قرار دادن اشیاء کوچک در جعبه شن منعکس‌کننده نگرانی‌ها و مسائل مربوط به مراجع و عینی و برون‌سازی این نگرانی‌هاست. این فرایند به درک بیشتر و تسلط نهایی بر مشکلات منجر می‌شود (کهریزی و همکاران، 1394). نتایج تحقیق انجام شده توسط (مستویندا، زولکیفلی¹⁰، 2020). مشخص کرد معلمانی وجود دارند که دیدگاهی در مورد استفاده کارآمد از قطعات نرم در شن‌بازی دارند، زیرا کودکان بیشتر روی فعالیت‌های بازی و تفکر انتقادی تمرکز می‌کنند (تریناندا و یاسویندا¹¹، 2021). همچنین شن‌بازی را می‌توان در مدرسه برای کمک به دانش‌آموزان برای تقویت عزت نفس خود استفاده کرد (عزیزی و همکاران¹²، 2019).

از جمله معیارهای اصلی کارایی نظام آموزش و پرورش هر کشور بهبود روحیه‌ی علمی فراگیران و افزایش عملکرد آن است (اسارتا و سامیدت¹³، 2017). هر نظام آموزشی و تربیتی برای دستیابی به بهترین نتیجه و رفع موانع و کمبودها در سراسر فعالیت‌های همواره مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. مهم‌ترین و عینی‌ترین معیار ارزیابی در این نظام‌ها، بهبود روحیه‌ی علمی است که از نظر علمی و عملی دارای اهمیت بسیاری برای پذیرش در کلاس درس، دستیابی به شغل مناسب و غیره است (خجسته، 1399). روحیه علمی دارای مؤلفه‌هایی چون رفتار خلاقانه، تفکر انتقادی و حل مساله، توانایی کار گروهی، تلاش مستمر، حساسیت نسبت به محیط، کنجکاوی و پرسشگری، اعتماد به نفس، خودتنظیمی و تخیل می‌باشد (حدادعلوی و همکاران، 1389). خلاقيت به همان اندازه كه در هنر و ادبيات اهميت دارد، در علم هم مورد توجه قرار گرفته است (شجاعی و خاموشی، 1394). از ديدگاه ديويي تعليم و تربيت فرايند مشاركت و پژوهش در تبيين و پیش‌بینی رخدادها و فراهم كردن زمينه مساعد براي پرورش انديشه­ي خلاق در فراگيران است (رهنما و همکاران، 1393؛ حدادعلوی و همکاران، 1389). يانگ و چنگ¹⁴(2009) معتقدند خلاقيت يكي از جنبه‌هاي اصلي تفكر يا انديشيدن است كه انسان با كمك آن مي‌تواند اهداف آرمان‌گرایانه خود را تحقق بخشيده و توانايي‌هاي خود را شكوفا سازد. فاسيوني¹⁵ (2006) تفكر خلاق را نوعي از تفكر مي‌داند كه منجر به ديدگاه‌هاي جديد، رويكردهاي نوظهور، دورنماهايي تازه و راه‌هاي جديد براي فهم و درك اشياء و موقعيت‌ها مي‌شود. داشتن رویکرد پارادایمی با نگاه بومی و منطقه‌ای نیز به تحقق ارتقای خلاقیت دانش‌آموزان کمک می‌کند (آتشانی و همکاران، 1403).

اعتماد به نفس، ارزيابي و قضاوت مداومي است كه فرد از خود دارد. اعتماد به نفس يك احساس ظريف و دقيق است كه معمولاً از دوران كودكي آغاز مي‌شود و تحت تأثیر فرهنگ و جامعه تقويت شده و پس از گذشت سال‌ها به يك احساس محكم مبدل مي‌شود كه تغيير آن بسيار دشوار خواهد بود (آذرنیوشان و همکاران، 1391؛ حدادعلوی و همکاران، 1389). دانش‌آموزي كه نگران قضاوت ديگران و تمسخر از جانب آن‌ها باشد توانايي حل مسئله و جستجوگري را در خود نمي‌بيند در واقع، دانش‌آموزان كنجكاو آرامش رواني، اطمينان خاطر و اعتماد به نفس كافي دارند (زاهد بابلان و همکاران¹⁶، 2008). يادگيري خودتنظيم نیز فرايند سودمندي است كه شامل شناخت (ادراك)، انگيزش و اراده مي‌باشد. دانش‌آموزان تلاش مي‌كنند تا شناخت‌ها، انگيزه‌ها و رفتارهاي هدايت شده و تحميل شده خود را از طريق هدف‌ها و ويژگي‌هاي موقعيتي، نظارت، تنظيم و كنترل كنند (هاشمی و خروطی، 1399؛ حدادعلوی و همکاران، 1386). شايسته است معلمان با آموزش راهبردهاي يادگيري خودتنظيمي به دانش‌آموزان فرصت بيشتري براي يادگيري به وي بدهند. همچنين با ارائه مطالب درسي به‌گونه‌ای كه جزو ساخت شناختي دانش‌آموزان قرار گيرند همراه با آموزش راهبردهاي فراشناختي محيط يادگيري مناسب‌تري را براي يادگيرندگان ايجاد کنند (موسی‌رمضانی، 1390). تخيل نیز به عنوان يك سرمايه مغتنم انساني مطرح است كه پرورش يا زمينه‌سازي براي شكوفايي آن بايد از جمله اهداف تعليم و تربيت در كليه دوره‌هاي تحصيلي باشد و برنامه‌هاي درسي بايد به پرورش اين استعداد ويژه آدمي اهتمام ورزد (ناظری و همکاران، 1399؛ حدادعلوی و همکاران، 1389).

تفكر انتقادي افرادي را تربيت مي‌كند كه بتوانند به انتخاب و ارزيابي امور و مسائل مختلف بپردازند (عباس‌زاده و همکاران، 1402). از سوي ديگر، تربيت دانش‌آموزان متفكر و حل‌کننده مسئله منوط به آموزش تفكر و مهارت‌های آن به دانش‌آموزان است تا بياموزند چطور فكر كنند، به چه ارزش‌هايي احترام بگذارند، چگونه سؤال كنند و چه سؤالاتي مطرح كنند، چه زماني از استدلال استفاده نمايند و كدامين روش استدلالي را به كار گيرند (بهاری و همکاران، 1403؛ حدادعلوی و همکاران، 1389). همچنین آنچه در مدارس بايد مورد توجه باشد مسئله پرورش توانايي كارگروهي، درك ديگران و مهارت‌های اجتماعي مورد نياز براي كارگروهي است و اين كار مهم در يك محيط اجتماعي صميمي و مبتني بر احترام متقابل بين اعضاء مدرسه و در فضايي بدون استرس انجام مي‌گيرد (اسلامیان و همکاران، 1397؛ حدادعلوی و همکاران، 1389). بنابراين مي‌توان گفت از آنجايي كه محيط كلاس يك محيط جمعي است، آموزش نيز بايد با شرايط فعاليت جمعي سازگار باشد (جاودانی و همکاران، 1402). در چنين محيط‌هايي است كه فرايندهاي اجتماعي از قبيل سازگاري، همكاري، مخالفت، توافق و تبادل نظر، شكل مي‌گيرند (قناعت‌پیشه و همکاران، 1399).

