ارزیابی تعریف حدود رشد شهر در طرح های توسعه شهری ایران (از طریق پایش 11 گونه شهری)

محورهای موضوعی : معماری

حمید ماجدی ¹ , امیرحسین پورجوهری ²

1 - دانشیار شهرسازی ، دانشکده هنر و معماری ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران- ایران
2 - دانش آموخته دکتری شهرسازی، دانشکده هنر و معماری ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران- ایران

تاریخ دریافت : 1389/05/17 تاریخ پذیرش : 1389/09/21 تاریخ انتشار : 1392/09/01

کلید واژه: رشد شهر, مدیریت رشد شهر, حدود رشد شهر, شاخص خطای تعریف محدوده, شاخص ناکارایی محدوده,

چکیده مقاله :

شهرهای ایران با سرعت بالایی در حال رشد هستند. ابزار طرح های توسعه شهری در زمینه مدیریت رشد در خلال 5 دهه گذشته ، تعریف حدود رشد[i] بوده که کماکان بدون تغییر بنیادین استفاده می گردد. با وجود شواهد نسبی مبنی بر نامناسب بودن این ابزار ، هنوز به جای آن جایگزین مطمئن و مورد توافقی ارائه نشده است. عدم تلاش در زمینه اتخاذ راهکارهای جایگزین در زمینه مدیریت رشد تا حد زیادی به نبود بررسی های علمی در زمینه میزان توفیق ابزار کنونی بر می گردد. این بحث به واکاوی مدیریت رشد شهر از طریق تعریف دو شاخص سنجش شامل خطای تعریف و نیز ناکارایی در 11 گونه شهری ( طی 4 دهه اخیر) پرداخته است. نتایج حاصل نشان می دهد ابزار کنونی در دو بعد روایی و کارایی دست به گریبان مشکلات بنیادین است به نحوی که لزوم تجدید نظر در این ابزار را ایجاب می نماید.

چکیده انگلیسی:

One of the most ingenuous realties about cities is their perdurability. Expansion of city peripheries –desired or not desired – causes such areas to be annexed to the main body of the city. As in many developing countries, Iranian cities are growing in population and physically expanding at a high rate. For approximately the past five decades, after formulation of the first series of urban development plans, defining the urban growth boundary (UGB) has been an important policy tool of (central) government and urban management agencies. Provision of urban development plans in Iran is under the authority of the central government. Throughout this period, and despite clear evidence indicating the ineffectiveness of the UGB whose policy has been adhered to with no major modifications. Perhaps lack of effort in this area goes back to the absence of scientific studies in the field of level of success of the policies and available tools. It is such an extent that current trend of urban growth management is considered as an appropriate approach.  This article, while paying attention to relevant theoretical topics, analyses urban growth management and boundary in Iran .Evaluation of the current growth management process is conducted through definition of special quantitative indices and sample monitoring using non-parametric analysis techniques in GIS.UGB definition error reveals the ignored part of the primary city at the time of provision of urban development plans, located outside the UGB. Thus, this index can represent the credibility of the proposals of urban development plans for the definition of the UGB. It is obvious that neglecting some parts of urbanized areas can cause future inefficiencies in urban growth management.UGB inefficiency index shows the proportion of the final, developed urban area that extends outside of the approved final urban growth zone, that is, outside of the approved UGB. This index reveals the efficiency of the UGB in incorporating urban growth and preventing urban sprawl. This is, then, a reliable basis for evaluation of the efficiency of urban growth management.As a result through a quantitative framework, this research demonstrates the weaknesses in the current procedure (inaccuracy and inefficiency of UGB). The evaluations reveal that the former and current definition of UGB in Iranian urban development plans have not been without error. This is partly because of incorrect assumptions with respect to urbanized areas in urban development plans. In some cases, because of intentional or unintentional mistakes in classifying a part of an urbanized area outside of the urban limits, the UGB does not even cover the real city edge in urban development plans. Another issue is the inefficiency of defined limits in restricting urban growth. Apart from the reality of to what extent the restrictive policies over urban growth are justifiable and necessary, it seems that some part of urbanization occurs outside of the approved urban limits. These two fundamental blunders cast doubt over the accuracy and credibility of the urban management mechanisms in Iran. Applicable results from the research include the necessity to revise the current policy tools.

منابع و مأخذ:

1. احمد آخوندی،‌ عباس؛ برک پور، ناصر؛ اسدی ، ایرج؛ طاهرخانی، حبیب‌الله؛ بصیرت، میثم؛ و زندی، گلزار. (1386). حاکمیت شهر – منطقه تهران: چالش‌ها و روندها. مجله هنرهای زیبا، 13( 29) ، 16-5 .


