بررسی الگوی شکلی- هندسی مجموعه نقش جهان اصفهان به واسطه ساختار حرکتی اقشار مردم از منظر مکتب شکل گرایی

محورهای موضوعی : معماری

هیراد حسینیان ¹ ( دانشجوی دکترای معماری، گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران. )
جمال الدین سهیلی ² ( دانشیار، گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران. )
فریبا البرزی ³ ( استادیار، گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران )

تاریخ دریافت : 1401/11/28 تاریخ پذیرش : 1402/08/09 تاریخ انتشار : 1402/08/12

کلید واژه: میدان نقش جهان اصفهان, مکتب شکل¬گرایی, الگوی شکلی_هندسی, ساختار شکلی_حرکتی,

چکیده مقاله :

الگوی شکلی-هندسی ترکیب اشکال در مفهوم هندسه¬پنهان را معنا بخشیده که نیاز اقشار به¬واسطه حرکت در میدان نقش¬جهان منجربه شناسایی آن می¬شود. چنانچه از منظر مکتب شکل¬گرایی، عناصر اولیه بصری دوراند تا شناسایی اشکال¬پایه بصری کریر و نیز ابزار نقطه تا حجم هردگ را احصا می¬نماید. شناسایی این ابزار منجربه دسته¬بندی و کدگذاری ساختار شکلی-حرکتی اقشار (فرد،اجتماع،حاکمیت) در مجموعه¬شده که روند ساختار شکلی-هندسی ¬مجموعه نقش¬جهان را در ادوار مختلف توجیه می¬نماید. لذا بهره ¬از روش تفسیری-تاریخی، توصیف مدل مفهومی و جداول شکلی-تحلیلی به فراخور استدلال قیاسی-استقرایی منجربه شناسایی الگوی نام¬برده از طریق ساختار حرکتی اقشار می¬شود که پرسش:«چگونه می¬توان ازطریق بررسی الگوی¬¬هندسی و روش ساختار شکلی-حرکتی اقشار برآمده¬¬از آن به پیشبرد همزمان فرم و عملکرد در مجموعه دست¬¬یافت؟» می¬تواند به ترکیب¬ ابزار بصری و کدگذاری ساختار شکلی-حرکتی از منظر عملکرد لایه¬ای فرد تا حاکمیت به الگوسازی ساختار شکلی-هندسی مجموعه نقش¬جهان دست¬یابد که به پیشبرد همزمان فرم و عملکرد نیز مبدل می¬گردد.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Formal-Geometric pattern is considered as a component which gives sense to the formation of shapes in a generality like geometry making it possible to create a purposeful situation regarding the composition of shapes from the aspect of geometric relations. Hence, it should be born in mind that this paradigm shall be definable based on formability of shapes from the perspective of formalism, in such a manner that given the structure of productive systems on the basis of a range of formal principles, it would be feasible to achieve certain relations based on formalism doctrine such as Dorand who defined the initial constituents of mold (frame) so that the intersection of combined criteria of shapes brought about by the aspect Carrier and Herdeg counting the basic elements including point, line, surface and volume to analyze these principles, in such wise the presence of such visual tools in formation the formal structure. Method: Thus, the aim was to analyze the geometric relations of the complex by benefitting from the interpretive- historical nature of investigation as well as understand the relations among them through inference of the components brought about by investigation variables, Afterwards, the relations of existing variables shall be discovered in terms of the mentioned tables by taking advantage of analyzing the tables resulted from the formal-geometric pattern of the complex and eventually attain to the details of this geometric-formal pattern using a type of analogical reasoning as well as a coding method of motional structure of layers within complex, in such a manner that a scrutinized description to understand this method towards the recognition of formation process of the complex in different eras shall be obtained. Results: shall lead to produce a motional structure from the perspective of formal principles expressing a method through understanding and formulations certain principle towards its identification including the coding of formal-motional structure of layers in Naghshe- Jahan Complex, justifying the milestone of formation procedure of the complex by identifying the mentioned codes in diverse eras. Conclusion: through which it might be possible to provide a proper response to an equivalence towards advancement of form and performance of Naghsh-e Jahan Complex by posing the following question: “How it might be possible to obtain the advancement of form and performance in Naghshe Jahan Complex through the investigation of geometric pattern and Motional-Formal structure brought about by it? so, it is possible to arrive at a new classification of the layered performance of the layers from the past to the present, which leads to the simultaneous advancement of the form and function in Isfahan Naghsh-e Jahan Complex.

