ارزیابی مؤلفه‌های موثرمؤثر برارتقاءکیفیت فضای معماری درکتابخانه‌های عمومی (نمونه موردی کتابخانه مرکزی همدان)

محورهای موضوعی : معماری

محسن فیضی ¹ , سیدباقر حسینی ² , وحید مجیدی ³ , جواد احمدی ⁴

1 - استاد گروه معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم وصنعت ایران.
2 - دانشیارگروه معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم وصنعت ایران.
3 - دانشآموخته کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم وصنعت ایران.
4 - پژوهشگر دوره دکتری معماری ، دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس.

تاریخ دریافت : 1396/10/02 تاریخ پذیرش : 1396/10/02 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: معماری, کیفیت فضا, کتابخانه, تحلیل عاملی,

چکیده مقاله :

شناسایی، ارزیابی و اولویت‌دهی به معیارهای مؤثر در یک فضای معماری می‌تواند به تصمیم طراحان برای ارتقاء ارکان کیفی فضا مؤثر باشد.کتابخانه‌های عمومی به مثابۀ فضای معماری، به منظور ارتقاء دانش عمومی جامعه در جذب حداکثری مردم نقش مؤثری ایفا می‌کنند. پرسش این پژوهش، یافتن معیارهایی است که بتواندکیفیت فضای معماری کتابخانۀ مطلوب را ارتقاء بخشد.پژوهش حاضر با استفاده از روش هم‌بستگی، تحلیل عاملی و از نرم‌افزار SPSS20 برای تعدیل شاخص‌های طراحی مطلوب صورت گرفته است. جامعه مورد بررسی در این پژوهش،کاربران کتابخانه مرکزی همدان شامل بانوان و آقایان که در بازه زمانی 4 ماهه از طریق پرسش‌نامه، مورد مشاهده قرار گرفتند. براساس روش‌های آماری، حجم نمونه‌ با مقدار 226 و از نوع نمونه‌گیری تصادفی ساده بود. نتایج این پژوهش آشکار ساخت از میان عوامل 10 گانه ارتقاء کیفیت فضا درکتابخانه، توجه به دید و منظر و پوشش گیاهی، نورپردازی داخلی و تناسبات، به ترتیب مهم‌‌ترین عواملی هستند که جهت طراحی قرائت‌خانه مطلوب تأثیرگذارند.

چکیده انگلیسی:

Architectural space, organizes the human life. Assessing and prioritizing the effective criteria in designing architectural space could be also effective on designer’s decision to improve the qualitative elements of space and provide the necessary physical utilities for its inhabitants or potential users. The public libraries by responding to cultural capitation, and as major sources of public education are promoting public knowledge and playing an important role in attracting maximum number of people. In each architectural space, physical elements have been considered as main factors to shape the space. Space is one of the elements in architectural design which is considered continuously in both theory and profession. People perceive the architecture by space and recognize it by form and these two parts of architecture have inherent relationship with each other and therefor enrichment of space comes from the composition of physical elements. In other words, the Interconnectedness between essence of space and physical elements have been recognized as main parts of architectural process. Quality is a sophis ticated subject in architecture which in different situations gets disparate definitions. Quality is one of the accepted ideal of analysis and perceiving architectural projects. Quality of subject indicates the transcendence, similarity or inferior of subject in comparison with other subjects. Perceiving the superior or inferior quality of subjects could be accomplished by a subjective or objective process. Improving the quality of architectural space could have a major effect on sense of user and it could influence the user's satisfaction during the exis tence of a certain space. There are lots of s trategies to obtain high qualities in spaces such as increasing flexibility, multifunctioning the space, introducing active and passive spaces in architecture, promoting transparency, porosity, fluidity, and drawing connections between indoor and outdoor spaces.The main purpose of this s tudy is to find the criteria that promotes the quality of architectural space in libraries. This analysis-descriptive research has been done with a quantitative approach, by using factor analysis and SPSS20 software for balancing and reduction of measures in order to gain a desirable design in connection with the supply of user’s satisfaction of architectural space. In this research, forming out questionnaires for the case s tudy was necessary to achieve the aforementioned purposes. The population who participated in this research consisted of selected Hamadan library users, including men and women in the age range of 18-35 years old, who were observed carefully in a period of 4 months. According to s tatis tical methods, sample size was 226 and the type of sample selecting method was random sampling. With this arrangement, special physical specifications of central library of Hamadan as an exis ting and viable sample of cultural space in a city scale has been analyzed, and the results of this research have revealed that among 10 factors in improvement of special qualities in libraries, attention to view and vegetarian covering, interior lighting and the proportion in design are the mos t important factors that should be the main priorities for interventions, in order to supply the desirable s tudy room.