شن‌بازی گروهی از ارتباطات غیرکلامی و معنای نمادین برای کار در سطح ناخودآگاه استفاده کامل می‌کند (رازلر¹⁷، 2019). مطالعات قبلی نشان داده‌اند که شن‌بازی گروهی می‌تواند به طور قابل‌توجهی همدلی شناختی، همدلی رفتاری، ابراز خود و مهارت‌های طرد مناسب را بهبود بخشد و به طور قابل‌توجهی حساسیت بین فردی را در دانش‌آموزان با مهارت‌های اجتماعی و همدلی نسبتاً ضعیف کاهش دهد (ژنگ، لی و ژنگ¹⁸، 2010). در شن‌بازی گروهی نتایج نشان داده است که پس از 2 ماه در همدلی شناختی، همدلی کنشی، طرد مناسب و خودبیانگری بالاتر از قبل بود، در حالی که نمرات پس­آزمون در حساسیت بین فردی در گروه شن‌بازی کمتر از قبل بود (یاس و ژنگ¹⁹، 2021). ماسه بازی گروهی همچنین می‌تواند به طور قابل‌توجهی تمایل به اجتناب اجتماعی و احساسات دردناک را کاهش دهد و می‌تواند آگاهی اجتماعی و مهارت‌های هماهنگی را در دانش‌آموزان مبتلا به اضطراب اجتماعی بهبود بخشد (ژنگ و همکاران، 2011). در شن‌بازی گروهی، از میدان شن‌بازی می‌توان برای پل زدن بین فعالیت‌های روان‌شناختی در سطوح ناخودآگاه و خودآگاه استفاده کرد و دنیای درونی نامرئی فرد را می‌توان به عنوان یک نمایش نمادین قابل مشاهده در حین بازی شنی برون‌ریزی کرد و در نتیجه تخلیه عاطفی، خودآزمایی و خودتنظیمی را تسهیل کرد. در نهایت، نظریه پویایی گروه مکانیسم تولید رفتار گروهی را با کمک «میدان» در فیزیک بررسی می‌کند و معتقد است که تغییر افراد با تأثیرگذاری بر گروه آسان‌تر از تغییر مستقیم اعضای فردی برای ایجاد یک رابطه متقابل پیچیده است. افراد در یک گروه؛ تعامل بین یک گروه و اعضای فردی آن باعث ایجاد پویایی گروه، انسجام، نیروی محرکه و هدر رفت نیرو می‌شود و یکدیگر را متوازن می‌کند و نیروی مشترکی را برای تعیین جهت توسعه گروه تشکیل می­دهد (پیرخائفی، 1391). بر اساس نظریه پویایی گروهی، بازی شن گروهی فضایی پذیرنده، فراگیر و حمایتی ایجاد می‌کند و از پویایی گروه برای تحریک مشاوره مشارکتی و درک همدلانه در بین اعضای گروه استفاده می‌کند و در نتیجه آن‌ها را قادر می‌سازد تا مهارت‌های بین فردی بیشتری کسب کنند و آن‌ها را در زندگی واقعی به کار ببرند. همچنین شواهد پژوهشی نشان می­دهد که شن‌بازی گروهی کیفیت روابط اجتماعی، اعتماد بین فردی، مهارت­های بین فردی و پریشانی بین فردی دانش‌آموزان را بهبود می­بخشد (یاس و ژنگ، 2021).

با توجه به فقدان مطالعات آزمایشی در ایران در ارتباط با شن‌بازی گروهی این مطالعه درصد برآمد تا شواهدی مبنی بر تأثیر این روش بر جنبه‌های مختلف روحیه علمی در کودکان و پیامدهای مثبت آن در زندگی انجام دهد. به این منظور هدف از اجرای این پژوهش بررسی تأثیر جلسات شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده بر بهبود مؤلفه‌های روحیه‌ی پژوهشی همچون خلاقیت، اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقای در دانش‌آموزان دوره ابتدایی شهر کرمان در سال تحصیلی 1402-1401 بود.

 

روش پژوهش

طرح پژوهش و شرکت‌کنندگان: پژوهش حاضر از حيث هدف، در گروه تحقيقات كاربردي و از نظر روش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه بود. در این پژوهش متغیر شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده به عنوان متغیر مستقل و بهبود متغیرهای رفتارهای خلاقانه، تفکر انتقادی و حل مساله، توانایی کار گروهی و اعتماد به نفس دانش‌آموزان به‌عنوان متغیرهای وابسته در نظر گرفته شد. جامعه پژوهش شامل كليه دانش‌آموزان دختر پايه دوم شهر کرمان در سال تحصیلی 1402-1401 با تعداد 900 نفر بود که دانش‌آموزان دو کلاس به‌صورت در دسترس انتخاب شدند که شامل 50 نفر دانش‌آموز در دو کلاس 25 نفری بودند و به‌صورت تصادفی یک کلاس به‌عنوان گروه آزمایش و دیگری به‌عنوان گروه کنترل تعیین شد. سپس از هر دو گروه پیش‌آزمون چهار متغیر به عمل آمد و در مرحله بعد گروه آزمایش در طی 10 جلسه 45 دقیقه‌ای بر اساس پژوهش محمد شریفی و همکاران (1392) شن‎‌بازی کردند و در پایان مراحل آموزش از هر دو گروه پس‌آزمون چهار متغیر گرفته شد. در اين پژوهش به منظور پاسخگویی به فرضیات پژوهش از آزمون‌ آماري تحلیل کوواریانس تک متغیره استفاده شد. جهت تحلیل داده‌ها نیز از نرم‌افزار آماری SPSS 25 استفاده شده است.

برنامه شن‌بازی‌درمانی بر اساس کتاب‌بازی‌های پرورشی حمیدی (1368) تدوین شده است. بازی اول، بازی شناخت قلعه‌های شنی بوده است. هدف این بازی تخلیه انرژی‌های منفی و رفع اضطراب است. به این صورت که دانش‌آموزان با کمک ابزارهایی مانند بیل، فرغون و لیوان‌های آنجودی، آجرهای شنی درست کرده و قلعه می‌سازند. در طی ساخت قلعه از طریق خاصیت توپولوژیک شن‌ها، پس از فروریختن با خیال راحت قلعه‌ها را بازسازی کرده و به هدف می‌رسند و رسیدن به هدف، انگیزه و شوق آن‌ها را بالا می‌برد و باعث تخلیه انرژی‌های منفی و رفع اضطراب آنان می‌شود. بازی دوم بازی سرعت و تعادل روی شن است که هدف این بازی بالا‌بردن تعادل، تمرکز و سرعت دانش‌آموزان است. در این بازی دو دانش‌آموز به وسیله برخی وسایل دست‌ساز (قوطی کنسرو و نخ که از داخل دو سوراخ ته قوطی رد نشده‌اند) روی شن‌ها مسافتی را مسابقه می‌دهند. در حین این بازی که با شادی همراه است تمرکز، تعادل و سرعت دانش‌آموزان تقویت می‌شود. بازی سوم بازی حفظ تعادل با کفش‌های کاغذی بود که هدف آن حفظ تعادل و تمرکز روی شن‌ها بود. بازی چهارم، بازی نوشتن محاسبات ریاضی (جمع، تفریق، ضرب و تقسیم) روی شن‌ها بود. هدف این بازی رفع اضطراب در محاسبات ریاضی و تقویت انگیزه در دانش‌آموزان بوده است. طی این بازی معلم از دانش‌آموزان می‌خواهد که روی شن‌ها عبارت‌هایی از جمع یا تفریق و ضرب و تقسیم را نوشته و شکل آن‌ها را ترسیم کنند. بازی دیگر، بازی حفظ تعادل روی شن‌ها بوده است که هدف آن حفظ تعادل و تمرکز بوده است. بدین طریق که مربی صفحه‌ای شامل چند دایره رنگی روی شن‌ها پهن می‌کند و 2 الی 4 نفر از دانش‌آموزان را انتخاب و کنار صفحه می‌ایستند. با فرمان مربی هر دانش‌آموز یکی از دو دست چپ و راست و یا پای چپ و راست خود را روی صفحه قرار می‌دهد.بازی آخر جهت افزایش انگیزه برای انجام محاسبات ریاضی (جمع، تفریق، ضرب و تقسیم) بوده است. در این بازی دو گروه دانش‌آموز انتخاب می‌شوند و مربی برای هرگروه تعدادی توپ رنگی داخل سبدی می‌گذارد که روی هرکدام تعدادی عبارت ضرب نوشته شده است. با صدای سوت، از هر گروه که مربی قبلاً طبق دستوری از آن‌ها خواسته مضرب‌های یک عدد را پیدا کنند حرکت کرده و توپ‌ها با عبارت‌های مورد نظر را از داخل سبد برداشته و به گروه بر می‌گردند تا اینکه نفر آخر و گروه برنده بعد از اتمام توپ‌ها در سبد انتخاب می‌شود. این بازی، باعث افزایش سرعت و دقت در انتخاب عبارت‌های ضرب دانش‌آموز می‌شود. لازم به ذکر است که افراد گروه آزمایش به دلیل محدودیت زمانی به 5 گروه 5 نفره تقسیم شدند و به نوبت وارد استخر شن می‌شدند و به بازی می‌پرداختند.