2. اطهاری، کمال.(1379). حاشیه‌نشینی در ایران. مجله مدیریت شهری، 1(2)،87-82 .


3. ثابتی، محمد. (1380). وضعیت حقوقی اراضی موات و بایر. مجله شهر، 2( 18)، 17-6 .


4. رئیس دانا، فریبرز. (1378). قیمت گذاری زمین‌های نوآباد شهری؛ رانت و تجربه در ایران در. مجموعه مقالات. در همایش زمین و توسعه شهری، تهران،. آذر 8-6، (ص210-180). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.


5. سعیدنیا، احمد. (1374). اندیشه‌های خام شهرسازی. مجله هنرهای زیبا، 1(1)، 36-34 .


6. کاظمیان، غلامرمضا. (1376). مدیریت کلان شهر تهران، واگرایی عملکردی و فضایی، مجله معماری و شهرسازی، 6(6و7)، 67-63 .


7. کامروا، محمد علی. (1379). روند تغییر مکان جمعیت شهری در ایران. مجله هنرهای زیبا، 6(8)، 83-74 .


8. ماجدی، حمید؛ و لطفی، کورش. (1386). سکونتگاههای غیر رسمی در کلان شهر اهواز . مجله هویت شهر ، 1(1)، 50-39.


9. محمدزاده تیتگانلو، حمیده. (1381). ظرفیت‌سازی در شهرهای متوسط و توسعه فضایی منطقه ای مورد پژوهی شهر بجنورد و استان خراسان. مجله هنرهای زیبا، 8(12)، 35-34.


10. مشهودی، سهراب. (1386). مبانی طرح های سیال شهری، تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.


11. هاشمی، فضل اله. (1378). آیا ممنوعیت گسترش محدوده شهرها کار درستی است؟. مجله شهر. 1(4-5-6)، 16-10.


12. هاشمی، فضل اله. (1379). سیاست زمین. مجله شهر، 2(18)، 25-21.


13. Bollens, S. (2005). Urban Growth Boundary. In R. W. Caves (Ed.), Encyclopedia of the City (pp. 475-476). New York & London: Routledge (Tylor & Francis Group).


14. Anas, A., & Pines, D. (2008). Anti- Sprawl Policies in a System of Congested Cities. Regional Science and Urban Economics , 38 (5), 408-423.


15. Cheng, J. (2003). Modeling Spatial and Temporal Urban Growth. Doctoral Dissertation, Utrecht. University, Faculty of Geographical Sciences, The Netherland.


16. Duany, A. A., Plater–Zyberk, E., & Speck, J. (2000). The inner city. In M. Carmona, & S. Tiesdell (Eds.), Urban Design Readers (pp. 352-359). Oxford: Architectural Press.


17. Duany, A., & Plater–Zyberk, E. (1998). Lexicon of the New Urbanism. In D. Watson, A. Plattus, & R. G.Shibley (Eds.), Time – Saver Standards for Urban Design (pp. 5.11-1 -5.11-4). Massachusetts: Mc Graw – Hill.


18. Frey, H. (1999). Compact, Decentralised or what? The Sustainable City Debate, From Designing the City: Toward a More Sustainable Urban Form. In M. Larice, & E. Macdonald (Eds.), The Urban Design Readers (pp. 328-343). London: Routledge.


19. Gillham, O. (2002). What is Sprawl? From the Limitless City: A Primer on the Urban Sprawl Debate (2002). In M. &. Larice (Ed.), The Urban Design Readers (pp. 287-307). London: Routledge.


20. Kasanko, M., I. Barredo, J., Lavalle, C., MacComick, N., Demicheli, L., Sagris, V., et al. (2006). Are European Cities becoming dispersed? A Comparative analysis of European Urban Areas. Landscape and Urban Planning , 77 (1-2), 111-130.


21. Loeb, D. (2008). Urban Voids: Grounds for change, Reimagining Philadelphia’s Vacant Lands. D (Architectural Design) , 78 (1-2), 68-73.


22. Bento, A., F. Franco, S., & Kaffine, D. (2005). The Efficiency and Distributional Impacts of Alternative Anti–Sprawl Policies. Journal of Urban Economics , 59 (1), 121-141.


23. Tods, A. (2005). Urban Restructuring. In R. W. Caves (E­), Encyclopedia of the City (pp. 489-491). New York & London: Routledge (Tylor & Francis Group).


24. Trancik, R. (1986). What is lost space? In Urban Design Readers (pp. 63-69). Oxford: Architectural press.


25. Walters, D., & Luise Brown, L. (2004). Design First: Design–based Planning for communities. Oxford: Architectural Press.