منابع و مأخذ:

1. د‌یبا، د‌اراب؛ و انصاری، مجتبی. (1374). چگونگی شکل‌گیری ارتباط انسان با محیط مصنوع. مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران. کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران د‌ر ارگ بم کرمان. اسفند7-12، (ص384-410). تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
2. فون مایس، پییر. (1383). نگاهی به مبانی معماری. (از فرم تا مکان). (سیمون آیوازیان، مترجم). تهران: د‌انشگاه تهران. (نشر اصلی1389).
3. لاوسون، برایان. (1391). زبان فضا. (علیرضا عینی‌فر و فواد کریمیان، مترجمان). تهران: د‌انشگاه تهران. (نشر اصلی: 1988).
4. پورجعفر، محمد‌رضا؛ و د‌هقانی، فهیمه. (1390). نقش بازآفرینی مناظر فرهنگی بر ارتقای کیفیت زند‌گی شهروند‌ی (نمونه مورد‌ی: مجموعه زند‌یه شیراز). نشریه علمی پژوهشی نقش‌جهان، 1، 81-94.
5. مرد‌می،کریم؛ و سلیمان پور، احسان. (1395). نقد‌معماری بنای کتابخانه مرکزی و مرکز اطلاع رسانی شهرد‌اری اصفهان. فصلنامه علمی پژوهشی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، 22 (3)، 356-377 .
6. مک د‌ونالد، اند‌ریو. (1390). د‌ه فرمان بازنگری شد‌ه: ویژگی‌های فضای مطلوب کتابخانه، (سید‌عباس مرجانی، مترجم). نشریه الکترونیکی کتابخانه‌ها موزه‌ها و مراکز اسناد آستان قد‌س رضوی، 3، (12و13) ،2-17.
7. چشمه سهرابی، مظفر؛ و رحیم سلمانی، آرزو. (1390). تأثیر رنگ د‌ر معماری د‌اخلی فضای کتابخانه‌های د‌انشگاهی. نشریه علمی پژوهشی کتابد‌اری و اطلاع‌رسانی، 53، 39-70.
8. هاشمی، سید‌ه سمیرا؛ و لوافی، مهکامه. (1392). بازشناسی چگونگی تزئینات د‌ر معماری د‌ر راستای پاسخ‌د‌هی به نیازهای زیستی-عصبی. همایش ملی شهر و معماری انسان‌گرا. آذر۹، (ص1-10). قزوین: د‌انشگاه آزاد اسلامی قزوین.
9. اونز، بنجامین اچ. (1379). نور روز د‌ر معماری. (شهرام پور د‌یهیمی و هوری عد‌ل طباطبایی،مترجمان). تهران: نخستین.
10. هاشمی‌نژاد، نجمه؛ و انجم شعاع، امینه. (۱۳95). بررسی نقش رنگ و نور د‌ر معماری کتابخانه. کنفرانس بین‌المللی نخبگان عمران، معماری و شهرسازی. خرد‌اد12. (ص1-13). تهران: د‌انشگاه شهید بهشتی.
11. میرمیران، سید هاد‌ی. (1377). سیری از ماد‌ه به روح. فصلنامه معماری و شهرسازی، 43-42، 94-100.
12. بحرینی، سید حسین. (1377). فرایند طراحی شهری. تهران: د‌انشگاه تهران.
13. پاکزاد، جهانشاه. (1385). مبانی نظری و فرایند طراحی. تهران: وزارت راه و شهرسازی.
14. مهد‌وی نژاد، محمد‌جواد. (1393). چالش فناوری و شکوفایی د‌ر معماری معاصر کشورهای د‌رحال‌توسعه. نشریه علمی پژوهشی نقش‌جهان، 4 (2). 43-53.
15. گلکار، کوروش. (1386). مفهوم کیفیت سرزند‌گی د‌ر طراحی شهری. مجله علمی پژوهشی صفه، 44، 66-75.
16. مرد‌می، کریم؛ و د‌لشاد، مهسا. (1389). محیط یادگیری انعطاف‌پذیر. نشریه علمی پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، 1، 109-118.
17. کاظمی، مهروش. (1388). رویکرد‌ی تحلیلی به مقوله جنسیت و تأثیر آن د‌ر کیفیت فضا (نمونه مورد‌مطالعه: پارک فجر تبریز). هویت شهر، 3(4)، 47-55.
18.گال، مرد‌یت د‌امین؛ بورگ، والتر؛ و گال، جویس. (1383). روش‌های تحقیق کمّی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی. (احمد‌رضا نصر اصفهانی وهمکاران، مترجمان). تهران: د‌انشگاه شهید بهشتی.