در قسمت ابزار پژوهش حاضر، از پرسشنامه محقق ساخته روحیه علمی استفاده شد.

پرسشنامه روحيه‌ي علمی دانش‌آموزان

این پرسشنامه محقق ساخته می‌باشد که محقق از پژوهش محمد شریفی و همکاران (1392) بهره گرفته است. این پرسشنامه در قالب پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد انجام گرفته است. پرسشنامه دارای 43 سؤال می‌باشد که سازه‌های رفتارهای خلاقانه، تفکر انتقادی و حل مساله، توانایی کار گروهی، تلاش مستمر، کنجکاوی و پرسشگری، حساسیت به محیط، اعتماد به نفس، خودتنظیمی، تخیل و ادراک فضایی را می‌سنجد. جهت ساخت پرسشنامه محققان پس از گردآوری مؤلفه‌ها از طریق مصاحبه و جهت سنجش روایی محتوایی از 12 نفر از اعضای هیئت علمی رشته علوم تربیتی و روانشناسی به تدوین یک فرم نظرسنجی پرداخته و سپس میزان اهمیت هر مؤلفه را بر حسب طیفی از نمره (0-10) اعلام نموده‌اند. پرسشنامه مقدماتی 49 سؤال بسته پاسخ با مقیاس 4 درجه‌ای بود که 9 مؤلفه ذکر شده را می‌سنجید. پرسشنامه با راهنمایی و توضیحات توسط محقق بر روی 56 دانش‌آموز اجرا شد. پایایی فرم نهایی 91/0 به دست آمد. در مطالعات شفیعی سروستانی و همکاران (1397) پایایی 76/0 و جاویدی و همکاران (1394)، 99/0، به دست آمد در پژوهش حاضر فقط چهار مؤلفه رفتارهای خلاقانه، اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی که شامل 43 سؤال بود بکار برده شد. پژوهش حاضر پایایی این پرسشنامه توسط محقق و بر اساس روش آلفای کرونباخ اندازه­گیری بین 71/0 تا 76/0 برای مؤلفه‌ها محاسبه شد.

یافته­های پژوهش

الف: شاخص‌های توصیفی

 در جدول 1 آماره‌های توصیفی هر یک از متغیرهای پژوهش را اعم از میانگین، انحراف معیار، ماکزیمم، مینیمم بررسی شدند.

 

جدول 1. آماره‌های توصيفي متغيرهاي پژوهش

متغیرها		تعداد	میانگین	انحراف معیار	کمترین مقدار	بیشترین مقدار
خلاقیت- پیش‌آزمون	کنترل	25	41/3	598/0	95/1	30/4
	آزمایش	25	06/3	07/1	1	67/4
خلاقیت- پس‌آزمون	کنترل	25	32/3	563/0	10/2	65/4
	آزمایش	25	83/3	520/0	59/2	65/4
اعتماد به نفس – پیش‌آزمون	کنترل	25	31/3	555/	95/1	30/4
	آزمایش	25	24/3	00/1	1	67/4
اعتماد به نفس – پس‌آزمون	کنترل	25	30/3	563/0	2	5
	آزمایش	25	97/3	583/0	53/	5
توانایی کار گروهی – پیش‌آزمون	کنترل	25	30/3	565/0	95/1	30/4
	آزمایش	25	38/3	07/1	1	5
توانایی کار گروهی – پس‌آزمون	کنترل	25	25/3	818/0	33/1	5
	آزمایش	25	08/4	828/0	50/1	5
تفکر انتقادی – پیش‌آزمون	کنترل	25	25/3	818/0	33/1	5
	آزمایش	25	20/3	769/0	1	33/4
تفکر انتقادی – پس‌آزمون	کنترل	25	3	833/0	33/1	43/4
	آزمایش	25	03/4	866/0	5/1	5

 

با توجه به جدول 1 مقادیر توصیفی هر یک از متغیرهای پژوهش در دو گروه کنترل و آزمایش در پیش‌آزمون و پس‌آزمون بررسی شده‌اند. یافته‌ها نشان داد در خلاقیت در گروه کنترل میانگین و انحراف استاندارد در مرحله پیش‌آزمون (598/±41/3M=) و در مرحله پس‌آزمون (563/±32/3M=) هستند. در گروه آزمایش نیز میانگین و انحراف استاندارد در مرحله پیش‌آزمون (07/1±06/3M=) و در مرحله پس‌آزمون (520/±83/3M=) هستند. یافته‌ها نشان داد در اعتماد به نفس در گروه کنترل میانگین و انحراف استاندارد در مرحله پیش‌آزمون (555/±31/3M=) و در مرحله پس‌آزمون (563/±30/3M=) هستند. در گروه آزمایش نیز میانگین و انحراف استاندارد در مرحله پیش‌آزمون (00/1±24/3M=) و در مرحله پس‌آزمون (583/97±/3M=) هستند. یافته‌ها نشان داد در توانایی کار گروهی در گروه کنترل میانگین و انحراف استاندارد در مرحله پیش‌آزمون (565/±30/3M=) و در مرحله پس‌آزمون (818/±25/3M=) هستند. در گروه آزمایش نیز میانگین و انحراف استاندارد در مرحله پیش‌آزمون (07/1±38/3M=) و در مرحله پس‌آزمون (828/±08/4M=) هستند. یافته‌ها نشان داد در تفکر انتقادی در گروه کنترل میانگین و انحراف استاندارد در مرحله پیش‌آزمون (818/±25/3M=) و در مرحله پس‌آزمون (833/±3M=) هستند. در گروه آزمایش نیز میانگین و انحراف استاندارد در مرحله پیش‌آزمون (769/±20/3M=) و در مرحله پس‌آزمون (866/03±/4M=) هستند.

ب: مفروضه نرمال بودن

در اين بخش از پژوهش از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف نرمال بودن توزیع متغیرهای پژوهش بررسی شد.

 

جدول 2. سطوح معنی‌داری آزمون کولموگروف اسمیرنف برای متغیرهای پژوهش

متغیرها	گروه	تعداد داده‌ها			آماره کلموگروف اسمیرنف	p- مقدار		نتيجه (نرمال/غيرنرمال بودن توزيع)
خلاقیت- پیش‌آزمون	کنترل	25			185/0	065/0		نرمال
	آزمایش	25			118/0	058/0		نرمال
خلاقیت- پس‌آزمون	کنترل	25			163/0	085/0		نرمال
	آزمایش	25			164/0	080/0		نرمال
اعتماد به نفس – پیش‌آزمون	کنترل	25			107/0	200/0		نرمال
	آزمایش	25			185/0	58/0		نرمال
اعتماد به نفس – پس‌آزمون	کنترل	25			095/0	200/0		نرمال
	آزمایش	25			189/0	092/0		نرمال
توانایی کارگروهی– پیش‌آزمون	کنترل	25			113/0	200/0		نرمال
	آزمایش	25			120/0	091/0		نرمال
توانایی کارگروهی – پس‌آزمون	کنترل	25			189/0	054/0		نرمال
	آزمایش	25			163/0	081/0		نرمال
تفکر انتقادی – پیش‌آزمون	کنترل		25	181/0		071/0	نرمال
	آزمایش		25	108/0		200/0	نرمال
تفکر انتقادی – پس‌آزمون	کنترل		25	148/0		163/0	نرمال
	آزمایش		25	159/0		094/0	نرمال

 

با توجه به جدول 2، سطوح معنی‌داری همه متغیرها بیشتر از 05/0 است. لذا، متغیرهای پژوهش دارای توزیع نرمال هستند و برای اثبات فرضیات پژوهش می‌توان از آزمون‌های پارامتریک استفاده کرد.

 

ج: مفروضه همگن بودن خطاها

جدول 3 نتایج تحلیل همگن بودن واریانس‌های خطا در بین دو گروه را در پس‌آزمون متغیرهای پژوهش نشان می‌دهد.

 

جدول 3: همگن بودن واریانس‌های خطا

متغیر	مقدار F	درجه آزادی صورت	درجه آزادی مخرج	سطح معنی‌داری
پس‌آزمون خلاقیت	125/0	1	48	05/0<p
پس‌آزمون اعتماد به نفس	866/0	1	48	05/0<p
پس‌آزمون توانایی کارگروهی	621/0	1	48	05/0<p
پس‌آزمون تفکر انتقادی	814/0	1	48	05/0<p

 

یافته‌های جدول 3 نشان می‌دهد با توجه به بزرگ‌تر بودن سطح معنی‌داری بزرگ‌تر از 05/0 همه متغیرها واریانس آن‌ها در بین گروه‌ها همگن می‌باشد.