منابع و مأخذ:

1- آقابزرگ، نرگس؛ و متدین، حشمت الله. (1394). خاستگاه نظری میدان نقش جهان. مرکز پژوهش¬های هنر معماری نظر، 12 (33)، 23_ 40.
2- اهری، زهرا. (1385). مکتب اصفهان در شهرسازی: دستور زبان طراحی شالوده شهری. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
3- بختیاری نصرآبادی، آمنه؛پورجعفر، محمدرضا؛ و تقوایی، علی¬اکبر. (1394). تحلیلی بر نقش زیباشناسانه هندسه در شکل‌گیری فضای شهری چهار باغ عباسی. مطالعات شهری، (17)، 41_ 54.
4- بمانیان، محمدرضا؛ جلوانی، متین؛ و ارجمندی، سمیرا. (1395). بررسی ارتباط میان پیکره¬بندی فضایی و حکمت در معماری اسلامی مساجد مکتب اصفهان (نمونه موردی: مسجد آقانور، مسجد امام اصفهان و مسجد شیخ ¬لطف¬الله). مطالعات معماری ایران، (9)، 141_ 157.
5- پیرداوری، محمد. (1394). کاربرد الگوهای حجمی در آفرینش فرم معماری. تهران: فکر نو.
6- تبریزی، امید؛ مختاباد امریی، سید مصطفی؛ و فیضی، محسن. (1393). اثرات طراحی فضاهای شهری و معماری جمع‌گرا بر تعاملات و ارتباطات اجتماعی. مدیریت شهری، 13 (37)، 271-257.
7- حسنی، کیانوش؛ نوروز برازجانی، ویدا؛ و نصیرسلامی، محمدرضا. (1395). بازخوانی فرم¬ حیاط و فضاهای وابسته آن با استفاده از دستور زبان¬ شکل در معماری در یک¬صد خانه دوره قاجار شهر کاشان. باغ نظر، 13 (14)، 65_ 76.
8- خوشروی، مهران؛ و عسکری زاد، رضا. (1398). تحلیل هندسی پلان مسجد جامع اصفهان با تاکید بر سیر تحول کالبدی آن در دوره های مختلف. شباک، 5 (4)، 53_ 60.
9- دهار، علی؛ و علیپور، رضا. (1392). تحلیل هندسی معماری مسجد شیخ¬ لطف¬الله اصفهان جهت تعیین ارتباط هندسی نمازخانه با جلوخان ورودی بنا. باغ نظر، 10 (26)، 33_ 40.
10- دی. کی. چینگ، فرانسیس. (1391). معماری: فرم، فضا و نظم. علیرضا تغابنی و صدیقه قوی¬دل، تهران: کتاب وارش.
11- سعیدی، علی¬اصغر. (1391). سفرنامه و خاطرات اوژن اوبن سفیر فرانسه در ایران در آستانه جنبش مشروطیت. تهران: علم.
12- سیدیان، سیدعلی؛ علی¬نیا، سعید؛ و حیدرنتاج، وحید. (1396). گونه¬شناسی بافت نمای شهری (با رویکردشکلی) (نمونه موردی: میدان امام خمینی). باغ نظر، 14 (53)، 15_ 32.
13- سیلوایه، سونیا؛ دانشجو، خسرو؛ و فرمیهن فراهانی، سعید. (1391). هندسه در معماری ایرانی پیش از اسلام و تجلی آن در معماری معاصر ایران. نقش جهان، 3 (1)، 55_ 66.
14- شاهزمانی سیچانی، لادن؛ و قاسمی¬سیچانی، مریم. (1396). تحلیل هندسه پلان مسکن¬های آغاز سده معاصر در اصفهان بر پایه سازمان¬دهی فضایی. مدیریت شهری، (49)، 133_ 149.
15- شهابی¬نژاد، علی. (1398). سیر شکل¬گیری میدان نقش جهان اصفهان. مطالعات معماری ایران، (15)، 113_ 131.
