تبیین گونه گونی ارتباط خانه و گذر در بافت تاریخی دزفول
مریم زینلیان
1
(
گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
)
بهزاد وثیق
2
(
گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. - هیات علمی گروه معماری دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران
)
محمدابراهیم مظهری
3
(
گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.دانشکده عمران معماری، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
)
کلید واژه: بافت تاریخی, تناسب هندسی, دزفول, گذر.,
چکیده مقاله :
عمدتا ورودی اولین نقطۀ اتصال بیرون و درون ابنیه است. این عنصر در دوره‌های تاریخی برحسب دلایلی متفاوت طرحی متنوع یافته است. به نظر می‌رسد می‌توان از طریق بررسی ورودی خانه‌ها و ارتباط آنها با گذر به عوامل سازنده اتصال درون و بیرون ابنیه در یک دوره اشاره نمود. در پژوهش حاضر به بررسی تناسب ورودی و گذر در 20خانه تاریخی قاجاری در محلات شاهرکن الدین، قلعه و لوریان دزفول پرداخته شده است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه‌ای و بازدیدهای میدانی از محله‌های یادشده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد؛ سه گونه تعامل ورودی و گذر در بافت تاریخی دزفول شامل؛ فضاهای شکل یافتۀ ورودی گذر اصلی؛ ورودی در گذر کم‌عرض؛ ورودی در بن‌بست، وجود دارد که در شکل‌گیری آن عواملی مانند اقلیم، جهت‌گیری معبر نسبت به جهت شمال، میزان شارش افراد و رتبه گذر در ارتباط درون محله‌ای و برون بافتی موثر است.
چکیده انگلیسی :
The entrance of the building is the most important part of connecting the outside and the inside of a building. The entrance of the house has found various forms in different historical periods. From physical and formal aspect: In Iranian traditional architecture, entrance of a building is a set of spaces that allow people to enter or exit the building. It is consisted of some elements like as pishkhan, heshti and additional spaces. Culture refers to a group’s way of life, or how they do things. The culture of a community is the way of life for a group that has been passed from one generation to the next. Cities are not empty pages, but narrative spaces in which particular histories, myths and parables are inscribed. These cultural coding have a cumulative effect in part the result of the process of continuous intertextuality cross-reference Historical cities are full of cultural ideas that have given rise to every idea of spatial relationships and the shape of the city. The reflections on the cultural texture of cities are intended to make clear that we are dealing with processes of long duration. Entrance as a part of building has attracted attention of a lot of researchers. Among their researches if those concerning territory and threshold issues be excluded there are many of them about body of entrance. It seems that by examining the entrance of the houses and their connection with the passage, it is possible to point out the factors that connect the inside and outside of the building in a certain period of time. Khuzestan Province has over 10,000 national and global historical monuments. It is also home to numerous archeological sites and ancient hills. Dezful is one of the ancient cities of Iran located in the southern Province of Khuzestan and along Dez River. In the present study, the suitability of entrance and passage in 20 historical Qajar houses in Shah-Roknoddin, Qala and Lurian neighborhoods (mohala) in Dezful has been investigated. The research method is descriptive analytical, as well as the method of collecting information based on library studies and field visits. The research results show; Three types of interaction between the entrance of the house and the passage in the historical context of Dezful include; The entrance spaces formed by wide passages; entrance in the narrow passage; There is an entrance to the house in a dead end, which is influenced by factors such as climate, the direction of the passage (kocheh), the amount of flow of people and the level of passage in the connection between the neighborhood (mohala) and the outside context. Entrance is not a pathway that starts from street and ends to living room. It has the potential to have other responsibilities in circulation of the house. Entrance is a key part of house that can divide different territories. It is hoped that this research will be an approach for the formation of the entrance of the house in the contemporary architectural design of houses.