 

د: همگنی شیب‌های رگرسیون

این مفروضه بدین معنی است که ضریب رگرسیون متغیر وابسته از روی متغیرهای همپراش در گروه‌ها یکسان باشد. یافته‌های جدول 4 نشان می‌دهد با توجه به خروجی تحلیل کوواریانس برای بررسی همگنی ضرایب رگرسیون مشاهده گردید که تعامل بین متغیر آزمایش و همراه (پیش‌آزمون) معنادار نمی‌باشد، لذا شیب خط رگرسیون برای دو گروه آزمایش و کنترل یکسان است.

 

 

 

 

جدول 4. آزمون‌های اثرات بین آزمودنی‌ها (بررسی همگنی شیب‌های رگرسیون)

شاخص­ها	منبع تغییرات	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	سطح معنی‌داری
خلاقیت	تعامل گروه * پیش‌آزمون	150/0	1	150/0	332/0	567/0
اعتماد به نفس	تعامل گروه * پیش‌آزمون	061/01	1	061/1	33/3	074/0
توانایی کار گروهی	تعامل گروه * پیش‌آزمون	250/10	1	25/10	16/21	094/0
تفکر انتقادی	تعامل گروه * پیش‌آزمون	109/0	1	109/0	159/0	691/0

 

ر: فرضیه‌های پژوهش

شن بازی‌درمانی بر خلاقیت دانش‌آموزان تأثیر دارد.

شن بازی‌درمانی بر اعتماد به نفس دانش‌آموزان تأثیر دارد.

شن بازی‌درمانی بر توانایی کار گروهی دانش‌آموزان تأثیر دارد.

شن بازی‌درمانی بر تفکر انتقادی دانش‌آموزان تأثیر دارد.

جدول 4 نتایج تحلیل فرضیه‌های پژوهش را نشان می‌دهد.

 

جدول شماره 5. نتایج تحلیل کواریانس متغیرهای وابسته پژوهش

متغیر	منبع تغییرات	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	مقدار F	سطح معنی‌داری	مجذور ایتا
خلاقیت	پیش‌آزمون	146/33	1	246/33	88/74	000/0	614/0
	گروه	836/0	1	836/6	396/15	000/0
	خطا	868/20	47	444/0
اعتماد به نفس	پیش‌آزمون	633/40	1	633/40	56/121	000/0	721/0
	گروه	205/5	1	205/5	57/15	000/0
	خطا	71/15	47	334/0
توانایی کار گروهی	پیش‌آزمون	876/40	1	876/40	06/59	000/0	557/0
	گروه	537/8	1	537/8	33/12	001/0
	خطا	524/32	47	692/0
تفکر انتقادی	پیش‌آزمون	073/17	1	073/17	34/25	000/0	360/0
	گروه	684/13	1	684/13	31/20	000/0
	خطا	664/31	47	674/0

نتایج جدول 5 نشان داد در اولین سطر این جدول، Corrected model قرار دارد که برآورد مجموع مربعات خطا را بدون در نظر گرفتن مقدار عرض از مبدأ (μ) نشان می‌دهد؛ که با کوچک بودن مقدار سطح معنی‌داری کمتر از 05/0 مدل مناسبی حاصل شده است. همچنین بر اساس سطح معنی‌داری به دست آمده که کمتر از 05/0 می‌باشد، بین شن بازی‌درمانی بر خلاقیت، اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان متغیر رابطه خطی برقرار است، به این معنی که با افزایش یکی، دیگری نیز افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، مقدار اثر (Effect Size) برای هر یک از این متغیرها نیز در ستون Partial Eta Squared در مدل تحلیل کوواریانس دیده می‌شود. هر چه مقدار این ستون برای هر یک از سطرها بیشتر باشد، تأثیر آن روی متغیر وابسته بیشتر است. مقدار «اتای جزئی مربع» (Partial Eta Squared) به صورت تقسیم تغییرات آن عامل به کل تغییرات حاصل می‌شود؛ بنابراین شن بازی‌درمانی بر خلاقیت اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان تأثیر دارد؛ بنابراین هر چهار متغیر پژوهش معنی‌دار می‌باشند در نتیجه سن بازی بر بهبود متغیرهای خلاقیت، اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی مؤثر بوده است و به ترتیب 4/61، 1/72، 7/55 و 36 درصد تغییرات به وجود آمده در متغیرهای پژوهش وابسته به روش اجرای آموزش شن‌بازی بوده است. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده عرض از مبدأ برای مدل رگرسیونی برابر با افزایش هر واحد شن‌بازی‌درمانی مقدار خلاقیت، اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان افزایش می‌یابد.

 

بحث و نتیجه‌گیری

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده بر بهبود مؤلفه‌های روحیه‌ی علمی همچون خلاقیت، اعتماد به نفس، توانایی کار گروهی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه‌ی دوم ابتدایی شهر کرمان بود. با توجه به یافته‌های به دست آمده سطح معنی‌داری 567/0 و مدل رگرسیونی برابر با 246/33 می‌باشد. شن‌بازی گروهی بر خلاقیت دانش‌آموزان تأثیر دارد. نتایج پژوهش حاضر با نتایج خجسته (1399)، رهنما و همکاران (1393)، اسلامیان و همکاران (1397)، قدم‌پور و همکاران (1397)، کهریزی و همکاران (1394)، بهاری و همکاران (1403)، یانگ و چنگ (2014) جدیدی محمدآبادی (1404) همسو می‌باشد. در شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده، دانش‌آموزان مجبور به استفاده از خلاقیت و تفکر خود هستند تا بتوانند بازی را با موفقیت پایان دهند. شن‌بازی می‌تواند به عنوان یک فرصت برای تمرین و تقویت مهارت‌های خلاقیت و نوآوری در دانش‌آموزان مفید باشد. علاوه بر این، شن‌بازی می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا مهارت‌های همکاری و ارتباط برقراری با دیگران را بهبود بخشند. در شن‌بازی، دانش‌آموزان باید با همکاری و تعامل با یکدیگر، به راه‌حل‌های خلاقانه برسند. این تجربه می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در زندگی و کارهایشان نیز بهترین نتیجه را با همکاری با دیگران به دست آورند. همچنین می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا مهارت‌های خلاقیت، همکاری و ارتباط برقراری با دیگران را بهبود بخشند و به عنوان یک فرصت برای تمرین و تقویت این مهارت‌ها مفید باشد.

 با توجه به یافته‌های به دست آمده سطح معنی‌داری به دست آمده 074/0 و مدل رگرسیونی برابر با 633/40 می‌باشد. نتایج نشان داد شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده، بر اعتماد به نفس دانش‌آموزان تأثیر دارد. نتایج پژوهش حاضر با پژوهش‌های تکلوی (1390)، عباس زاده و همکاران (1402) همسو می‌باشد. شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده، می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا خودشان را بهتر بشناسند و به اعتماد به نفس دانش‌آموزان افزوده شوند. با حل مسئله‌های مختلف در شن‌بازی، دانش‌آموزان می‌توانند موفقیت‌های خود را تجربه کنند و به این ترتیب، اعتماد به نفس خود را بالا ببرند. در شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده، دانش‌آموزان مجبور به همکاری و تعامل با یکدیگر هستند. این تجربه می‌تواند به آن‌ها کمک کند که بهترین نتیجه را با همکاری با دیگران به دست آورند و به این ترتیب، اعتماد به نفس خود را در تعامل با دیگران نیز افزایش دهند.