19. McDonald, A. (2006). The Ten Commandments revisited: the Qualities of Good Library Space. Liber Quarterly, 16, 2-10.
20. McDonald, A. (2002). The Ten Commandments revisited: the Qualities of Good Library Space. Liber Quarterly, 16,2-10.
21. Faulkner-Brown, H. (1979). The open plan and flexibility. Proceedings of International Association of Technological University Libraries, 11, 3.
22. Faulkner-Brown, H. (1998). Design criteria for large academic libraries. In: World Information Report 1997/98. Paris: UNESCO.
23. Faulkner-Brown, H. (1999). Some thoughts on the design of major library buildings. In: Intelligent Library Buildings: Marie-Françoise Bisbrouck and M. Chauveinc (Eds). Proceedings of the 10th seminar of the IFLA Section on Library Buildings and Equipment, The Hague, Netherlands, August, 1997.( pp. 9-31) München: Saur.
24. Wu, J. (2003). New library buildings of the world. Scientific & Technological Literature Publishing House (Shanghai kexue jishu wenxian chubanshe).
25. Dowlin, K.E. (1999). San Francisco public library. In: Intelligent library buildings. Proceedings of the 10th seminar of the IFLA Section on Library Buildings and Equipment, The Hague, Netherlands, August, 1997.( pp.117-209). München: Saur.
26. McDonald, A. (2000). Lifelong learning and the University for Industry: the challenge for libraries in the United Kingdom. Advances in Librarianship, 23, 207-238.
27. British Library., National Preservation Office., & Standing Conference of National and University Libraries. (1991). Security in Academic and Research Libraries: Proceedings of Three Seminars Organised by SCONUL and the National Preservation Office, Held at the British Library, London in December 1989 and February 1990. Newcas‌tle upon Tyne [England]: Univerity Library.
28. Aysha Jennatha, K., & Nidhish P, J. (2016). Aes‌thetic judgement and visual impact of architectural Forms: a s‌tudy of library buildings. Procedia Technology, 24, 1808 – 1818.
29. Gulersoy, N., Özosy, E., Tezer, A., Genliyigiter, A., & Gunay, R. (2009). Strategic quality planning in urban
environment. Journal of Is‌tanbul Technical  University Faculty of Architecture, 6 (1), 109- 125.