1. اخوی, امید, موسوی هاشمی. (1399). تحلیل مؤلفه‌های تاریخی تأثیرگذار بر مرفولوژی بافت قدیم شهر اردبیل در دوره 1340-1300 هـ. ش. تاریخ شهر و شهر نشینی در ایران و اسلام, 1(2), 1-26. 2. افشار نادری، کامران (1391). ورودی. مجله معمار: 59. 3. آقالطیفی، آزاده و حجت، عیسی (1396). بررسی تأثیرپذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران. نشریۀ هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی. شمارۀ 23. ص 42. 4. برزگر, زهرا, حیدری, شاهین. (1396). بررسی نقش عمق و سایه ورودی خانههای سنتی در تأمین آسایش حرارتی بیرونی- نمونه موردی: بافت قدیم شهر شیراز. معماری اقلیم گرم و خشک, 5(5), 21-32. doi: 10.29252/smb.5.5.21 5. پارسی، فرامرز (1391). فضای ورودی در معماری ایرانی. مجله معمار: 59. 6. پیرواولیا، مرجان و سهیلی، جمال الدین (1395). ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﻀﺎﻱ ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻦ ﺩﺭ ﮔﺬرﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮﺭﺩﻱ: ﮔﺬﺭ ﺳﺎﻏﺮﻳﺴﺎﺯﺍﻥ ﺷﻬﺮ ﺭﺷﺖ. ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻋﻠﻤﻲ، پژوهشی انجمن علمی ﻣﻌﻤﺎﺭی و شهرسازی ایران. شمارۀ 13. ص 33. 7. رمضان جماعت، مینا و نیستانی، جواد (1389). جلوه‌های سنت و تجدد در فضاهای ورودی خانههای تهران دورۀ قاجار. نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی. شمارۀ 44. ص 65. 8. سخاوت‌دوست، نوشین و البرزی، فریبا (1397). تأملی بر نشانه شناسی فضاهای ورودی خانههای دورۀ قاجار شهر قزوین از دیدگاه فردینان دو سوسور، چارلز سندرس پیرس و امبرتو اکو. هویت شهر. شمارۀ 34. ص 79. 9. عابدینی, حامد, آیوازیان, سیمون. (1401). تحلیل جایگاه گذرهای تاریخی در ساختار فضاهای عمومی شهر (مورد مطالعاتی: گذر درخونگاه تهران). منظر, 14(59), 74-87. 10. عینی اسعد, تابان محسن. (1398). ارزیابی تأثیر ساختار کالبدی بر الگوی جریان باد در محیط شهری نمونه موردی: محله سیاه پوشان و گذر شاهی در محله قلعه دزفول. 11. عینی فر علیرضا، آقالطیفی، آزاده، حیاتی، زینب. (1401). سیر تحول قلمروهای ثانویه، در درون خانههای دزفول. صفّه, 91(30), 27-48. 12. کامی شیرازی، سیده مهسا (1391). طراحی فضاهای مسکونی. مجلۀ هنر معماری: 27. 13. سعیدی, منتظرالحجه, شریف‌نژاد. (1402). تحلیلی بر میزان همبستگی عوامل کمی درجه محصوریت با اختلاف دمایی در گذرهای تاریخی؛ پژوهش موردی شهر میبد. فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری, 14(شماره 1 (پیاپی 30)), 43-64. 14. مومنی کوروش, عطاریان کوروش, محبیان مصطفی (1399). بازشناسی هویتِ فرهنگ اسلامی در معماری نماهای ورودی (مطالعه موردی: خانه های بافت قدیم دزفول). نشریه علمی اندیشه معماری، دوره:4 ، شماره:7، صص:14-28 15. میرمیران, سیده مهدیه, ملک افضلی, کریمی فرد. (1410). پدیدارشناسی تفسیری فضاهای میانوار در معماری خانه. باغ نظر, 19(106), 57-68. 16. مهرکی‌زاده، محمد، صفرعلی نجار، بهناز و صادق‌زاده حمایتی، سرور (1398). بررسی ساختار کالبدی مرکز محله¬های تاریخی شهر دزفول (نمونه¬های موردی: محله¬های شاهرکن الدین،قلعه و مجدیان). دومین همایش بین‌المللی افق‌های نوین در علوم‌پایه و فنی و مهندسی. ص 4. 17 ورمقانی, حسنا, سلطان‌زاده, طاهایی, سید عطااله. (2019). بررسی تطبیقی تأثیر فرهنگ بر ورودی خانههای قاجاری گیلان و مازندران. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 11(25), 237-249. 18. وفایی مهر، غلامرضا (1397). بررسی مبانی مردم شناسی منطقه قلعه دزفول. کنفرانس ملی و دستاوردهای نوین جهان در تعلیم و تربیت، روانشناسی، حقوق و مطالعات فرهنگی- اجتماعی. ص 4-5. 19. Aboutaleb, N., Mianroudi, S. H., & Movahed, F. S. (2016). Study of the Effect of Urban Walls on Social Interactions. 20. Boccagni, P., & Kusenbach, M. (2020). For a comparative sociology of home: Relationships, cultures, structures. Current Sociology, 68(5), 595-606. 21. Ghouchani, M., Khorram, A., Gholizade, F., & Rafiei, S. (2023). Evaluate the efficiency of contextual elements in reducing the vulnerability of urban historical fabrics based on passive defense principles. Ain Shams Engineering Journal, 14(2), 101837. 22. Sánchez, M. L., Cabrera, A. T., & Del Pulgar, M. L. G. (2020). Guidelines from the heritage field for the integration of landscape and heritage planning: A systematic literature review. Landscape and Urban Planning, 204, 103931.
23. Sennett, R. (2021). The uses of disorder: Personal identity and city life. Verso Books.