با توجه به یافته‌های به دست آمده سطح معنی‌داری به دست آمده 094/0 و مدل رگرسیونی برابر با 876/40 می‌باشد. نتایج نشان داد شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده بر توانایی کار گروهی دانش‌آموزان تأثیر دارد. نتایج پژوهش حاضر با پژوهش‌های کهریزی و همکاران (1394)، بیصرت تکل و بابیتا همسو می‌باشد. در شن‌بازی، دانش‌آموزان مجبور به همکاری و تعامل با یکدیگر هستند تا به راه‌حل‌های خلاقانه برای حل مسئله برسند. این تجربه می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا بهترین نتیجه را با همکاری با دیگران به دست آورند. همچنین، در شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده، دانش‌آموزان مجبور به شناختن نقاط قوت و ضعف خود و دیگران هستند. این تجربه می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا بتوانند با دقت و هوشمندی وظایف را به دیگران تخصیص دهند و از نقاط قوت همدیگر استفاده کنند. به علاوه، می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا بهترین روش‌های ارتباطی را با دیگران یاد بگیرند. با همکاری و تعامل با دیگران در شن‌بازی، آن‌ها می‌توانند به روش‌های مؤثری برای ارتباط با دیگران دست یابند.

با توجه به یافته‌های به دست آمده سطح معنی‌داری به دست آمده 691/0 و مدل رگرسیونی برابر با 073/17 می‌باشد. نتایج نشان داد شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده بر تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه دوم ابتدایی شهر کرمان تأثیر دارد. نتایج پژوهش حاضر با نتایج پژوهش شجاعی و خاموشی (1394)، قناعت‌پیشه و همکاران (1399) همسو می‌باشد. در شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده، دانش‌آموزان باید به دقت و با تمرکز بالا به مسئله مورد نظر پرداخته و راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای آن پیدا کنند. این کار، نیازمند تفکر انتقادی و تحلیلی است که بازیکنان را به چالش می‌کشاند. علاوه بر این، در شن‌بازی‌درمانی، دانش‌آموزان باید به دقت به دستورالعمل‌ها و قوانین بازی توجه کنند و آن‌ها را درک کنند. این کار نیز نیازمند تفکر انتقادی است که به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا بهترین راه‌حل‌ها را پیدا کنند. به علاوه، دانش‌آموزان مجبور به بررسی و تحلیل مسئله هستند و برای پیدا کردن راه‌حل‌های خلاقانه، باید به دقت به جزئیات توجه کنند. این کار نیز نیازمند تفکر انتقادی است.

به‌طورکلی شن‌بازی گروهی غیر هدایت‌شده می‌تواند در خلاقیت: به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا ایده‌های جدید را آزمایش کنند و به شکل آزادانه‌تری فکر کنند. این نوع بازی می‌تواند به تحریک تخیل و خلاقیت آن‌ها کمک کند. در اعتماد به نفس: مشارکت در فعالیت‌های گروهی و ایجاد آثار هنری یا ساختارهای مختلف با شن می‌تواند احساس موفقیت و اعتماد به نفس را در دانش‌آموزان افزایش دهد. در توانایی کار گروهی: کار کردن در گروه و تعامل با دیگران در حین بازی با شن، مهارت‌های اجتماعی و توانایی کار گروهی را تقویت می‌کند. دانش‌آموزان یاد می‌گیرند که چگونه با یکدیگر همکاری کنند و نظرات یکدیگر را محترم بشمارند. در تفکر انتقادی: فعالیت‌های مرتبط با شن‌بازی می‌توانند فضایی را فراهم کنند که دانش‌آموزان بتوانند سؤال بپرسند، فرضیه‌سازی کنند و راه‌حل‌های مختلفی برای مسائل پیدا کنند که به تقویت مهارت‌های تفکر انتقادی آن‌ها کمک می‌کند. به‌طورکلی، نتایج این پژوهش‌ نشان می‌دهند که شن‌بازی گروهی می‌تواند به عنوان یک ابزار آموزشی مؤثر در توسعه مهارت‌های اجتماعی و شناختی دانش‌آموزان عمل کند.

محدودیت این پژوهش جامعه آماری نسبتاً کوچک آن، اجرای پژوهش بر روی پایه دوم ابتدایی، عدم کنترل تفاوت‌های اجتماعی و فرهنگی آزمودنی‌ها، میزان دقت و صداقت دانش‌آموزان در پاسخگویی و محدودیت در دسترسی به مبانی تجربی لازم بود.

با این حال، مهم است بدانیم که این نتایج ممکن است برای روحیه علمی همه ‌دانش‌آموزان یکسان نباشد. هر فرد ممکن است به صورت مختلفی به شن‌بازی‌درمانی واکنش نشان دهد. همچنین، برای تقویت روحیه و عملکرد تحصیلی کلیه عوامل مؤثر بر روانشناسی افراد، همچون پشتوانه خانوادگی، محیط آموزشی و سایر فاکتورها نیز باید در نظر گرفته شوند.

با توجه به تأثیر نتایج شن‌بازی گروهی بر خلاقیت پیشنهاد می‌شود که: از تنوع در مواد و ابزار استفاده کنیم، مسابقات خلاقیت برگزار کنیم، دانش‌آموزان داستان‌سرایی کنند، در حین فعالیت شن‌بازی، موسیقی ملایم پخش کنیم تا فضایی خلاقانه‌تر ایجاد شود، به دانش‌آموزان اجازه دهید تا به طور آزادانه و بدون محدودیت در طراحی و ساخت به فعالیت بپردازند.

با توجه به تأثیر نتایج شن‌بازی گروهی بر اعتماد به نفس پیشنهاد می‌شود که: تشویق به ابراز وجود در دانش‌آموزان، بازخورد مثبت به دانش‌آموزان، فعالیت‌هایی را طراحی کنید که دانش‌آموزان بتوانند به راحتی به موفقیت برسند، برگزاری نمایشگاه کارها پس از اتمام فعالیت، فضایی دوستانه و حمایت‌گر ایجاد کنیم که در آن دانش‌آموزان احساس امنیت کنند، چالش‌های مثبت در دانش‌آموزان ایجاد کنیم.

با توجه به تأثیر نتایج شن‌بازی گروهی بر توانایی کار گروهی پیشنهاد می‌شود که: تعیین اهداف گروهی برای دانش‌آموزان، به هر دانش‌آموز یک نقش خاص در گروه بدهید (مانند طراح، سازنده یا ناظر)، به دانش‌آموزان یاد دهیم که چگونه نظرات و ایده‌های خود را به صورت مؤثر به اشتراک بگذارند، از دانش‌آموزان بخواهیم که قبل از شروع کار، ایده‌ها و نظرات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند، تشویق به حمایت از یکدیگر، فضایی امن و حمایت‌گر در دانش‌آموزان ایجاد کنیم.

با توجه به تأثیر نتایج شن‌بازی گروهی بر تفکر انتقادی پیشنهاد می‌شود که: طراحی فعالیت‌های چالش‌برانگیز در دانش‌آموزان، دانش‌آموزان را در گروه‌های متنوع با مهارت‌ها و توانایی‌های مختلف قرار دهیم، پس از هر فعالیت، زمان مشخصی برای بحث و تبادل نظر درباره‌ی چالش‌ها و راه‌حل‌های ارائه‌شده اختصاص دهیم، سؤالات باز و چالش‌برانگیز مطرح کنیم، به دانش‌آموزان فرصت دهیم تا کارهای یکدیگر را ارزیابی کنند و بازخورد سازنده‌ای ارائه دهند، فضایی ایجاد کنیم که در آن دانش‌آموزان نظرات و ایده‌های خود را بدون ترس از قضاوت بیان کنند.

 

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش: این مطالعه به صورت طرح درون دانشگاهی، دانشگاه پیام نور با شماره نامه 2706/034/04/د مورخه 04/07/1402 و با رضایت کامل افراد نمونه انجام شد.

حامی مالی: مطالعه حاضر بدون هیچ‌گونه حمایت مالی انجام شده است.

تضاد منافع: این پژوهش برای نویسنده‌ هیچ‌گونه تضاد منافعی ندارد.

تشکر و قدردانی: بدین وسیله از تمامی شرکت‌کنندگان که در اجرای این پژوهش همکاری و مشارکت داشتند، قدردانی می‌شود.