16- طباطبایی، ملک. (1393). مبانی نظری معماری. تهران: انتشارات فاطمی.
17- قبادیان، وحید؛ احمدی، حسن؛ و علیمرادی، علی. (1398). تحلیل آموزه های شهرسازی در شکل¬گیری کالبد شهر (مطالعه موردی: دوره صفویه، شهر اصفهان). برنامه¬ریزی شهرسازی، 3 (1)، 33_ 55.
18- قربانی، ابوالفضل؛ و دانشپور، سید عبدالهادی. (1398). تحلیل بصری سازه¬¬های تاقی در منظر میدان¬های تاریخی ایران با تاکید بر میدان¬های دوران صفوی و قاجاری. فصلنامه پژوهش¬های معماری اسلامی، 7 (25)، 21_ 47.
19- مک چسنی، رابرت دی. (1385). چهارمنبع درباره ساخته¬های شاه عباس در اصفهان. مهرداد قیومی ¬بیدهندی، گلستان هنر، (6)، 46_ 75.
20- کاتب، فاطمه. (1396). تصویرشناسی میدان نقش جهان اصفهان از منظر سفرنامه¬های دوره صفوی. مبانی نظری هنرهای تجسمی، (4)، 111-121.
21- کریر، راب. (1396). شکل شناسی فضاهای شهری. (خسرو هاشمی نژاد، مترجم)، اصفهان: خاک.کتاب-فضای-شهری-خاک
22- معماریان، غلامحسین. (1398). سیری در مبانی نظری معماری. تهران: سروش دانش. کتاب-سیری-در-مبانی-نظری-معماری
23- نقره کار، عبدالحمید. (1389). مبانی نظری معماری. تهران: پیام نور. کتاب-مبانی-نظری-معماری-رشته-معماری
24- نورصادقی، حسین. (1353). سفرنامه اوژن فلاندن به ایران. تهران: اشراقی. کتاب-سفرنامه-اوژن-فلاندن-به-ایران
25- هردگ، کلاوس. (1376). ساختارشکل در معماری ¬اسلامی ¬ایران و ترکستان. (محمدتقی مطلق¬زاده، مترجم)، تهران: بوم. کتاب-سفرنامه-اوژن-فلاندن-به-ایران
26- هنرفر، لطف الله. (1390). اصفهان. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

27_ Efroymson, D. (2009). Thi Kieu Thanh Ha, Tran. Thu Ha, Pham. Public Spaces: How They Humanize Cities. Dhaka: HealthBridge - WBB Trust,
28_ Galdieri, E. (1970). Two building phases of the of Shah Abbas 1 in the Maydan-i Shah of Isfahan, Preliminary Note, in: East and West, N.S,
29_ Herdeg, K. (1990). Three Gardens Formal structured in Islamic Architecture of Iran and Turkistan. Preface by Oleg Grabar, Rizzoli International publications, INC United States of America,
30_ Hillier, B. & J. Hanson. (1984). The Social Logic of Space. Cambridge: Cambridge University Press,
31_Krier, R. (1979). Urban Space: Exploring the semantics Brief over-view on various modeles, theories, interpretations and experiential exponents. Published in London: Rizzoli,
32_ Moulay Amine, N. (2017). Ujang, Said Ismail. Legibility of neighborhood parks as a predicator for enhanced social interaction towards social sustainability. Cities, Vol. 61, 2017: pp. 58–64,