 

منابع و مآخذ

آتشانی، علی؛ افضل خانی، مریم؛ رزقی شیرسوار، هادی و احمدی، فخرالدین. (1403). ارائه مدل ارتقای خلاقیت دانش‌آموزان با تأکید بر رویکرد یادگیری معکوس. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 13 (4)، 146-175.

https://doi.org/10.71923/ichs.2024.1119580

آذرنیوشان، بهزاد؛ به پژوه، احمد و غباری بناب، باقر. (1391). اثر بازی‌درمانی با رویکرد شناختی- رفتاری بر مشکلات رفتاری دانش‌آموزان کم‌توان ‌ذهنی در دوره ابتدایی. فصلنامه كودكان استثنايي. دوره 12، شماره 2، 5-16. Dor: 20.1001.1.16826612.1391.12.2.1.8

اکبری نسب، محمد، شفیعی سروستانی، راحله، کریمی، لیلا. (1401). بررسی نحوه انتشار صوت در حضور توده آب شور در خلیج عدن. اقیانوس‌شناسی. ۱۳ (۵۰): ۴۵-۵۸.

http://joc.inio.ac.ir/article-۱-۱۶۱۵-fa.html

ابوالمعالی، خدیجه و عادل پیله رود، مارال. (1400). تأثیر شن‌بازی‌درمانی بر بهبود خودکنترلی، هوش هیجانی و مشکلات رفتاری کودکان ۶ سال. فصلنامه سلامت و آموزش در اوان کودکی. دوره 2، شماره 3، 54-76. URL: http://jeche.ir/article-1-51-fa.html

اسلامیان، حسن؛ اسلامیان، زهرا و کرمی، مرتضی. (1397). مطالعة رابطه بین میزان به‌کارگیری معیارهای تدریس اثربخش توسط استادان با روحیة علمی دانشجویان . پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، دوره 15، شماره 56، 132-147. https://doi.org/10.30486/jsre.2018.539729

امینی، محمد؛ مهدی زاده، مریم؛ ماشاالهی نژاد، زهرا و علیزاده، مرضیه. (1401). بررسی رابطه بین مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان و روحیه علمی دانشجویان. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی دوره 17، شماره 62، 81-103.

برزگر، زهرا؛ پورمحمدرضای تجریشی، معصومه و بهنیا، فاطمه. (1391). اثربخشی بازی بر مشکلات برونی‌سازی در کودکان پیش‌دبستانی با مشکلات رفتاری. مجله علوم رفتاری، دوره 6، شماره 4، 347-354. 

                https://www.behavsci.ir/article_67800_10cf810d215d9a1eb235d67f306b9242.pdf

بهاری، زهرا؛ پورجمشیدی، مریم و زنگنه، حسین. (1403). اثربخشی محیط آموزشی تعاملی به‌واسطه‌ی تلفيق نمایش‌های خلاق با روش تدريس پنج مرحله¬اي بايبي بر مهارت تفکر خلاق دانش‌آموزان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 14 (3)، 31-54.

https://doi.org/10.71923/ichs.2025.1105797

تکلوی، سمیه. (1390). تأثیر آموزش بازی‌درمانی مادران بر مشکلات رفتاری کودکان دارای ناتوانی‌های یادگیری، ناتوانی‌های یادگیری، دوره 1، شماره 1، 44-59. Doi: JLD-1-1-90-7-3

تمنایی‌فر، محدرضا، سلامی محمدآبادی، فاطمه و دشتبان زاده، سمیه. (1390). رابطه سلامت روان و شادکامی با موفقیت تحصیلی دانشجویان، مطالعات فرهنگی، سال پانزدهم، شماره 2، 46-63.

 file:///C:/Users/max/Downloads/6002013921803.pdf

جاودانی، محمد؛ صالحی نودز، ساجده و بذرافکن، مجید. (1402). تحلیل پدیدارشناختی تجارب زیسته معلمان دوره ابتدایی از تلفیق بازی در فرایند یاددهی یادگیری. نوآوری‌های آموزشی، شماره 86، سال 22، 43-80.

 Doi: 10.22034/JEI.2023.340520.2330

جدیدی محمدآبادی، اکبر. (1404). اثربخشی شن‌بازی‌درمانی بر بهبود روحیه‌ی علمی‌ و مشارکت آموزشی دانش‌آموزان. پژوهش و نوآوری در آموزش ابتدایی، 7 (1)، 229-244.

Doi: 10.48310/REEK.2025.4082

جدیدی محمدآبادی، اکبر؛ قنبری زرندی، زهرا؛ رضایی، اکبر و ناجی، محمد. (1397). اثربخشی آموزش مبتنی بر ذهن آگاهی بر تنظیم هیجانی و طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه در نوجوانان تحت حمایت بهزیستی . مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دوره 61، شماره 6.1، 164-174. Doi: 10.22038/MJMS.2019.13784

جعفری، علیرضا. (1393). تأثیر بازی‌های آموزشی بر رشد اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی . فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، دوره 10، شماره 33، 71-85.

 https://jep.atu.ac.ir/article_165.html?lang=en

حمیدی، مهرزاد. (1368). بازی‌های پرورشی. تهران: وزارت آموزش و پرورش.

حداد علوی، رودابه؛ عبداللهی، احمد و علی احمدی، امید. (1389). برنامه درسی پنهان: پژوهشی در یادگیری‌های ضمنی مدرسه؛ مورد: روحیه علمی. تعلیم و تربیت، شماره 90، 33-66.

 https://sid.ir/paper/87655/fa#downloadbottom

خجسته، سعیده. (1399). اثربخشی شن‌بازی‌درمانی بر اضطراب و انگیزه پیشرفت دانش‌آموزان مضطرب پایه سوم ابتدایی. فصلنامه سلامت روان کودک، دوره 7، شماره 1، 68-80. Doi:

 10.29252/jcmh.7.1.7

رهنما، اکبر؛ بیجوند، فرامرز و علی‌یاری، مجتبی. (1393). بررسی و تبیین مبانی فلسفی خلاقیت از نظر کاربرد آن در روش‌های تدریس. اولین همایش بین‌المللی آموزش و یادگیری غیررسمی. تهران، معاونت آموزشی دانشگاه شهید رجایی. 

 http://research.shahed.ac.ir/WSR/WebPages/Report/PaperView.aspx?PaperID=9872

شجاعی، ستاره و خاموشی، محمد. (1394). بررسی تحلیلی انتقادی تشخیص‌های نادرست دانش‌آموزان تیزهوش و با استعداد. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 2، شماره 3، 105-115. http://childmentalhealth.ir/article-1-62-fa.html

صفری، سهیلا؛ فرامرزی، سالار و عابدی، احمد. (1393). تأثیر بازی‌درمانی شناختی - رفتاری بر نشانه‌های رفتاری دانش‌آموزان نافرمان. مجله مطالعات علوم پزشکی، دوره 25، شماره 3، 258-267. http://umj.umsu.ac.ir/article-1-2201-fa.html

عباس زاده، حمیده؛ امانی، ملاحت و رحیمی پردنجانی، طیبه. (1402). رابطه اهداف پیشرفت و باورهای هوشی با خودکارآمدپنداری تحصیلی: نقش میانجی انتظارات آموزشی والدین. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 10، شماره 1، 47-63.Dor: 20.1001.1.24233552.1402.10.1.11.4

قدم پور، عزت اله؛ شهبازی راد، افسانه؛ حقیقی کرمانشاهی، مارال؛ محمدی، فرشته و ناصری نرگس. (1397). تأثیر شن‌بازی‌درمانی بر کاهش نشانه‌های تکانشگری و نارسایی توجه در کودکان پسر مبتلا به اختلال نارسایی توجه/فزون کنشی. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 5، شماره 2، 36-46. http://childmentalhealth.ir/article-1-306-fa.html

قناعت‌پیشه، عترت الزهرا؛ نجاتی جهرمی، یاسر؛ بدری گرگری، رحیم؛ هاشمی، تورج و فتحی آذر، اسکندر. (1399). تأثیر آموزش به شیوۀ افسانه‌زدایی علمی بر تفکّر انتقادی تحلیلی دانش‌آموزان با توجه به اهداف پیشرفت اجتماعی. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 7، شماره 1، 220-232. Doi: 10.29252/jcmh.7.1.19

کهریزی، سمیه؛ مرادی، آسیه و مؤمنی، خدامراد. (1394). اثربخشی شن‌بازی‌درمانی بر کاهش اختلالات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی . پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، دوره 5، شماره 1، پیاپی 9، 154-174. Doi: 10.22067/IJAP.V5I1.29929

محمد شریفی، زهرا. مهرام، بهروز، امین خندقی، مقصود، اصغری نکاح، محسن. (1392). بررسی روحیه پژوهشی و عوامل درون مدرسه‌ای مؤثر بر آن در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.

موسی‌رمضانی، سونیا. (1390). تأثیر استفاده از روش آموزش چندرسانه‌ای و سخنرانی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی (انگیزش درونی و بیرونی) درس عربی (3) دانش‌آموزان مراکز از راه دور تهران. روانشناسی تربیتی، سال هفتم، شماره 21.

 https://ensani.ir/file/download/article/20131106140807-9882-84.pdf

مهجور، سیامک رضا. (1383). روانشناسی بازی. ساسان.

 ناظری، افسانه؛ قمرانی، امیر؛ داروئی، پریسا و قاسمی طباطبایی، غزاله. (1399). تأثیر هنر درمانگری بیانگر بر تنظیم هیجان دانش‌آموزان مقطع دبستان. فصلنامه سلامت روان کودک. دوره 7، شماره 2، 132-143. Doi: 10.29252/jcmh.7.2.12

هاشمی، نظام و خروطی، فاطمه. (1399). مقایسة انگیزش تحصیلی، خودتنظیمی و خود ارزشمندی دانش‌آموزان تیزهوش و عادی شهر کرج. نوآوری‌های آموزشی، دوره 19، پیاپی 73، 147-162.

 Doi: 10.22034/JEI.2020.107719

Abaszadeh H, Amani M, Rahimi Pordanjani T. (2023). The Relationship Between Achievement Goals and Intelligence Beliefs with Academic Self-Efficacy: The Mediating Role of Parents' Educational Expectations. J Child Ment Health. 10 (1): 47-63. (in persian) Doi: 10.61186/jcmh.10.1.5

Abol Maali K, Adel Pileh Ruod M. (2021). The Effects of Sand play Therapy on Improvement of Behavioral Problems, Self-control, and Emotional Intelligence of 6-year-old Children. Early Childhood Health And Education. 2(3), 54-76. (in persian) http://jeche.ir/article-1-51-fa.html

Akbarinasab M, Shafiee Sarvestani R, ;arimi L. (2022). Acoustic propagation analysis in the front of saline water mass in the Gulf of Aden. Journal of Oceanography. 13 (50) :45-58. (in persian)

 http://joc.inio.ac.ir/article-1-1615-fa.html

Amini, M. Mehdizade, M. Mashallahinejad, Z and Alizade, M. (2023). A Survey of Relation between Elements of Hidden Curriculum and Scientific Spirit of Students. Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education, 17(4), 81-103. (in persian)

Anggi Trinanda1, M & Yaswinda, Y. (2021). The Effect of Using Loose Parts Media on Critical Thinking Ability in Children Aged 5-6 Years in Learning in Kindergarten, Advances in Social Science, Education and Humanities Research, volume 668, 6th International Conference of Early Childhood Education, (ICECE-6 2021) Doi:10.2991/assehr.k.220602.010

Asarta, C. J & Schmidt, J. R. (2017). Comparing student performance in blended and traditional courses: Does prior academic achievement matter? The Internet and Higher Education, 32(1): 29-38.

Atashani, A. Afzalkhani, M. Rezghi Shirsawar, H. Ahmadi, F. (2024). Provide a model for promoting students' creativity by emphasizing the flipped learning approach. Journal of Innovation and Creativity in Human Science, 13 (4), 146-175. (in persian) https://doi.org/10.71923/ichs.2024.1119580

Azarnioshan B, Beh-Pajooh A, Ghobary Bonab B. (2012). The Effectiveness of Cognitive Behavior-based Play Therapy on the Behavioral Problems among Primary Students with Intellectual Disabilities. JOEC; 12 (2) :5-16. (in persian) Dor: 20.1001.1.16826612.1391.12.2.1.8

Azizi, Yahaya. Ismai, Maakip. Peter, Voo1. Sharon Kwan, Sam Mee & Khairiah, Hanna Kifli. (2019). the effectiveness of sandplay therapy to improve students’self-esteem among students, Journal of Educational and Developmental Psychology; Vol. 9, No. 1. doi:10.5539/jedp.v9n1p23

Bahari, Z. Pourjamshidi, M. Zangeneh, H. (2025). The effectiveness of the interactive educational environment by integrating creative drama with Bybee's five-step teaching model (5E) on students' creative thinking skills. Journal of Innovation and Creativity in Human Science, 14 (3), 31-54. (in persian) https://doi.org/10.71923/ichs.2025.1105797

Barrett, P. M. Duffy, A. L. Dadds, M. R, Rapee, R. M. (2017). Cognitive behavioural treatment of anxiety disorders in children: Long- term (6 year) follow-up. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 69, 1, 135-141.

Barzegar, Z. Pourmohammadreza-Tajrishi, M and Behnia, F. (2013). The effectiveness of playing on externalizing problems in preschool children with behavioral problems. Journal of Behaviorl Sciences, 6 (4), 347-354. (in persian) https://www.behavsci.ir/article_67800_10cf810d215d9a1eb235d67f306b9242.pdf

Bisrat Tekle W, Babita D. (2018). Parenting Styles as a Function of Academic Achievement," The Journal of Social Sciences Research, Academic Research Publishing Group, pages 780-787:5.Handle: RePEc:arp:tjssrr:2018:p:780-787

Boik BL, Goodwin EA. (2000). Sand play therapy: A step-by-step manual for psychotherapists of diverse orientations. New York, NY, US: W.W Norton & Co; pp: 122-145. https://psycnet.apa.org/record/1999-04463-000

Eslamian,H, Ealamian,Z, Karami, M. (2018). Study the relationship of applying the criteria for effective teaching by faculty With students morale Bitch. Research in Curriculum Planning, 15 (56),132-147. (in persian) Doi: 10.30486/jsre.2018.539729

Facioni, P. (2006). Creative thinking skills for education & life, available Retrives of www.asa3./ASA/.

Ghadampour E, Shahbazirad A, Haghighi Kermanshahi M, Mohammadi F, Naseri N. (2018). The Effects of Sand Play Therapy in Reduction of Impulsivity and Attention Deficit in Boys with ADHD. J Child Ment Health, 5 (2) :36-46. (in persian) http://childmentalhealth.ir/article-1-306-fa.html

Ghanaat Pisheh EZ, NejatyJahromy Y, Badri Gargari R, Hashemi T, Fathi-Azar E. (2020). The effect of teaching with a myth buster scientific method on the critical and analytical thinking of students: the moderating role of social achievement goals. Quarterly Journal of Child Mental Health. 7(1): 220-232. (in persian) doi.org/10.29252/jcmh.7.1.19

Haddad Alavi, R. Abdollahi, A and Ali Ahmadi, O. (2010). Hidden Curriculum: A Study in Implicit Learning in School; Case: Scientific Spirit. Education, 90, 33-66. (in persian) https://sid.ir/paper/87655/fa#downloadbottom

Hāshemi, N. and Khorouti, F. (2020). Comparison of the academic motivation, self-regulation and self- worth of the gifted and normal students in Karaj. Journal of Educational Innovations, 19(1), 147-162. (in persian) doi: 10.22034/jei.2020.107719

Hassani M, Nadi M, Sajjadian I. (2020). The Effect of the Cognitive-Emotional-Social Working Memory Training Package on the Improvement of Metacognition and Emotional Creativity in Students. J Child Ment Health; 7 (3) :108-127. (in persian) Doi: 10.52547/jcmh.7.3.10

Hamidi M. (1989). Educational games. Tehran: Ministry of Education Publication. (in persian)

Heuz, F. P. (2012). The Psychology of Play: Children, Play, and Development. Translator: Kamran Ganji. Roshd Publications, 4th edition.

Jadidi Mohammadabadi, A. (2025). The Effectiveness of Sand Play Therapy on Improving Students' Academic Morale. Research and Innovation in Primary Education, 7(1), 227-244. (in persian)

doi: 10.48310/reek.2025.18427.1482

jadidi mohammadabadi, A. Ghanbari Zarandi, Z. Rezaei, A and Naji, M. (2019). The effectiveness of mindfulness training on cognitive emotion regulation and early maladaptive schema in teenagers covered by kerman Well-being. Medical Journal of Mashhad university of Medical Sciences, 61(supplment1), 164-174. (in persian) doi: 10.22038/mjms.2019.13784

jafari, A. (2014). The effect of educational games on the social development of preschool children. Educational Psychology, 10(33), 71-85. (in persian) https://jep.atu.ac.ir/article_165.html?lang=en

Jāvdāni, M. Sālehi Nodez, S and Bazrafkan, M. (2023). Phenomenological analysis of primary school teachers' lived experiences of integrating game into the teaching-learning process. Journal of Educational Innovations, 22(2), 43-80. (in persian) doi: 10.22034/jei.2023.340520.2330

Kahrizi, S. Moradi, A and Momeni, K. (2015). The Effectiveness of Sand Play Therapy on the Reduction of the Behavioral Disorder in Pre-School Children 5 To 7 Years. Research in Clinical Psychology and Counseling, 5(1), 154-174. (in persian) doi: 10.22067/ijap.v5i1.29929

Khojasteh S. (2020). The effectiveness of sand play therapy on anxiety and achievement motivation of primary school students. Quarterly Journal of Child Mental Health. 7(1): 68-80. (in persian) http://dx.doi.org/10.29252/jcmh.7.1.7

Li Ga,  Wu Xu. (2022). Effect of Sandplay Therapy on the Mental Health Level of College Students. National Library of Medicine, 3; 3716849. doi: 10.1155/2022/3716849.

Mohammad Sharifi, Z. Mehram, B, Amin Khandaghi, M, Asghari Nikah, M. (2013). Study of research spirit and internal school factors affecting it in elementary school students. Ferdowsi University of Mashhad, Faculty of Psychology and Educational Sciences. (in persian)

Musa-Ramazan, S. (2011). The effect of using multimedia and lecture teaching methods on academic achievement motivation (intrinsic and extrinsic motivation) in Arabic lessons (3) of students in Tehran distance learning centers. Educational Psychology, 7 (21). (in persian) https://ensani.ir/file/download/article/20131106140807-9882-84.pdf

Mahjor, SR. (2004). Psychology of Play. Sasan. (in persian)

Mastuinda, Zulkifli, Febrialismanto. (2020). “Persepsi Guru Tentang Penggunaan Loose Parts Dalam Pembelajaran Di PAUD Se- Kecamatan Tampan Kota Pekanbaru”, J. Rev. dan Pengajaran, vol 3, no 1, bll 90–96.

Michelle N. Saltis, Claire Critchlow & Jennifer A. Smith. (2019). Teaching Through Sand: Creative Applications of Sandtray Within Constructivist Pedagogy, Journal of Creativity in Mental Health, 14:3, 381-390, DOI: 10.1080/15401383.2019.1624995

Nazeri A, Ghamarani A, Darouei P, Ghasemi Tabatabaei G. (2020). The Effect of Expressive Arts Therapy on Emotion Regulation of Primary School Students. J Child Ment Health; 7 (2) :132-143. (in persian)
http://childmentalhealth.ir/article-1-544-en.html

Rahnama, A; Bijond, F and Aliyari, M. (2014). Investigating and explaining the philosophical foundations of creativity in terms of its application in teaching methods. The first international conference on informal education and learning. Tehran, Vice-Chancellor of Education, Shahid Rajaee University. (in persian) http://research.shahed.ac.ir/WSR/WebPages/Report/PaperView.aspx?PaperID=9872

Safary, S. faramarzi, S. abedi, A. (2014). Effectiveness of cognitive- behavioral play therapy on behavioral symptoms of disobedient students. Studies in medical sciences, 25 (3) :258-267. (in persian)
http://umj.umsu.ac.ir/article-1-2201-fa.html

Shojaee S, Khamooshi M. (2015). A Critical-Analytical Review on Misdiagnosis of Gifted and Talented Students. J Child Ment Health, 2 (3) :105-115. (in persian) http://childmentalhealth.ir/article-1-62-fa.html

Taklavi, S. (2011). Training mothers in play therapy and its effects on the behavior problems of learning disabled children, Journal of Learning Disabilities, 1 (1), 44-59. (in persian) Doi: JLD-1-1-90-7-3

Tamnaeifar, MR, Salami Mohammadabadi, F and Dashtbanzadeh, S. (2011). The relationship between mental health and happiness with students' academic success, Cultural Studies, 15 (2), 46-63. (in persian) file:///C:/Users/max/Downloads/6002013921803.pdf

Runco, M. A. Acar, S. Campbell, W. K. Jaeger, G. McCain, J & Gentile, B. (2016). Comparisons of the creative class and regional creativity with perceptions of community support and community barriers. Business Creativity and the Creative Economy, 2(1), 83-92.

Runco, M. A & Jaeger, G. J. (2012). The standard definition of creativity. Creativity research journal, 24 (1), 92-96. https://doi.org/ 10.1080/10400419.2012.650092

Wethinton, H.R. Hahn, R.A. Fugua-Whiteley, D.S. Sipe,T.A. Crosloy,A.E. Johnnson,R.L. Liberman, A.M. Mosci chi,E. Price,L.N.Tuma,F.K. Halra,G. Chatto. Padhyay, S.K. (2008). The effectiveness of interventions to reduce psychology harm form traumatic events among child and adolescents. American Journal of Preventive Medicine,53(3), 287-373.

Yang H.LI, Cheng H.H. (2014). The antecedents of collective creative efficacy for information system development teams, Journal of Engineering and Technology Management. Volume 33, Pages 1-17. https://doi.org/10.1016/j.jengtecman.2013.12.001

Zahed Babolan A, Askarian M, Behrangi M.R, Naderi E. (2008). A survey of the relationship between school organizational health and organizational commitment of Male High School teachers in Ardabil province. Clinical Psychology and Counseling Research, 9 (2), Serial Number 2, doi:10.22067/IJAP.V9I2.6834

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The Effectiveness of Non-directed Group SandPlay on Improving Creativity, Self-Confidence, Teamwork Ability and so on Students' Critical Thinking

 

Abstract

background: By strengthening play therapy in children, confidence can be developed and they can be guided towards strengthening their scientific spirit, and this is done through mastering fears, acquiring skills, and learning new tasks and children express their emotions through action, the application of creative thinking to solve problems, self-confidence, educational activity, and critical thinking.

Purpose: The purpose of the present study was to investigate the effectiveness of non-directed group sandplay sessions on improving creativity, self-confidence, group work ability and critical thinking of second-grade elementary school students in Kerman City.

Method: The present study was applied in terms of its purpose and was a quasi-experimental design with a pretest-posttest design with a control group. The statistical population of the study was all second-grade female students in Kerman, approximately 900 in the academic year 2022-2023, and a sample of 50 students was selected from two classrooms of 25 students using convenience sampling. The experimental group engaged in unguided group sandplay based on the study by Mohammad Sharifi et al (2013) during 10 45-minute sessions in a classroom. The measurement tool was taken from the research on students' research spirit by Mohammad Sharifi et al (2013). Descriptive statistical methods (mean, standard deviation) and inferential statistics (analysis of covariance) were used to analyze the data.

Findings: The findings of the research showed that sand play therapy training has a positive and significant effect on improving creativity, self-confidence, group work ability and critical thinking of second-grade elementary students in Kerman City.

Conclusion: Therefore, the results showed that unguided group sandplay can serve as an effective educational tool in developing students' social and cognitive skills.

 

Keywords: Sand Play Training, Creativity, Critical Thinking, Teamwork Ability, Self-Confidence.

 

---

[1]  - استادیار، گروه علوم تربیتی و مشاوره، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران. [e-mail]

[2] . Heuz

[3] . Wethington, Hahn, Fugua-whiteley, Sipe, Crosloy, Johnnson, Liberman., Mosci, Price, Tuma, Halra & Chatto Padhyay

[4] . Bisrat Tekle & Babita

[5] . Boik & Goodwin

[6] . Michelle. Saltis, Claire Critchlow & Jennifer. Smith

[7] . Sand Play

[8] . Banwarth

[9] . Li &  Wu

[10] . Mastuinda, Zulkifli

[11] . Trinanda & Yaswinda

[12]  Azizi, Ismail, Peter, Sharon Kwan & Khairiah

[13] . Asarta & Schmidt

[14] . Yang & Cheng

[15] . Facioni

[16] . Zahed Babolan et al

[17] . Roesler

[18] . Zhang, Liu, and Zhang

[19] . YuS and Zhan

---